كاتێك دەوترێ بوون و دروستبوونی حزبەكان لە هەر وڵاتێكدا، پێوەرێكی باشە بۆ مەرجی بوونی دیموكراسی، مانای ئەوە نییە حزبەكان بێ قەیدو شەرت دیموكراسین، بۆیە مەرجی بوونی ئەوان مەرجە بۆ بوونی دیموكراسی ئەو وڵات یان ئەم وڵات .بەڵكو سەرچاوەی ئەم گۆتەیە كە ئەمڕۆ زۆر بڵاوە، لەبەرئەوەیە، بوونی حزبی لەیەك جیاواز(دوور لەو حزبە كارتۆنیانەی كە لێرەو لەوێ بەتایبەت لە كوردستاندا هەن)، مانای بوونی بەرژەوەندی جیاواز دەگەیەنێ، مانای چین وتوێژی لەیەك جیاوازیش دەگەیەنێ، بۆ داكۆكیكردنی هەر لایەك لەگەڵ لایەنەكانی دیكە پێویستی بە دیالۆگ و گفتوگۆی بەردەوامیش هەیە، واتا كاتێك بەرژەوەندییە جیاوازەكان قووت دەبنەوە، ئەوە حزبەكانن دیالۆگ دادەمەزرێنن، بۆ داكۆكیكردن لە خۆیان و لەو چین یا توێژە كۆمەڵایەتییەی داكۆكی لێدەكەن و لەپێناویدا دروستبوونە.ئا لەبەرئەوەیە دەوترێ دروستبوونی حزبی سیاسی مەرجە بۆ دروستبوونی دیموكراسی لەو وڵات یا ئەم وڵات.
بەڵام دەشكرێ ئەوە بپرسین ئەی ئەو حزبانەی بڕوایان بە دیموكراسی نییە و ناشتوانن خۆیان نوێبكەنەوە، ئایا بوونی ئەمانە لە خزمەتی پرۆسەی دیموكراسییە، یان بە پێچەوانەوە دوور نییە رەوتی دیموكراسی بۆ دواوە بگەڕێنێتەوە؟ نابێت ئەوەمان لەبیر بچێ مێژووی دروستبوونی حزبی سیاسی بۆ ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەهەم دەگەڕێتەوە، واتا تەمەنی سەدوپەنجا ساڵێكە، بە واتایەكی دیكە بوونی حزبی سیاسی بەرهەمی سەرمایەدارییە، دەشكرێ بڵێین بەرهەمی شۆڕشی فەرەنسایە، دروستبوونی حزبی سیاسیش لە قۆناخی خەباتی رزگاریخوازی نیشتیمانی، كە ماوەیەكی زۆر بوو بەتایبەت لە سەدەی بیستەم زۆربەی حزبە سیاسییەكان بۆ ئەو قۆناخە و وەك پێداویستییەك بۆ رزگاربوون لە زوڵم و زۆرداری دادەمەزران، نەیاندەتوانی پیادەی ئەو دیالۆگە بكەن، كە لەقۆناخی دوای رزگاربوونی نیشتیمانی دەیانكرد.كێشەكە لێرەدایە، ئەو حزبە كوردی یا كوردستانییانەی لە قۆناخی رزگاری نیشتمانی دروست بوون و بۆ خەبات دژی دیكتاتۆری و مافی نەتەوەیی دامەزران، چەندە گۆڕانیان بەسەردا هاتووە، كە ئێستا ئاراستەی ململانێكان تەواو جیاوازن و ململانێی ئێستا لەسەر وەرگرتنی دەسەڵاتە، نەك رزگاری نیشتیمانی.بە واتایەكی دیكە ئایا حزبەكانی كوردستان توانای خۆنوێكردنەوەیان هەیە؟ لەگەڵ سەردەم دەڕۆن؟ تێكەڵ بە داخوازییەكانی خەڵك دەبن؟ قەیرانەكانی ناو خودی حزبەكەیان بە گیانێكی دیموكراسیانە چارەسەردەكەن؟ ئەو حزبانەی ناتوانن خۆیان نوێبكەنەوە، رووبەرووی قەیرانی حوكمڕانیش نابنەوە؟جۆرێك لە لاوازبوون بەم حیزب یان بەو حزبەوە دیارە، یان خەڵكی كوردستان هێشتا عاتیفیانە بڕیاردەدات، بۆیە ئەو جۆرە خۆ نوێكردنەوەیە بۆ كوردستان هێشتا زووە؟ یان نەوەڵلا كاریگەری سلبی بەسەر حزبەكانەوە دەركەوتووە، بەڵام هێشتا ئەو كاریگەرییە ئەوەندە بەهێز نییە، رایانبچڵەكێنێ؟! رەنگە دەیان پرسیاری تر لای هەر یەكێك لە ئێمە هەبن پێویستیان بە وەڵامی ورد هەبێت ، كە بە تەئكید لە وتارێكی ئاوەهادا هەموو ئەم وەڵامانە نادرێنەوە، بەڵكو تۆژینەوەیەكی تیۆری-مەیدانی پێویستە، بێگومان ئەم جۆرە تۆژینەوەیەش بوونی نییە، رەنگە حزبەكانیش بوونی ئەمجۆرە تۆژینەوەیە بە زەروورو گرنگ نەزانن!!
بێگومان هیچ حزبێكی حەقیقی دروست نابێت، ئەگەر گرفت و قەیرانی حەقیقی لە ناو كۆمەڵگە سەریان هەڵنەدابێت , كێشەكە لەوەدایە كە گەیشتە دەسەڵات، بەهەمان شێوەی دەسەڵاتی پێشووی خۆی، قەیران دروستدەكاتەوە، چونكە ناتوانێت گوزارشت لە ئێش و ئازاری هەموو كۆمەڵگە بكات. چونكە لە هەموو دونیادا حزبێك نادۆزیتەوە، دەربڕی هیواو خواست و ئارەزووەكانی تەواوی هاووڵاتیان بێت، چونكە بەرژەوەندی هاووڵاتیان جیاوازە لە یەكتری ، كەواتە ئەو حزبانە چۆن دەتوانن هەمیشە زۆرینەی خەڵك لە خۆ بگرن و بتوانن كاتێك دەسەڵات دەگرنە دەست دەربڕی ئازاری هەموو كۆمەڵگە بن.
یەكێك لە گرفتەكانی كۆمەڵگەی رۆژهەڵات ئەوەیە، كۆمەڵگەیەكی نابەرهەمهێنە، واتا نەزۆكە، گرفتی گەورەتر ئەوەیە حزبە سیاسییەكانیش رەنگدانەوەی واقیعی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئەو كۆمەڵگەیەن، نەیانتوانیوە نموونەیەك پەیڕەو بكەن، كە باو نەبووە لە نێو كۆمەڵگەكەیاندا، هاوكات هۆكارێكی جیدی و فیعلیش نەبوونە بۆ گواستنەوەی ئەو دۆخە ئاڵۆزە بۆ دۆخێكی روونترو كراوەتر، باشترین نموونە، زۆربوونی گەندەڵی، نەبوونی دیالۆگی بەردەوام بۆ نوێكردنەوە، خستنە رووی كێشەی خەڵك و چارەسەركردنی، دابڕانی سەركردایەتی لە بنكردایەتی ، ئینتیماكردن بۆ حیزبایەتی بە مەبەستی برەودان بە بازرگانی و پاراستنی بەرژەوەندییە تایبەتی و زاتییەكان، هەموو ئەمانە لە ناخی حزبە رۆژهەڵاتییەكاندا چەكەرەی كردووە، بۆیە چەكەرەی كردووە چونكە سەیری واقیعی كۆمەڵایەتی كۆمەڵگەكەیان دەكەن، هێشتا پرەنسیبی دەنگدان، ئەوەندە واقیعیانە نییە، هەر لەبەر ئەوەیشە، حزبە سیاسیەكانی رۆژهەڵات بە گشتی و حزبە سیاسیەكانی كوردستان بە تایبەتی، ئەوەندە سەرقاڵی چوونە ناو جەماوەر نین، تەنها لە یەك دوو مانگی هەڵبژاردنەكاندا ، بانگەشە یۆ خۆیان دەكەن و رۆڵی ئەكتیڤ دەبینن، لەكاتێكدا ئەگەر كۆمەڵگەكە كۆمەڵگەیەكی عاتیفی نەبێت، لەماوەی چوار پێنج ساڵی رابردوودا، بەتەواوی لێی دابڕابیت چۆن بە تەنها لە یەك مانگی هەڵبژاردن دەتوانی قەناعەت بە خەڵك بهێنیت و كاریگەری لەسەر دروست بكەیت،. بوونی ئەم عاتیفەیە هۆكارێكی گرنگە كە حزبەكان ئەوەندە سەرقاڵی وەرگرتنی رای خەڵك و خۆ نوێكردنەوە نەبن.
بەڵام ئایا جەماوەری كوردستان هەمان ئەو جەماوەرەیە كە لە ساڵی 1992 دەنگی بۆ پەرلەمانی كوردستان دا؟بێگومان نەخێر .بەڵام ئەو گۆڕانەی بەسەر خەڵكەكەدا هاتووە، هەر ئەوەندەش گۆڕان بەسەرحزبەكاندا هاتووە، لەكاتێكدا پێویست بوو، حزبی كارتۆنی بپێچرێنەوەو بچنەوە ناوقەپێلكی خۆیان، چونكە دەربڕی ئازارو پێداویستی هیچ توێژێكی كۆمەڵایەتی نین.پێویست بوو حزبەكان زیاتر لە ئێستا شەفاف بوونایە و، لەگەڵ كادیرو ئەندامانی خۆیان زیاتر زەمینەی دیالۆگیان دروستبكردایە. ئەو حزبانە لەماوەی (19) ساڵی رابردوودا، هەر یەك بەئاستی خۆی و هەر یەك بە جۆرێك تووشی هەڵكشان و داكشان بوونە، بەڵام تا ئێستا ئەوەی بینیومانە هیچ حزبێك جارێك تەنها جارێك خۆی نەكردە پاڵەوانی دۆڕان، بەڵكو هەمیشە خۆیان بە پاڵەوانی سەركەوتنەكان ناوبردووە . ئینشیقاق لە هەلومەرجێكی ناتەندروست لەدایكدەبێت، تا ئێستا لە حزبەكانی كوردستاندا زۆرترین ئینشیقاق روویداوە، بەڵام هەمیشە ئینشیقاقەكان بە دەستی دەرەكی و هیچ لەبارنەبوو وەسف كراون، لەوەش زیاتر تۆمەتی ناڕەوایان بۆ دروستدەكرێ، بێ ئەوەی دان بە هەڵەكانی خۆیشیان بنێن.
حزبە كوردستانییەكان، خەریكە ئەو جەماوەریبوونەیان نەماوە كە لە (20) ساڵی رابردوودا هەیانبووە، بۆیە پێویست دەكات، هەموویان بێ جیاوازی بەخۆدا بچنەوە، جیاوازییەكە تەنها لەوەدایە، هەندێك حزب هەن، پێویستی بە دیالۆگی زیاتری كادیرانی حزبەكەی هەیە و كەموكورتییەكانی چارەسەر بكات، كەچی حزبی وایش هەیە رەنگە بە كۆنگرەو كۆنفرانسیش نەتوانێ، چارەسەری تەواوی گرفتەكانی خۆی بكات، چونكە لە ماوەی (20) ساڵی رابردوودا، كەموكورتی و گلەیی و بیرورا جیاوازەكان لەسەریەك كەڵەكەی كردووە. گرفتی كەڵەكەبوویش بە ئاسانی چارەسەرناكرێت.
ئەوەی بەرچاوە حزبی سیاسی كوردی، هەمیشە ویستوویەتی خەڵك بەرنامەو پڕۆژەكانی ئەو جێبەجێبكەن، نەك حزبەكان بەرنامەو پڕۆژەكانی خەڵك جێبەجێبكەن.ئەمە گرفتێكە، لەناو تەواوی حزبە سیاسیەكانی كوردستاندا دەبینرێ، لەكاتێكدا حزب ئامانج نییە، وەسیلەیە، حزب بۆئەوە دروست دەبێت، داكۆكی لە مافی ئەو چین یا توێژانە بكات كە بە حیساب نوێنەرایەتیان دەكات، بۆیە دەبێت هەڵگری موعانات وخەمەكانیان بێت، كە تا ئێستا ئەمە بە لاوازی دەبینرێ.