دەستپێکێ من دڤێت یادا (۷۳)ـەمین سالیادا دامەزراندا پارتا مە (پارتی دیموکراتی کوردستانێ) و رۆژا ل دایك بوونا سەرۆکێ پارتێ و مەرجەعێ بالایێ کوردستانێ رێزدار (مسعوود بارزانی) ل هەمی مللەتێ کورد پیرۆز بکەم ئەڤرۆ رۆژەکا دیروکیە بومە هەمی مللەتێ کورد ل هەمی جیهانێ ب گشتی و هەرێما کوردستانێ ب تایبەتی ، جەژنا کوردان یا ب درستی ئەها ئەڤ رۆژەیە رۆژا ل دایك بوونا مەرجەعێ بالایێ کوردستانێ و دامەزراندنا پارتا دیموکراتا کوردستانێ ، لەوما دێ بێژم جەژنا وە هزار جاران پیرۆز بیت ..

پێناسە و دیرۆك و رێکخستنا پارتێ :
ناڤ : پارتی دیموکراتی کوردستان. (پ.د.ك) :
پارتەکا دیموکراتی و نەتەوەییە ، باوەرا ب مافێن مرۆڤایەتی و ئێکسانیا جڤاکی و ئازادیێن تاکی و مافێ نەتەوەیێ کورد و نەتەوێن دیکە یا هەی د بریاردانا چارەنڤیسێ واندا .
ژ پێخەمەت ب دەستڤەئینانا واندا ب پێی پروگرامێن زانستی و ب رێکا دیموکراسیانە و ئاشتیانە سەرچاوێ گرتی د ئەزموونێن بزوتنەوا رزگاریخازیا دیرۆکیا نەتەوێ کورد و کلتوریا نشتیمانی و خەباتگێریا بارزانی نەمری ڤە هەول ددەت و مفای ژی ل ئەزمونا گەلان وەردگریت کو دگەل واقعێ کوردستانێ دا دگۆنجیت .
ل ۱٦ێ ئابا سالا ۱۹٤٦ێ ب سەروکایەتیا بابێ رۆحیێ نەتەوا کورد (مەلا مستەفا ـ بارزانیێ نەمر) هاتە دامەزراندن ، دەستپێکێ ناڤێ وێ (پارتی دیموکراتێ کورد) بی و ل کونگرێ سێیێ دا کر ل( ۲٦ ــ ۱ ــ ۱۹٥۳)ل باژێرێ کەرکوکێ هاتە بەستن دوێ کونگرێ دا بریار هاتە دان ناڤێ پارتێ ببیتە (پارتی دیموکراتی کوردستان).

ــ کونگرەیێن پارتی ل دەستپێکا دامەزراندنا وێڤە :

۱ـ کونگرا ئێکێ : (۱٦ـ ۸ ـ ۱۹٤٦) ێ ب نهێنی ل باژێرێ بەغدا ، ل مالا (سەعید فەهیم)ی هاتە بەستن ، ب ئامادەبوونا نێزیکێ (۷۰)نوێنەرا .
۲ـ کونگرا دووێ : ل مانگا ئادارێ سالا (۱۹٥۱)ێ ل باژێرێ بەغدا ، مالا (عەلی حەمدی)هاتە بەستن ، ب ئامادەبوونا نزیکێ (۳۰) نوێنەرێن لقا و ناوچەیێن پارتی .
۳ـ کونگرا سێیێ : (۲٦ـ ۱ـ ۱۹٥۳)ێ ، ل باژێرێ کەرکوکێ ب ئامادەبوونا نێزیکێ (۳٥ــ ٤۰) نوێنەران هاتە بەستن .
٤ـ کونگرا چارێ : (۷ـ ۱۰ ـ ۱۹٥۹)ێ ، ل باژێرێ بەغدا ، مالا (کاك زیاد)ی ب سەرپارشتیا بابێ روحیا نەتەوا کورد (مەلا مستەفا بارزانی)هاتە بەستن .
٥ـ کونگرێ پێنجێ :مانگا ئایارێ ل سالا (۱۹٦۰)ێ ل بارەگایێ ئەوی دەمی پارتێ ل باژێرێ بەغدا هاتە بەستن .
٦ـ کونگرا شەشێ : ل دەستپێکا مانگا تەموزا سالا (۱۹٦٤)ێ ل شاروچکێ قەلادزێ هاتە بەستن .
۷ـ کونگرا حەفتێ : (۱٥ـ ۱۱ـ ۱۹٦٦)ێ ، ل گەلالە هاتە بەستن .
۸ـ کونگرا هەشتێ : (۱ـ ۷ـ ۱۹۷۰)ێ ، ل ناڤ پردان ب ئامادەبونا (٤۸۸)نوێنەرا هاتە بەستن .
۹ـ کونگرا نەهێ : (٤ـ ۱۰ـ ۱۹۷۹)ێ ، ل زێوە دەڤەرا (مەرگەوەر) هاتە بەستن ، کو تێدا ب تێکرایا دەنگان (مسعوود مستەفا بارزانی) ب سەرۆکێ پارتی دیموکراتی کوردستانێ هاتە هەلبژاردن .
۱۰ـ کونگرا دەهێ : (۱۲ـ ۱۲ـ ۱۹۸۹)ێ ، ل (مەرگەوەر) ب بەژداریا (۳۳۲) نوێنەرا هاتە بەستن .
۱۱ـ کونگرا یازدێ : (۱۹۹۳)ێ ، ل هەولێرا پایتەخت ، ب بەژداریا (۲۱٦۷) نوێنەرا هاتە بەستن .
۱۲ـ کونگرا دوازدێ : (۱٤ـ ۱۰ـ ۱۹۹۹)ێ ، ل هەولێرا پایتەخت ، ب بەژداریا (۱٤۷۳)ێ نوێنەرا هاتە بەستن .
۱۳ـ کونگرا سێزدێ : (۱۸ــ ۱۱ـ ۱۲ـ ۲۰۱۰)ێ ، ل هەولێرا پایتەخت ، ب بەژداریا زێدەتر ل (۱٥۰۰) نوێنەرا هاتە بەستن .
ــ ئارمانجێن نەتەوەیێن پارتی دیموکراتی کوردستانێ :

۱ـ بهێزکرنا پەیوەندیێن برایانە و پشتەڤانی و هاریکاری کرن دگەل هەمی پارت و رێکخراوێن دیموکرات و ئاشتیخوازێن رەڤەندا کوردی دا ، هەتا ب رەنگەکێ ئاشتیانە ئارمانجێن نەتەوەیێن پێشچاڤێن نەتەوێ کورد بجێهـ بینن و کلتورێ دیالۆگ و لێبورینێ دناڤ مالا کوردی دا بلاڤبیتن و پەرەبرنە بەر توند و تیژیێ بهێتە حەرام کرن .

۲ ـ هەولدان بۆ ب نێڤ دەولەتیکرنا سیاسەتا دۆزا کورد ل چارچۆڤێ رێکخراوێن نێڤ دەولەتی و هەرێمیاندا و بزوتنەوا رزگاریخوازا کورد سیفەتێ چاڤدێر دڤان رێکخراوان دا وەربگریت بو هندێ کو داکوکیێ ل مافێن نەتەوەیی و نیشتمانیێن رەوا بکەن .

۳ ـ ڤەگەراندنا هەمی ناڤچەیێن ڤەقەتیایی بۆ سەر هەرێما کوردستانێ ب گوێرەی وان میکانیزمێن د ماددێ ۱٤۰ ێ دەستورێ عیراقێ دا هەی ، ب ڤێژی سنورێ هەرێمێ بهێته چەسپاندن .

٤ ـ داکوکیکرن ل مافێ هەمی وان کوردێن ل ناڤچەیێن دیکەیێن عیراقێ دا ئاکنجی وەکی بەشەکێ نەڤەقەتیایی ل گەلێ کورد ، کار بهێتە کرن بۆ بۆ هندێ کو زێدەتر بهێزکرنو بەردەوامی دان ب پەیوەندیێن جڤاکی و کلتوری دگەل واندا .

ــ کورتیەكا دیروکا پارتی :

پارتی دیموکراتی کوردستان ل سالا ۱۹٤٦ێ ل کومارا مهاباد دا بابێ روحیا نەتەوا کورد (مەلا مستەفا بارزانی) و همزە عەبدوللە ، میرحاج ئەحمەد ، نوری ئەحمەد ، مستەفا خۆشناو ، محمد محمود قودسی ، خیرواللە عبدولکەریم ، عیزت عبدولعەزیز ، پەیرەو و پروگرامێ پارتی دانا ، ژبو وێ مەبەستێ همزە عبداللە هناردە کوردستانا عیراقێ کو سێ راسپاردی ڤێ بوون :

۱ـ دەستکاریا پەیرەو و پرۆگرامی نەهێتەکرن ئەوێ کو ل مهابادێ دارشتی .
۲ـ پارتێن کوردستانی ب سەر حکومەتا ناوەندی دا نەچن هەتا خو جێگیر دکەن .
۳ـ شێخ لەتیف و کاك زیادی بکەنە جێگرێن ئێکێ و دووێ .


بریارا سێیێ بیە ئەگەرێ نارەزیبونێ و ئەڤ نەرازیبونە ژی بیە ئەگەرێ (ئینشقاق)ێ ، ژبەر هندێ ێالح حیدر و نافع یونس چوونە ناڤا شورەشێ ، همزە عبدوللاش دگەل پارتا رزگاری کومبون بریار ژی دا بهێنە ناڤ پارتی ، رزگاری و شورەش دەستپێکا ئابێ کونگرە بەست و هەر خوژی هەلوەشاندەڤە .
ل ۱٦ـ ۸ ـ ۱۹٤٦ێ ل بەغدا ب ئامادەبوونا ۷۰ ێ ئەنداما کونگرێ ئێکێ هاتە بەستن .
۱ـ د کونگرێ ئێکێ دا دا پەیرەو و پرۆگرام هاتنە پەسەندکرن .
۲ـ ناڤێ وێ بیە پارتی دیموکراتی کوردستان .
۳ـ قیادا پارتێ هاتە هەلبژارتن .

مەلا مستەفا بارزانی بی سەروکێ پارتێ و شێخ لەتیف و کاك زیاد بینە جێگرێن ئێکێ و دووێ و رۆژنامەیا رزگاری ژی دەورەکێ کارتێکەر دبینی ل بلافکرنا ئایدلۆژیا پارتی ، د بوارێ سیاسەتا نێڤ دەولەتی ژی مژولێ رێك ئێخستنا پەیوەندیان بوون دگەل بلۆکێ رۆژهەلات و د هەمان دەم ژی دا پەیوەندیەکا مکوم دگەل هەیئەتا دامەزرێنەر ل مهابادێ دا هەبی و پەیوەندی دگەل پارتێن عیراقی و عەرەبی ژی دا دکر و د هەمان دەم ژی دا دگەل پارتا شیوعی پەیوەندی هەبی ، هەرفتنا کومارا مهابادێ تەسیرەکا سلبی ل سەر کوردستانا عیراقێ کربی ، بارزانی ل (۱۳ ـ ٥ ـ ۱۹٤۷)ێ بەرەڤ سۆڤیەتێ کاروانێ خوە برێ ئێخستن و ل (۱۸ـ ٦ ـ ۱۹٤۷) گەهشتنە سۆڤیەتێ . شێخ ئەحمەدێ بارزانی ڤەگەریاڤە کوردستانێ ، چار ژ ئەفسەرا دگەل شێخی دا بین ل (۱۹ ـ ۹ ـ ۱۹٤۷) هاتنە شەهیدکرن ل دەمێ حکومەتا ێالح جبر ، سێ قیادێن پارتا شوعی (فەهد ، زەکی بسیم ، محمد ئەلشبیی) هاتنە سێدارەدان ، مراقبە ئێخستە سەر پارتا مە و همزە عبدللا ل بەغدا خو ڤەشارد و پاشی چوو سلێمانیێ .
چاپخانا پارتێ ل بەغدا هاتە ڤەگۆهاستن بو سیتەك ل سلێمانیێ .

پشتی هنگی همزە ل سلێمانیێ هاتە دەستەسەر کرن و ل بەغدا رەوانێ دادگایێ هاتە کرن ، پاشی هاتە بەردان ، ئەڤێ رزگار کرنێ گومان چێکرن ، ل دوماهیکا سالا ۱۹٤۷ هندەك ژ بەرپرسێن پارتی دەمێ زیندانکرنا وان تەمام بوو وەکی (ئیبراهیم ئەحمەد و عەونی یوسف و جەلیل هۆشیار) پشتی وی دەمی ب فەر و پەسەند زانی کو کونگرەی ببەستن .

ــ دیروکا پشتی هەرفاندنا کومارا مهابادێ ، بارزانی نەچار بی بەرێ خوە بدەتە ئێکەتیا سۆڤیەتێ و ل وێرێ بمینیت هەتا پشتی هەرفاندنا سیستەمێ کوماری ل سالا (۱۹٥۸) دا و هاتنا سەر کار عبدلکەریم قاسم شیا ڤەگەرێتەف عیراقێ .

پارتا دیموکراتا کوردستانێ ب شەر و ئاشتیێ رێبەریا بزوتنەوا رزگاریخوازا کوردی یا کری هەتا هەرس ئینانا شورەشا کوردان ل سالا (۱۹۷٥)ێ پشتی پەیمانا ئەلجەزائیری ناڤبەرا عیراق و شاهێ ئیرانێ کو بیە ئەگەرێ هەلوەشاندنەڤا پارتێ .
ل سالا (۱۹۷٦)ێ پارتی دەست هاڤێتەف دووبارە رێك ئێخستنەڤا خوە و وەك ئێك ل دوو پارتێن سیاسی یێن سەرەکیێن مەیدانا سیاسیا کوردستانا عیراقێ ماڤە


نھا ژی درەنگ نی یە بو ھەر تشتەکێ یان کارەکێ کو پێدڤی با ھاتبا کرن و ئەنجام دان ڤێجا چ ئەم وەکی کەس بخوە بین مە چەند کارەك ئەنجام نەدابن نھا بێژین درەنگە دەم دەرباز بوو نەخێر دەمێ مای ، یان حکومەتێ چەندین پرۆژە و پیلان ھەبوون کو بەری بریار ل سەر دابوو بێخیتە د بوارێ جێ بەجێ کرنێ دا و نەھاتبنە دروستکرن و دامەزراندن و نھاژی بێژن ئەو دەمەك بۆ و نھا مە پێدڤی پێ نی نە ، ئەڤا باش نی نە ھەردەم مە وەکی خەلکێ ھەڕێما کوردستانێ پێدڤیا ب ھەمی پرۆژە و کار و ڤەکرنا جھێن کاری و دامەزراندن و کەرتێ تایبەت یا ھەی چونکێ ھەڕێما کوردستانێ د رەوشەکا ئابوری و سیاسیا نەباش دا دەرباز بوو .
لێ بەلێ بەری چەند رۆژەکا سەرۆکێ حکومەتا ھەڕێما کوردستانێ رێزدار (نێچیرڤان بارزانی) کو نھا بەربژێرە بو پۆستێ سەروکێ ھەڕێما کوردستانێ ب دوماھیك ئینانا قەیرانا ئابوری و نەھێلانا پاشکەفتێ مووچەی ل ھەڕێما کوردستانێ راگەھاند .

بو جھێ دلخوشیا خەلکێ ھەڕێمێ ھەر چەندە خەلکێ مە یێ خوراگرە د ھەمی کاودانان دا د چیایان دا و ئاوارەیی و دەربەدەریێ و نەبوونی و ... گەلەک تشتێن دی ..
مللەتێ کورد ھەژی ھەمی تشتێن باش و ژھژی نە ھەمی پێدڤیاتێن وان بھێنە دابین کرن چونکێ ھند نەھامەتی و دەردەسەری و ئاوارەیی و نەخۆشین جوراو جورێن دیتی ..

یان ژی ئەڤ پارتێن مەیێن سیاسی ئەڤێن بالا دەست و دەستھەلاتدار بلا ئێدی پیچەك ل رەوش و ژیانا خەلکی مللەتێ خوە بنێرن ، وەبکەن کو ببنە جھێ رەزامەندیا خەلکی چونکێ ب دەنگ و پشتگیریا مللەتێ کورد ئەڤ پارتە یێن گەھشتینە دەستھەلاتێ نھا د بلندن لەوما پێدڤیە و ئەرکە سەر ملێن وان خزمەتا ئەڤی مللەتێ دلسۆز بکەن .
ئەو ھەمی سۆز و پەیمانێن ب خەلکی دای ل دەمێ ھەلبژاردنان دا ب جێھ بینن دا خەلك ژی جارەکا دی ب گەرم و گورتر قەستا سەر سندوقێن دەنگدانێ بکەن .

ئەڤ پارتێن مە یێن سیاسی ل ھەڕێما کوردستانێ ھەمی ب ئەندام و بەرپرس ڤە یێن نوێنەراتیا ئالیگرێن خوە دکەن و ل سایا ئەڤان دلسۆزان خوشی نەدیتیان کەس و کار و مالباتێن شەھید و ئەنفالکریان یێن گەھشتینە ڤێ دەرەجا بلند ..

بەس پێدڤیە لسەر مەژی وەکی ھاولاتیێن ئەڤێ وەلاتی ھەر ئێك ژمە ئاکنجیێن ھەڕێما کوردستانێ خوە ب خودانێن وەلاتێ خوە بزانین د ھاریکار بین د پاراستن و پاك و خاوێن راگرتنا وەلاتێ دا .
ڤێجا ب ھەر رەنگەکێ بیت چ ژینگەھی یان سروشتێ کۆردستانێ یان بەرەڤانی کرن ل ئاخا خوە مل ب ملن پێشمەرگەھێن قەھرەمان رابوەستین و سینگێن خوە بکەینە چەپەر ل ھەمبەری دۆژمنێن ھەڕێما کۆردستانێ نەھێلن دۆژمن بھێنە دناڤ ئاخا پیرۆزا کوردستانێ دا و داگیربکەن .

ھەروەسا گرنگیەکا باش ب خاندنێ بدەین بخوینن دا بگەھینە ئاستێن بلندێن خاندنێ و بروانامێن بەرز ب دەست خوەڤە بینین چونکێ وەکی چاوا پێشمەرگەھێن قەھرەمان ب چەکی بەرەڤانیێ ل کوردستانێ دکەن و ئەم ژی ب قەلەمێ خوە دێ بەرەڤانیێ ل ئاخ و مللەت وھەڕێما کۆردستانێ کەن .

لەوما دێ جارەکا دی بێژمە ڤەژی بو مە ھەمی مللەتێ کورد و کوردستانێ نھاژی درەنگ نینە بو ھەر تشیەکێ د بەرژەوەندیا مە کوردان دابیت بکەین ، دەم دەمەکێ گونجاوە و بێ دوو دلی بەرەڤ ئارمانجێن خوە ھەرن ..