لە رووبەری ئابووریدا، كاڵكردنەوە و پاشان دەستەمۆكردنی حكومەتی ناوەندیی بەغدا (كە شیعە بەڕێوەی دەبات)، ئامانجی یەكەمی حكومەتی توركیا و حكومەتی هەرێمە. بێهودە نییە كە، سەرۆك كۆماری توركیا، سەرۆك وەزیران و وەزیری دەرەوەی توركیا، لەچەندین ئاستی جیاوازدا دێنە دەنگ و باس لەوە دەكەن كە رێككەوتنە سیاسی و ئابوورییەكانیان لەگەڵ حكومەتی هەرێمدا، لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدایە و هەرێم پێویستی بەوە نییە كە فەرمان لە بەغدا وەربگرێت. هەروەها بێهودە نییە كە سەرۆكی هەرێم وەك سەرۆك كۆمار لە توركیادا پێشوازی لێدەكرێت و فەرشی سووری بۆ رادەخرێت.




بێگومان ئەوەی كە حكومەتی توركیا و حكومەتی هەرێم ناچار بە رێككەوتن و هاوپەیمانیی نوێ و درێژخایەن دەكات، بەتەنها پرسیاری جیۆپۆلیتیك نییە، بەڵكو پرسیاری ئابووریشە. لە 2011وە، عێراق دەبێت بە دووهەم وڵاتی جیهان بۆ كاروباری بازرگانیی توركیا كە ساڵانە تا بڕی دوانزە ملیار دۆلار ئاڵوگۆڕیان هەیە، كوردستانیش 70%ی ئەم رێژەیە پێكدەهێنێت. نزیكەی چوار هەزار و دوو سەد كۆمپانیای جیهانی لە كوردستاندا كار دەكەن، بەشی هەرە زۆریان توركین. هەروەها تاكە رێگەی ناردنە دەرەوەی نەوتی كوردستان بە توركیادا تێدەپەڕێت. توركیا ناتوانێت ئەو چل و پێنج ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگەیە كە لە كوردستاندا هەیە، وەك رەگەزێكی گرنگ لە دەستنیشانكردنی پەیوەندییەكانیدا بە هەند وەرنەگرێت. ناتوانێت هەمیشە چاوێكی لەسەر ئەو نزیكەی دوو سەد تریلۆن گازە نەبێت كە لە كوردستاندا خەوتووە! حكومەتی هەرێم ناتوانێت بەندەری (جەیهان)ـی توركی وەك هەر بەندەرێكی دیكەی جیهان تەماشابكات، چونكە دەزانێت ئەوەی كە گریمانەی دەوڵەتی كوردی دەكات بە فەرمانی واقیع، بەندەری جەیهانە، نەك كۆنتڕۆڵكردنی كەركووك !
لێرەوە رووبەری جیۆپۆلیتیك لەلایەك و رووبەری ئابووری لەلایەكی دیكەوە، ئەم دیو و ئەو دیوی سنوور (حكومەتی توركیا و حكومەتی هەرێم)، ناچاردەكات لە چوارچێوەی شەراكەتێكی فراواندا چەندین ستراتیژی هاوبەش پێكەوە بینابكەن.
لە رووبەری جیێۆپۆلیتیكدا كاڵكردنەوە و پاشان دەستەمۆكردنی هەژمونی پارتی یەكێتیی دیموكرات (PYD)ی كوردستانی سووریا، ئامانجی یەكەمە. ئەم ئەكتەرە نوێیە نە ئامادەیە پارتەكانی دیكەی كوردستانی سووریا بكات بە هاوبەشی خۆی، نە «باوكایەتی» حكومەتی هەرێم قبوڵدەكات. ئەو بەتەنها هەر سێ كانتۆنی عەفرین، كۆبانێ و قامیشیلی بەڕێوەدەبات و خۆی وەك دەسەڵاتێكی «واحید» و «بێ شەریك» دەخاتە سەر شانۆ سیاسییەكان. لێرەوە داخستنی سنوورەكانی توركیا و هەرێم بەسەر ئەم پارتەدا، بەلای كەمەوە تا رووداوەكانی ئەم دواییە و پەلاماردانی كۆبانێ لەلایەن داعشەوە، وەك هەنگاوێك بەرەو كاڵكردنەوە و پاشان ناچاركردنی بە دەستەمۆبوون دەخوێندرێتەوە.
لە رووبەری ئابووریشدا، كاڵكردنەوە و پاشان دەستەمۆكردنی حكومەتی ناوەندی بەغدا (كە شیعە بەڕێوەی دەبات)، ئامانجی یەكەمی حكومەتی توركیا و حكومەتی هەرێمە. بێهودە نییە كە، سەرۆك كۆماری توركیا، سەرۆك وەزیران و وەزیری دەرەوەی توركیا، لەچەندین ئاستی جیاوازدا دێنە دەنگ و باس لەوە دەكەن كە رێككەوتنە سیاسی و ئابوورییەكانیان لەگەڵ حكومەتی هەرێمدا، لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدایە و هەرێم پێویستی بەوە نییە كە فەرمان لە بەغدا وەربگرێت. هەروەها بێهودە نییە كە سەرۆكی هەرێم وەك سەرۆك كۆمار لە توركیادا پێشوازی لێدەكرێت و فەرشی سووری بۆ رادەخرێت. بێگومان پەراوێزخستنی بەغدا، چەند لە بەرژەوەندی حكومەتی توركیای «سوننەیە»، هێندەش لە بەرژەوەندی حكومەتی هەرێمی «كوردییە»، كە نایەوێت چیتر «رێگەی دووری بەغدا بێت».
لێرەوە دەتوانین بڵێین، هاوپەیمانی نوێی نێوان ئەم دوو ئەكتەرە، حكومەتی توركیا و حكومەتی هەرێم، لەسەر پرانسیپێكی باڵا دادەمەزرێت كە بریتییە لە ئیدارەكردنی هەر سێ كوردستانی عێراق و توركیا و سووریا. ئەم دەرەنجامە لە چەندین جێگەی دیكەدا ئاماژەی پێكراوە و، لە ئێستادا وەك بەڵگەنەویستێكی لێهاتووە. ئەوەی لەنێو ئەم كێڵگەیەدا نوێیە، چەمكی «ئیدارەكردنی هاوبەشە». گەر تا دوێنێ، هەر یەكێك لەم دوو ئەكتەرە خواستی ئەوەیان هەبووبێت كە بەتەنها ئیدارەی رووبەری كوردی بكەن، لە ئێستا و ئێرەدا، چەندین «ماكرۆ» بەرژەوەندیی هاوبەش ناچاریاندەكات بەوەی كە پێكەوە ئیدارەی هاوبەشی ئەم رووبەرە بكەن و پێكەوە میكانیزم و ستراتیژی هاوبەش بەرهەمبهێنن. بەڵام ئایا بەتەنها هاوپەیمانی لەگەڵ حكومەتی هەرێمدا دەتوانێت ئاسایش و سەقامگیری بۆ توركیای 30 ساڵ لە جەنگدا دابین بكات ؟ ئایا بە تەنها كرانەوەی توركیا بە سەر كوردستانی عێراقدا، بەبێ كرانەوە بەسەر كوردستانی توركیا و ئەكتەرە جیاوازەكانیدا، دەتوانێت ئەم كێڵگە نوێیە سیاسییە دابمەزرێنێت و فراوانی بكات؟
بێگومان نەخێر. بەپێچەوانەوە، كرانەوە بەسەر كوردستانی عێراقدا، بەبێ كرانەوە بەسەر كوردستانی توركیادا، هەڕەشەیەكی گەورە لەسەر كۆی كێڵگەكە دروستدەكات. سەر لەنوێ تەقینەوەی كوردستانی توركیا، لە هەلومەرجێكی ناسكی وادا كە دراوسێكانی جمهوورییەت بوون بە ژێر لافاوی خوێنەوە، نە لە بەرژەوەندیی توركیادایە، نە لە بەرژەوەندیی حكومەتی هەرێمە. بەتایبەتی لە كاتێكدا كە حكومەتی توركیا، بە گۆشت و ئێسقانەوە، دژایەتی خۆی بەرامبەر سووریای ئەسەد راگەیاندووە و پەیوەندی نێوان ئەسەدەكان و پارتی كرێكارانی كوردستان (PKK)یش مێژوویەكی درێژی هەیە و، گریمانەی زیندووكردنەوەی هەمیشە لەپێشمانەوەیە، نەك لە دوامانەوە.
لە دەرەنجامی خوێندنەوەی ئەم هەموو داتایانەدا، عەقڵی دەوڵەت خۆی فەرز دەكات و حزبی دەسەڵاتدار لە توركیادا (داد و گەشەپێدان)، بڕیاری ئاساییكردنەوەی هەلومەرجی كوردستانی توركیا و وەگەڕخستنی پرۆسێسی ئاشتی و دروستكردنی پردی پەیوەندیی راستەوخۆ لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان و دانوستان لەگەڵ (عەبدوڵڵا ئۆجەلان)دا دەدات، هەرچەند لە ئێستا و ئێرەدا، جەنگی كۆبانێ خاویانیكردووەتەوە و گرفتی گەورەی بۆ دروستدەكەن.
باسكردن لەوەی كە لە سبەینێیەكی نزیكدا پرسی كورد لە توركیای داد و گەشەپێداندا چارەسەر دەكرێت، هیچ پەیوەندیەكی بە واقیعەوە نییە و تەنها لە خەیاڵداندا دەكرێت جێگەی ببێتەوە، بەڵام نەبینینی ئەو گۆڕانكارییە گەورانەی كە بە سەر ئەكتەرە سیاسییەكانی تورك و بە سەر یادەوەری كۆلێكتیڤی توركیدا هاتووە، كە بەسەر میتۆدی بیركردنەوە و دروستكردنی ستراتیژیدا هاتووە، بەناوی ئەوەی كە «ستراكتۆری عەقڵی توركی جێگرە لەنێو زەمەندا»، بەناوی ئەوەی كە بەرژەوەندییەكانی توركیا پێش هەر شتێك ئایدیۆلۆژین و گۆڕانكارییان بەسەردا نایەت، وەك ئەوەی كە دەوڵەت و كۆمەڵگەی توركی لە دەرەوەی مێژووی بەشەرییەتدا بن، دەمانبات بەرەو نەبینینی جیهانی دەوروبەرمان وەك ئەوەی كە هەیە، دەمانبات بەرەو دەرەنجامی هەڵە و بڕیاری هەڵە و پاشان جووڵانەوەی هەڵە لە دنیایەكدا كە چیتر دنیای راستەقینەی ئێمە نییە.