ئالا پارچه‌كا قوماشی یان هه‌ر كه‌ره‌سته‌كێ وه‌ك قوماشیە ب رەنگ و هێمایێن تایبەتڤە و پرانیا جاران ب شێوێ چوارگوشە ژ لایه‌كیڤه‌ دهێته‌ هلاویستن و وه‌ك هێمایێ مله‌ته‌كی یان ولاتەکی دهێته‌ بكارئینان. بكارئینانا ئالای ژ لایێ مروڤانڤە ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه‌ بو به‌ری پێنج هزار سالان. ئالا ئاماژه‌یه‌ بو مه‌رام و ئارمانج و لێنێرینا فه‌لسه‌فی‌ و سیاسیا هەر مله‌ته‌كی؛ هەروەسا ئێك ژ بنه‌مایێن هه‌ڤپشكێن هه‌ر گەل و ولاته‌كیە‌ و گرنگی پێدان و ڕيزلێگرتن و بلندراگرتنا وی ژ لایێ ملەتیڤە نیشانا هه‌ڤگرتن و زیندیبوونا ویە‌. د بەرێدا، بلند راگرتنا ئالای ل به‌روکێن شه‌ری نیشانا هێزا له‌شكری بوو و هێزێن سەربازی ب دیتنا ئالایێ به‌رزێ ولاتێ خو خورتتر و بهێزتر لێ دهاتن و د به‌رده‌وامیدانا شه‌ری و بدەستڤەئینانا سەرکەفتنێدا رژدتر دبوون. ژهەژیە ببێژین، راكرن و پاراستنا ئالای دوان شەراندا مافێ هەر کەسەکی نەبوو؛ بەلکو ئەو ئەرکە وەک ئەرکەکێ پیروز ب ژێهاتیترین و ژێگرتیترین کەسێ وی لەشکری کو مێرخاسی و وه‌لائا وی بو ولاتێ وی ژ یا هه‌ڤچەپەرێن وی پتر بوو دهاتە سپارتن.
گه‌لێ كوردستانێ ژی مینا هه‌ر مله‌ته‌كی ل ڤێ جیهانێ ژ بو ناساندن و سه‌لماندنا هه‌بوونا خو و ناسناما خو خودان ئالایه‌كێ نیشتمانیە کو د ئەدەبیاتا کورداندا ب ئالا رەنگین هاتیە بناڤ کرن. ئەو ئالا یەکەمجار ژ لایێ کومەلا خویبوونڤە ل سالا ١٩٢٧ێ هاتە بەرهەڤکرن. ئەو کومەل هەر ل وێ سالێ ل لوبنانێ ژ لایێ هژمارەکا میر و پاشا و مەزنێن کوردانڤە مینا میر جەلادەت بەدرخان، میر سورەیا بەردخان، میر کامران بەدرخان، ئێحسان نووری پاشا، ئوسمان سەبری، جگەرخوین،… ب ئارمانجا هەڤخستنا هێز و داخوازیێن گەلێ کورد هاتبوو دامەزراندن و بەرهەڤکرنا ئالایەکێ هەڤپار ژ لایێ وانڤە نیشانا هەڤگرتنا وان و یا گەلێ کورد بوو.
میر جەلادەت بەدرخان ل سالا ١٩٣٢ د هەژمارا ٩ یا گوڤارا هاوار دا ب ڤی ئاوایی بەحسێ ئالای و ئالا کوردستانێ دکەت: « هەر ملەت خوەیی ئالەکێ یە. ئال نیشانا ملەت و ولاتە. تەڤاییا هەیینا ملەتان د ئالا واندا جڤیایە. ئال نامووس، روومەت و بەختێ ملەتانە. زارویێن هەر ملەتی ژ بونا بلندی و ب قەدربوونا ئالا خوە، بێپەروا خوە ددن کوشتن. ئالا هەر ملەتەکی ژێ رە بەهایە. د جەژن و شاهیان دە قەسر، خانی و کوچەیان پێ دخەملینن؛ دبەر وێ رە دبورن سلاڤان لێ دکن؛ د رێڤەچوونا لەشکریدا دڤەکن پێشیێ. لێ ئالێن ملەتێن دیل، وەک یا ملەتێ مە، ژ هەر دەر بدەرکری لهەڤ تەواندی لسەر دلێن زارویێن واندە هلاندینە. ملەتێن دیل دخەبتن خوینێن خوە درێژن کو بیانیان ژ ولاتێن خوە بقەورینن و ئالێن خوە لسەر کەلات و باژارێن خوە ژ نووڤە داچەقینن. ئالا هەر ملەتەکی ب چەند رەنگان و ب شکلەکی دنە. ئالا کوردان، ژ ژور بەر ب ژێرڤە، سەر هەڤ، سور، سپی و کەسکە، د ناڤا وێ دە روژ دچرسە.»
هەر ل سالا ١٩٢٧ێ، ئەو ئالا بو جارا ئێکێ ب رێبەریا ئێحسان نووری پاشایڤە ل باکوورێ کوردستانێ د شورشا ئاراراتێدا هاتە بلند کرن و گەلەک مێرخاس و چەلەنگێن کوردان دوێ شورشێدا و ل بن وی ئالای گیانێ خو فیدایی کوردستانێ کر. ئەو ئالا ب دویفدا ل سالا ١٩٤٦ێ جارەکا دی ڤەژیا دەمێ ب ڕیبەراتیا پێشەوا قازی موحەمەد ڤە کومارا کوردستان ل مهابادێ هاتیە راگەهاندن و هەمان ئالا ب جیاوازیەکا گەلەک کێم ڤە هاتیە بلند کرن. وی ئالای وەک هێمایەکێ هەڤپار گیانێ یەکبوون و تەڤاهیێ ئێخستە دناف جەرگێ شوڕشێن گەلێ کوردستانێدا و گەلەک هوزانڤانێن مە کوردان هوزان پێ ڤەهاندن و سترانبێژێن مە ژی ستران پێ گوتن. کومارا کوردستان پشتی سالەکێ تێکچوو. لێ ئارمانجا کومارێ کو رزگاریا کوردستانێ بوو ما زیندی و ئالا وەک سیمبولەکا هەری گرنگا وێ و هەمی بزاڤێن رزگاریخوازێن کوردستانێ دەست ب دەست گەریا هەتا هەر ب وێ ئارمانجێ ل باشوورێ کوردستانێ سەربلند بوویەڤە.
ب گووتنەکا دی، ئەو ئالا کو ژ ٢٠٠٥ێ وەرە تا نها ژ لایێ دستوورێ عێراقێڤە وەک ئالا فەرمیا هەرێما کوردستانا عێراقێ هاتیە نیاسین، هەمان ئالایە کو کومەلا خویبوون بەری نێزیکی سەد سالا وەک ئالا گەلێ کورد بەرهەڤ و پەسەند کربوو. ژ هەژیە ببێژین شەرەفا هلکرنا ئالا کوردستانێ ب فەرمی ل باشوورێ کوردستانێ بو پارتی دیموکراتی کوردستان و شەخسێ سەروک مەسعوود بارزانی دزڤریت دەمێ ل داویا سالێن نوتان ب پێشنیارا وی و ب بریارا پەرلەمانێ کوردستانێ ئەو ئالا ل دەڤەرێن ژێر دەستهلاتداریا پارتی هاتیە بلند کرن. وی چاخی، ئەو پێنگاڤا سەروک بارزانی ژ لایێ ئيکەتیا نیشتیمانیڤە ب توندی هاتە رەخنە کرن. لەوما دەمێ جەنابێ وی د جەژنا دامەزراندنا پارتیدا ل ١٦ی تەباخا ١٩٩٨ێ بەحسێ وێ روژێ کری، راگەهاند: « ئەز بخو ل وێ روژێ ژ دایک بوویمە. ل ژێر سیبەرا ئالا کوردستانێ ل سابلاغ (مهاباد) ژ دایک بووم. و هەموو دەقیقەیەکێ ژی ئامادەمە ل ژێر سیبەرا وی ئالای و ژ بو وی ئالای بمرم.» ئەف گوتنا سەروک بارزانی کویراتیا رامان و گرنگیا ئالا کوردستانێ وەک هێمایێ خەبات و قوربانیدان و رزگاریا گەلێ کورد نیشا ددەت. پشتی ئێکەتیا نیشتمانی زانی کو نەشێت پارتی ژ وێ بریارێ لێڤەکەت، دا کو ژ شانازیا وێ بریارێ بێبەهر نەبیت، بریار دا ل دەڤەرێن ل ژێر دەستهەلاتا خو ئالا کوردستانێ ل تەنشت ئالا عێراقا بەعسی ل سەر دام و دەزگەهێن خو یێن حکوومی بلند بکەت.
پتریا ئەندامێن کومەلەیا خویبوون کو ئالا کوردستانێ بەرهەڤ کر و پەژراند، خەلکێ باکوور و روژئاڤایێ کوردستانێ بوون. وان ئالا کوردستانێ ژبو هەر چار پارچێن کوردستانێ و یەکبوونا وان چێکر. لێ مخابن ئیرو پەکەکێ و هەڤالبەندێن وێ یێن کو چ جاران چاڤ ب سەرکەفتنێت باشوورێ کوردستانێ نەرابووینە و نارابن، هەمی بزاڤا دکەن وێ دیروکێ بشێلینن و وی ئالای وەک ئالا بارزانی بناڤ دکەن. ژبەر کو دەما سەروک بارزانی وەک سەروکێ هەرێمێ سەردانا ولاتان دکر، ل پتریا وان ولاتان ب وی ئالای پێشوازی ل وی دهاتە کرن. گەلەک جاران ئەندامێن پەکەکێ ل نەوروزا ئامەدێ ل باکوورێ کوردستانێ ب هەمی شیانان رێ لبەر کوردێن نیشتمانپەروەر گرتیە کو ئالا کوردستانێ بلند بکەن. ل روژئاڤا کوردستانێ چ بێرێزی نەمایە کو ئیدارەیا خوجهیا سەر ب پەکەکێ ڤە ل هەمبەر ئالا کوردستانێ نەکری و ئالا رەنگین گەلەک جارا ژ لایێ وانڤە هاتیە سووتن. درست کرن و سەپاندنا ئالایەکێ دیێ سێرەنگ ل سەر گەلێ مە ژ لایێ پەکەکێ ڤە ژبلی چاندنا دووبەرەکیێ دناڤبەرا کورداندا و دویرکرنا وان ژ هەڤدوو چ ئارمانجێن دی نەبووینە و نینن. ئەو پێنگاڤا پەکەکێ وەکی گەلەک پێنگاڤێن وێ یێن دی دژی وێ ئارمانجا پیروزە یا کو کومەلا خویبوون بزاڤ ژبو دکر و گەلێ مە پتری سەد سالانە تێکوشینێ ژبو دکەت.
هەلبەت چ شەرەف و سەربلندی ژ هەندێ مەزنتر نینە کو ئالا کوردستانێ ب ناڤێ سەروک بارزانی بهێتە تومار کرن. لێ د ئەسلدا وەکی مە گوتی، ئەو ئالا، ئالا کەسەکی نینە و ئالا هەموو گەلێ کوردستانێ یە. دسەر هەمی بزاڤێن پەکەکێ را کو بزاڤێ دکەت ئالایەکێ دی لسەر گەلێ مە ل روژئاڤایێ کوردستانێ بسەپینیت، هەتا نوکە ژی پتریا خەلکێ کوردستانێ ئالا رەنگین ب ئالا خو دنیاسن. ل باکوور، ل روژئاڤا و ل روژهەلاتێ کوردستانێ ژبلی حزبێن سەر ب پەکەکێ ڤە، هەمی حزب و لایەنێن کوردی، چ راست بن، چ چەپ، ئالا رەنگینا کومەلا خویبوون وەک ئالا گەلێ کورد و کوردستانێ قەبوول دکەن و لێ خوەدی دەردکەڤن. حەتا رەڤەندا کوردی ل کومارێن ئێکەتیا سوڤیەتا بەرێ ژی هەر ئالا رەنگین وەک ئالا کوردستانێ دنیاسیت. مە دیت ژی ل دەمێ هەلمەتێن پشتگریا رێفراندوما سەرخوبوونا باشوورێ کوردستانێ چاوا هەمان ئالا رەنگین گەلێ کورد ل نافخو و ل دەرڤەی کوردستانێ کرە ئێک دل و ئێک جان.
ئالا رەنگین، ئالا کوردستانێ، نیشانا بەرخودان، قەهرەمانی، و گیانفیدایی و هەڤگرتنا گەلێ کورد و براتیا کوردان و یەکبوونا کوردستانێ یە. ئەو ئالا ب خوینا هزاران خورت و لاوێن کوردستانپەروەر هاتیه‌ پاراستن. لەوما وه‌ك وه‌فایه‌ك بو وان فیداکاریێن گه‌لێ مه‌ پێخەمەت پاراستنا ناسناما خو کرین، ئه‌ركه‌كێ نیشتمانی و ئه‌خلاقیه‌ لسه‌ر ملێت هه‌ر تاكه‌كێ كوردستانی كو دیروکا ئالا کوردستانێ بزانیت و وەک ئالا هەمی کوردستانیان ب دل و گیان حەز ژێ بکەت، رێزێ لێ بگریت، بپارێزیت و سەربلند راگریت.
پیروز بیت روژا ئالا رەنگین؛ هه‌ر سەربلند بیت ئالا كوردستانێ.