ئەو گفتوگۆیانەی لە پێناو هێنانەدی ئاشتی لە سوریادا هەفتەی ڕابردوو لە مۆنتروكس، سویسرا( كە پێی دەووترێت جنێڤ 2) دەستی پێكرد، هەر لە سەرەتاوە بە ناكۆكی دەستی پێكرد. یەكێكیان ئەو مشت و مڕە بوو كە لە بارەی بەشداریكردنی ئێرانەوە هاتەئاراوە. لە سەرەتادا، سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان بان كی مۆن، بانگهێشتی ئێرانی كرد بۆ ئەوەی بەشداریی لە كۆنفرانسەكەدا بكات. ئێران بانگهێشتەكەی قبوڵكرد، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، دوو لایەن ناڕازی بوون. گروپی سەرەكی موعارەزەی سوری، هاوپەیمانی نیشتیمانی سوری، هەڕەشەی ئامادەنەبوونی كرد ئەگەر هاتوو ئێرانییەكان ئامادەبوون. لەوەش زیاتر، ئەمەریكا پێداگیری كرد كە پێویستە ئێران، لە نێو چەندین مەرجی دیكەدا، پابەند بێت بەو ڕێككەوتنەی لە حوزەیرانی 2012دا لەلایەن گروپی كاری سوریەوە هاتەئاراوە، كە نەتەوە یەكگرتوەكان پشتیوانی دەكات، داوای پێكهێنانی دەستەیەكی حكومڕانی ئینتیقالی كرد، بەڵام ئێران ڕەتی كردەوە.

لە سایەی ئەم هەلومەرجانەدا، بان كی مۆن، بانگهێشتنامەكەی كێشایەوە، گفتوگۆكانیش بە بێ ئامادەبوونی ئێران دەستی پێكرد. واشنتۆن كۆمەڵێك نیگەرانی هەیە لە بەشداری بێ مەرجی ئێران لە كاروباری سوریادا: 1- ئێران دەتوانێت پێگەی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی خۆی بەهێز بكات. 2- ئێران ڕاستەوخۆ تێوەگلاوە لە ناكۆكیەكەوە، ئەویش لە ڕێی پشتیوانی لۆجیستی ئاشكرا و هێزی مرۆیی كە لە لایەن هێزی قودسەوە دابین دەكرێت كە سەر بە گاردی شۆرشگێڕی و باسیجە ( هێزێكی نیمچە سەربازیە و لە خۆبەخشەكان پێكهاتووە)، و ناڕاستەوخۆ لە ڕێی حزبوڵای لوبنانییەوە. 3-بۆی هەبوو ئەمە ببێتە هۆی دوورەپەرێزكردنی ئیسرائیل و هاوپەیمانەكانی ئەمەریكا لە كەنداو.

دەستڕۆیشتوویی ئێران لەسوریا تەنها لەسەر بناغەی نفوز و دەستپێشخەریەكەی دروست نەبووە. ڕوسیاش لەگەڵ ئێران و لە ڕێی ئێرانەوە كار دەكات. ئەم هاوكاریە نەك هەر تەنها دەبێتە هۆی هێشتنەوەی ڕژێمەكەی ئەسەد، بەڵكو پەرە بە بەرژەوەندیە ئیقلیمیەكانی هەردوو وڵاتەكە دەدات لە شامدا، بە چەشنێك دەبێتە ناوەندێكی كێشكردنی پارسەنگ دژ بە بەرژەوەندییەكانی ڕۆژئاوا/ئەمەریكا.
ئەوە بۆتە ڕاستییەكی زانراو، كە بینینی دەستڕۆیشتوویی ئێران و ڕوسیا وەك هەڕەشەیەكی بنەڕەتی بۆ سەر وجودی خۆیان، بووە هۆی ئەوەی وڵاتانی وەك سعودیە و كوەیت و قەتەر دەستبكەن بە پشتیوانی یاخیبووە سوننەكان لە سوریادا. هەرزوو دەركەوت كە هەندێ لەم گروپە یاخیبووانە جیهادیستی نێودەوڵەتین، و هەوڵی هێنانەدی ئامانجەكانی خۆیان دەدەن. هەر زوو گۆڕەپانی سوریا پشێوی باڵی بەسەردا كێشا. ئەوەی وەك ڕاپەڕینێكی عەلمانی و دژ بە دیكتاتۆریەت دەستی پێكرد، كە پشتیوانیەكی جەماوەری بەربڵاوی هەبوو بۆ ڕوخاندنی حكومەتەكەی بەشار ئەسەد، گۆڕا بۆ شەڕێكی بە وەكالەت كە لایەنە ناوخۆیی و دەرەكیەكانی تێوەگلان، ئەو لایەنانەی لەسەر بنەمای تائیفی دابەشببوون.

لەگەڵ ئەوەی، لە سوریادا دژی یەكتر وەستانەوە، بەڵام ئێران و ئەمەریكا هەردووكیان دژ بە جیهادیستە سوننیە دەرەكییەكانن ( وەك (داعش) دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام)، كە بەهێزتر دەبن لە سوریادا. لەوەش زیاتر، ئەم گروپە تیرۆریستیانە شوێن پێی خۆیان لە عێراق دەكەنەوە. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی عێراق لە ئێران و ئەمەریكاوە نزیكە، ئەوا ئەم وڵاتانە بەرژەوەندیی هاوبەشیان هەیە لە كەمكردنەوەی هەڕەشەی گروپەكانی سەر بە ئەل قاعیدە كە دەیانەوێت دەست بە سەر ناوچە سوننەنشینەكانی عێراقدا بگرن.
ڕاپۆرتێكی قەناعەت پێهێنەر هەیە بەوەی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام، مەشق بە جیهادیستە عێراقیەكان دەكەن لە بەرامبەر بەدەستهێنانی چەك- كە لە عێراقدا زۆرە- و جەنگاوەری نوێدا. هەروەها باس لەوە دەكرێت جەنگاوەرە سوننەكان لە دەرەوەی سوریاشدا كار و چالاكیان هەیە و هێرش دەكەنەسەر گروپە شیعەكان لە لوبنان بۆ ئەوەی حزبوڵا دڵسارد بكەنەوە لە ڕەوانەكردنی شەڕكەر بۆ پشتیوانی حكومەتەكەی ئەسەد. لە ڕاستیدا میلیشیاكانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام خۆیان هەڵدەكێشن بە ئیغتیالكردنی سەركردەكانی حزبوڵا و تەقاندنەوەی ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو لەو ناوچانەدا كە لە ژێر دەسەڵاتی حزبوڵادان، هەروەها هێرشكردنە سەر باڵیۆزی ئێرانی لە بەیروت.
ئەم دەستێوەردانانە كە دەبنە مایەی ناسەقامگیر ڕەنگە ببنە هۆی بەرپاكردنی شەڕێكی تائیفی نوێ كە لە مێژوویی ئەم دواییەدا لوبنان پێوەی گرفتار ببوو، بەڵام ئەمجارەیان لایەنگەلێكی دەرەكی زیاتر تێوەدەگلێن. گومانی تێدا نییە شەڕی ناوخۆیی لە لوبناندا پەلدەكێشێت بۆ ئەردەن و كەنداویش. ئەمەش بە دڵنیاییەوە كاریگەری دەبێت لەسەر توركیا لە ڕێی كێشەی چارەسەرنەكراوی كوردەوە.

لە بەر ڕۆشنایی ئەم شیكردنەوەیەدا، ڕەنگە بووترێت ئێران و ئەمەریكا بەرژەوەندیان هەیە لە یەكخستنی هێزەكانیان بۆ ڕێگرتن لەم مەیلی پەلهاویشتنە كە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە. ناكرێت بەر بە شەڕی ناوخۆیی سوریا بگرێت ئەگەر هاتوو ئێران نەچووە پاڵ لایەنە گەورەكانی ناكۆكییەكەوە. ئەگەرنا ناكۆكیە بەردەوامەكە بۆی هەیە گەورە بێت بۆ ناكۆكییەكی بەربڵاوتری شیعە و سوننە و وڵاتە دراوسێكانیش بۆی خۆی كێش بكات.
ئەمەش پێویستی سنورداركردنی ئەو داراییە دەهێنێتە ئاراوە كە سعودیە و كوێت و قەتەر دابینی دەكەن بۆ چەكدارە سوننەكان، لە سوریادا، كە نازناوی « توندڕەو/جیهادیست»یان لێنراوە. هاوپەیمانیی نوێی ئێران-ئەمەریكا بۆ كەم كردنەوەی شەڕی سوریا، ڕەنگە كاریگەری لەسەر توركیاش هەبێت لەوەی فشاری بخاتە سەری كە چەكداركردن و میانگیری كردن بۆ دابین كردنی دارایی بۆ ئەم گروپانە ڕابگرێت. ئاشكرایە بە چەشنی ڕابردوو حكومەتی توركیا حاشا لەم ڕۆڵە دەكات، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، بەم نزیكانە ستراتیژییەتێكی نوێ كە لە ئێستادا پشتیوانی لێ دەكرێت بۆ ئەنقەرە ڕادەگەیەنرێت.

* ئوستادی زانستی سیاسەتە لە زانكۆی فاتح لە توركیا و پسپۆر و تایبەتمەندە لەسەر دۆزی كورد و یەكێكە لەنووسەرە دیارەكانی توركیا