سەرەتا:
(جەنگ لەسەر خراپ حاڵیبوون لەماف و ئەرك بەرپا دەبێت، جەنگیش لەعەقڵی مرۆڤەكاندایە پێش ئەوەی لەدەستیاندا بێت، بۆیە بۆ ئەوەی ئاشتیی بەرقەرار بێت، هەر دەبێت باش حاڵیبوون لەماف و ئەركەكانیش لەعەقڵەوە دەست پێبكەن).
زانینی مافەكان و ئەركەكان چ سوودێكی هەیە؟
1- بۆ پارێزگارییكردنی مرۆڤ لەمافە تاكەكەسییەكانی.
2- بۆ پاراستنی مافە گشتییەكانی لەهەر پێشێلكردن و دەستدرێژییەك.
3- بۆ رێزگرتن لەبەرامبەر و داننان بەمافەكانیی.
4- بۆ قەبوڵكردنی جیاوازییەكان.
5- بۆ كاركردن بە بنەمای سازان و تەوافوق.
6- بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەڕێگەچارەی ئاشتییانە.
واتای چەمكی مافەكانی مرۆڤ چیە؟
(مافەكانی مرۆڤ كۆمەڵێك تایبەتمەندێتی زامنكراو و سروشتیی هەر مرۆڤێكن، كە بە یاسا دەپارێزرێن.
مافە بنەڕەتییەكانیش بریتیین لە كەرامەتی ئینسان و نان و ئازادیی و ئاسایش).
چەمكی مافەكانی مرۆڤ (3) بنەمای هەیە:
1- مرۆڤی خاوەن ماف بریتییە لەئینسان نەك تاك، چونكە تاك ئاماژەیە بۆ جەستە، بەڵام ئینسان ئاماژەیە بۆ جەستەو رۆح و هزرو كەرامەت.
2- مافەكان جۆراوجۆرن وەك: مافە سیاسیی و مەدەنییەكان و، مافە ئابووریی و كۆمەڵایەتیی و رۆشنبیرییەكان و، ئازادییەكان.
3- پێویستیی پاراستنی ماف و ئازادییەكان لەسەر هەردوو ئاستی نیشتمانیی و جیهانیی.
هاوكێشەی كۆمەڵایەتیی بۆ پێوەندیی نێوان مافەكان و ئەركەكان
پێوەندییەكی بەهێز هەیە لەنێوان مافەكان و ئەركەكان وەك هەردوو ڕووی دراو:
(ئەرك)ی تۆ دەبێتە (ماف) بۆ خەڵكی دیكە، (ئەرك)ی خەڵكی ئەوانی دیكە دەبێتە (ماف) بۆ تۆ.
بەم شێویە هەموو كار دەكەن، ئەركەكان دەبنە ماف و مافەكانیش دەبنە ئەرك لەلایەكی دیكەوە.
(3) جۆر كۆمەڵگە هەیە
یەكەم: كۆمەڵگەی شارستانیی و پێشكەوتوو:
ئەو كۆمەڵگەیەیە كە ئەرك بەجێهێنان تیایدا زیاتر دەبێت لەماف داواكردن.
دووەم: كۆمەڵگەی هاوسەنگ:
ئەو كۆمەڵگەیەیە كە ئەرك بەجێهێنان تیایدا یەكسان دەبێت بەماف داواكردن.
سێیەم: كۆمەڵگەی داڕووخاو:
ئەو كۆمەڵگەیەیە كە ماف داواكردن تیایدا زیاتر دەبێت لە ئەرك بەجێهێنان.
كامیان لەپێشدا، ماف یان ئەرك؟
هەندێك لەبیرمەندان دەڵێن:
(لەبەر ئەوەی تاك و یاسای سروشتیی، پێش دەوڵەت و یاسادانراوەكان كەوتوون، بۆیە ماف پێش ئەركە).
هەندێك لەبیرمەندانیش دەڵێن:
(مافی تاك واتە ئەركی تاك، بۆیە ناكرێت پێش بەجێهێنانی ئەرك داوای ماف بكرێت، هەروەها یاساكان داوای بەجێهێنانی ئەرك لەخەڵك دەكەن لە بەرامبەر پێدانی مافەكانیان، كەواتە ئەرك لەپێشترە).
لەنێوان ئەم دوو ڕایەدا، وەك چارەسەرێكی مامناوەندیی، هەندێك لەبیرمەندان دەڵێن:
(لەمافە سەرەكییەكاندا ماف پێش ئەركە، بەڵام لەمافە لاوەكییەكاندا ئەرك پێش مافە، یان دەڵێن لەئاشتیدا ماف پێش ئەركە، بەڵام لەكاتی شەڕدا ئەرك پێش مافە).
هەروەها بەپێی (ئینیسكڵۆپیدیای بەریتانی) هاوسەنگیی نێوان مافەكان و ئەركەكان پێویستە، چونكە هاووڵاتیبوون واتە: (پێوەندیی نێوان تاك و دەوڵەت، لەماف و ئەركداو، لەئازادیی و بەرپرسیارێتییدا، لەبەر ئەوەی ماف بریتییە لەوەرگرتن، بەڵام ئەرك بریتییە لەبەخشین، بۆیە وەرگرتن بەبێ بەخشین نابێت).
بۆیە ماف پێویستیی بە داكۆكیكردن هەیەو، رێكخراوی هەیە، بەڵام ئەرك پابەندبوونێكی ئەخلاقییەو بەشێكە لەئەخلاق.