دیرووکێ روله‌كێ بنیاتی د پێشداچوونا هزرا مروڤاتیێدا هه‌یە. ژبەر کو مروڤ دشێت سه‌ربوورێ بۆ خۆ ژێ وه‌ربگریت. ڕوودانێن رابووری چرایێ رێكا پاشه‌روژێ نه. لەوما یا گرنگە مروڤ ژ بۆ دارێتنا به‌رنامه‌كێ رێك و پێك و مەنتقی و سەرکەفتی دیرووکێ بنیاسیت و ژێ هایدار ببیت. گەر مروڤ رابووریێ خۆ نه‌نیاسیت و ئاگه‌هـ ژێ نه‌بیت، پلانێن وی ژبو پاشه‌روژێ د تۆکمە نابن و دبیت شاشیان ژی تێدا بکەت. پاشەڕوژا مروڤاتیێ وه‌كو خەلەکێن زنجیره‌كا درێژن كو ب رابووریێ ویڤه‌ دگرێداینە. پێداچوون و ڤەخواندنا دیرووکێ و روودانێن بووری بەرچاڤروونیێ و تێگه‌هشتنێ ددەنه‌ مروڤی و دبنه‌ هاریکار كو مروڤ گه‌له‌ك ژ به‌رپێت خۆ دویرتر ببینیت. گه‌له‌ك روودانێن خوش و نه‌خوش ل ئاستێ جیهانێ و د دیرووکا مروڤاتیێدا چێبووینه‌ کو ڤه‌خواندنا وان ژ لایێ بیرمه‌ند و سیاسه‌تڤانانڤه‌ ڕێ لبەر پەیدابوونا جیهانا پێشکەفتیا ئه‌ڤرو خوش کریە.
شه‌رێ ئیرانێ و یونانێ ئێك ژ گرنگترین روودانێن مێژوویی ل جیهانێ بوو‌. ده‌مێ مروڤ دناڤدا دچیت، تێ دئینیتە دەر کو ئه‌گه‌ر یونان د وی شەریدا ل هه‌مبه‌ر ئمپراتووریا ئیرانێ شكه‌ستبا، دبیت جیهانا رۆژئاڤا نه‌ هەر ئەو جیهانا دیموكرات، هونه‌ردوست، و خوەدی زانست با، یا کو ئەڤرو ئەم دنیاسین.
ئەسكه‌نده‌رێ مه‌قدوونی ب زیرەکی و سیاسه‌ت و هێزا خۆ شیا ئیرانێ، مسرێ، به‌ین نه‌هره‌ین و به‌شه‌كێ هندێ داگیر بكه‌ت. ئه‌و نه‌بتنێ شیا ئمپراتووریه‌‌كا به‌رفره‌هـ بدانیت، به‌لكو ب كاریگه‌ریا وی لسه‌ر كلتورێ سه‌رده‌مێ هێلێنیستی، تێکەلەکا بهێز و زەنگین ژ كلتورێ یونانی-ئاسیایی پەیدا بوو كو چه‌ندین چاخان جیهان ڤەگرت. پاكس رومانا (Pax Romana) كو ب حوكمرانیا سیزار ئوگوستوسی ده‌ست پێكر، د دووسەدساڵێن دیرووکا رومیاندا ب چاخێ ئاشتیێ و بنه‌جهـ بوونێ دهێتە نیاسین کو تێدا رومیان حوکم ل ئەورووپا، باكوورێ ئه‌فریقیا و فلستینێ كر و ئه‌و ئاشتی‌ و بنه‌جهیا سیاسی بوونه‌ ئه‌گه‌رێن داهێنانێ و پێشڤه‌چوونێن هونه‌ری و ئەورووپایا ئیرۆ ئێک ژ شینوارێن وی چاخیە. شورشا بناڤوبانگا فره‌نسا ل ١٧٨٩ و شوڕشێن ئه‌مریكی ل سێزدە موسته‌عمره‌یێن بریتانی ل باكوورێ ئه‌مریكا ژی ژ وان بوویەران بوون كو جیهانا دیموكراسی و پێشكه‌فتی یا ئه‌ڤرو ل ئەورووپا و ئه‌مریكا به‌رهه‌م ئینان. ئه‌گه‌ر شوڕشا ناڤخوویی یا ئه‌مریكا نه‌هاتبا كرن هه‌تا ئیرو ژی کرین و فرووتنا عەبدان ل جیهانێ دا یا بەردەوام بیت.
دیرووکا گه‌لێ كورد پری سه‌ربورێن خوش و نه‌خوشه‌. بتایبه‌ت ئه‌گه‌ر به‌حسێ دیرووکا نوی یا کوردستانێ بكه‌ین، هه‌ر ژ پارچه‌‌كرنا كوردستانێ هه‌تا نهو گه‌له‌ك بوویه‌ر چێبووینه‌ كو ب بیرئانینا وان هەرگاڤ دلێ مروڤی ب ژان دكه‌ڤیت؛ هنده‌ك روودان ژی بووینه‌ ئه‌گه‌رێ وه‌رچه‌رخانه‌كا دیرووکی بۆ گەلێ مە یێ بندەست. دانانا پارته‌كا رزگاریخواز و شوڕشگێر مینا پارتی دیموكراتی كوردستان ل ١٦ی تەباخا ١٩٤٦ێ، ب دروشمێ یان كوردستان یان نه‌مان، ل ده‌مه‌كی بوو كو چ حساب بۆ كوردان وه‌ك نه‌ته‌وه‌کێ خوەدی ماف نه‌دهاته‌ كرن. پارتی شیا چراکێ هیڤیێ د دلێ گه‌لێ كورددا هل کەت و سەلماند کو ب ئێکرێزی و به‌رخودان، بده‌ستڤەئینانا ئارمانجا هه‌رچه‌ند یا بزه‌حمه‌ت ژی بیت، یا نه‌مومكین نینه‌. ١٦ی تەباخا ٤٦ێ بوو بەرێ بنیاتێ شورشێن ئه‌یلوول و گولان و سه‌رهلدانێ. هه‌ر چه‌نده‌ خەباتا گەلێ مە ب بهایه‌كێ گران بوو و ئه‌نفال و كیمیاباران و ده‌ربده‌ری بدویفدا هاتن، لێ ئەو خەبات ل داویێ گەهشتە بەری و ئارمانجا خو ب جھ ئینا. په‌رله‌مان و حكوومه‌تا خوجهیا هەرێمێ کو وەک دەستکەفتێن نیشتمانی بووینه‌ جهێ رێزێ ل ئاستێ جیهانێ و ریفراندوما سه‌رخوەبوونێ هه‌می ژ ئه‌نجامێ هه‌ڤگرتن و خوراگریا گه‌لێ مه‌ و خرڤه‌بوونا وان بوو‌ لژێر درووشمێ یان كوردستان یان نه‌مان. ‌لێ لهه‌مبه‌ر وێ سه‌روه‌ریا دیرووکیا گه‌لێ مه‌ تومار کری، مخابن هندە خالێن ره‌ش ژی د دیرووکا مە دا هەنە. خیانه‌ت، جاشایه‌تی، خۆفروتن و خاک فروتن و بزاڤ ژبۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن تاكه‌كه‌سی یان حزبی، هه‌رده‌م ئه‌گه‌رێن گیرووبوون یان په‌ككه‌فتنا ئارمانجا سه‌ره‌كی یا گه‌لێ مه‌ بووینه‌. ١٦ی ئوكتوبه‌را ٢٠١٧ێ ئێك ژ وان روودانێن پر كاره‌سات و شه‌رمزاریه‌ كو، مخابن، بوو‌ ئه‌گه‌رێ تێكدانا بارێ ده‌رونیێ خه‌لكێ نیشتمانپه‌روه‌رێ كوردستانێ و بێ هیڤی بوونا هەمی گەلێ كورد ل هەر چار پاڕچێن کوردستانێ. ئه‌نجامده‌رێن ڤێ رۆژا ره‌ش بڤێ ناپاكیا خۆ مه‌زنترین خیانه‌ت ل كه‌س و كارێن سەربلندێن شه‌هیدان و ئه‌نفالكریان و پێشمه‌رگێن قاره‌مان كر و بوونه‌ ئه‌گه‌رێ كێمبوونا وێ سه‌نگا کو هه‌رێمێ ل ئاستێ دەڤەرێ و جیهانێ بده‌ستڤه‌ ئینابوو. كێم بوونا داهاتێ هه‌رێمێ و ئاواره‌بوونا خه‌لكێ شه‌ره‌فمه‌ندێ كه‌ركووكێ و ده‌وروبه‌ران و درستبوونا قه‌یرانا سیاسی ل هه‌رێمێ ژ ئه‌نجامێن خیانه‌تا هنده‌ك کالفام و هه‌رزه‌كار و به‌رژه‌وه‌ندیخوازێن سیاسی بوو و پێتڤیه‌ گه‌لێ كورد بتایبه‌ت به‌ره‌بابێن نوی ب دیتنه‌كا مەنتقی و كوور لسه‌ر ڤان روودانێن بووری راوەستن و په‌ند و ئیبرەت و سه‌ربووران هه‌م ‌ ژ خه‌له‌تیان و هه‌م ژ سه‌ركه‌فتنێت بووری وه‌رگرن، دا ئێدی ب په‌یڤێن جوان و سوزێن بریقه‌دار د سه‌ردا نه‌چن و بزانن چ تشت مرووڤی به‌ره‌ڤ ئاسویه‌كا گه‌ش دبه‌ت و چ تشت مروڤی سه‌رشوور و بن ده‌ست دهێلیت.