ئالا وەک رەمز و هێما ونیشان و پێناسەک بو هەر نەتەوەو میللەت و حزب و کومەل و رێکخراوەکێ ل دەستپێکا دیروکێ و هەتا نها ئالای هەر گرنگیا خو پاراستیە وەک نیشانەک بو دەسەلاتەکا دیارکری و هێمایەک بو دەولەتێ ..ئالا دەربرینێ ژ هزرو بیرو باوەر و دیروک و خەبات و شونوار و جوگرافیای وەلاتی دکەت و ئەو پارچا قوماشی سەدان رامانان ددەت و هندی جهێ تێتە بلند کرن نیشانێ چونا وێ دەسەلاتێ یە کوبلند دکەت..
گەلێ کورد ب درێژاهیا دیروکێ دا چەندین بزاڤ و شورەش و راپەرین کرینە و میرگەهـ و دەسەلاتێن تایبەت ب خو هەبوینە وەک دەولەتا میدیا ( ۷٠٠ـ ۵۵٠ب.ز) ئالایەک تایبەت بخو هەبویە کو دەربرین ژ دەسەلات و نەتەوەو بیروباوەرێن وان دکرن...هەروەسا ل سەردەمێ دەولەتا ئەیوبیان ژی ژێدەر دیار دکەن کو ئالایێ زەر بلند کریە وەک نیشانەک بو روژێ و نیشانێ کوردان..کاریگەربون ب میللەتێن دەوروبەر و تایبەت ئولێ ئیسلامێ زور جاران ئالایێن کەڤنێن دەسەلاتێن خو جهی ل کوردستانێ دا دەربرین ژ هزرێن ئولی دکر..
ئەڤ ئالایێ نها هەی ل کوردستانێ و دیروکا وێ؟
دیف ژێدەرێن دیروکی و گوتنا میرێن بنەمالا بەدرخانیان و زنار سلوپی و موسی عنتر و رەوشن بەدرخان ئەڤ ئالایە ڤەدگەرێت بو سەردەمێ کومەلەکا کوردی کو ل سالا ۱۹۲٠زاینی ل ئستنبول هاتبو ئاڤاکرن بناڤێ ( کومەلا تەشکیلاتی ئیجتیماعی کوردستان ) ئەڤ ئالایە ب رەنگێن ( سور ل سەری و سپی ب روژا ۲۱تیروژک ل نیڤەکێ و کەسک ژی ل بنی ) بویە..ئەڤ ئالایە بەردەوام هاتیە بلندکرن هەتا گەهشتیە پارچێن دیتر یێن کوردستانێ ..دیف ژێدەرێن دیروکی موستەفا پاشا یامولکی بو ئێکەمین جار ئەڤ ئالایە ئینایەباشورێ کوردستانێ ..ئەڤ ئالاییە ل سالا ۱۹۲۷زاینی ژ ئالیێ کومەلا ( خویبون) ڤە هاتیە ناسکرن و شورەشا ئاگری داخ ل سالا ۱۹۲۷ ب سەرکرداتیا ئێحسان نوری پاشای ڤە هەمان ئەڤ ئالایە هاتیە بلندکرن...ل سالا ۱۹۳۲ ئەڤ ئالایە ل عامودێ ل روژئاڤایێ کوردستانێ ل سەر دەستێ ( کومەلا جوانێن کورد) ڤە هاتیە بلندکرن..هەروەسا ل هژمار (۱۱) یا گوڤاراهاوار کو ژ دیمەشقێ دەردکەفت ئەڤ ئالایە ل سالا ۱۹۳۲ ل سەر بەرگێ گوڤارێ بلاڤکریە..چەندین هوزان و ستران ژی پێ هاتینە گوتن..
روژا بلندکرنا ئالای و هندەک گورانکاری ؟
ل روژا (۱۷- ۱۲ -۱۹٤۵) ئالایێ کوردستانێ ل باژێرێ مهاباد هاتە بلندکرن ل سەر دەستێ قازی محمد و پارتی دیموکراتی کوردستانا ئیرانێ وەک ئاهنگ گێران بو وان دەستکەفتیێن بدەست هاتی..
ئالا و کومارا کوردستان ل مهاباد :
ل روژا (۲۲- ۱-۱۹٤٦) کومارا کوردستان ل مهاباد ب سەروکاتیا قازی محمدی هاتە راگەهاندن و ئەڤ ئالایە ل گەل گوهرینێن بچیک ژ زێدەکرنا (دوو گولە گەنمان و چیا و سەرێ پێنوسی) واتا گرنگیا زانست و هەڤالینیا کورد و چیا و پیت و بەرەکەتیا ئاخێ و سور ژی نیشانێ خوینا شەهیدا و سپی ژی رەمزێ ئاشتیێ ..
ل ۱۷ ـ ۱۲ ـ ۱۹٤٦ پشتی یازدە هەیڤان ل حوکمێ کومارا کوردستان ل مهاباد و سالەک ل سەر بلندکرنا ئالایێ کوردستانێ ، هیرشەک هاتە سەر کومارێ ژ ئالیێ رژێما محمد رەزا شاهێ ئیرانێ و پشتەڤانیا ئیقلیمی و نێڤدەولەتێ و ڤەکێشانا روسیا ل دەڤەرێ . ئالایێ کوردستان ل کومارێ هایە خارێ ...
دئف یاسایا ئالایێ کوردستانێ کو ل ۱۱ ـ ۱۱ ـ ۱۹۹۹ دەرکەفتی هژمار (۱٤)بەرگەیا دوویێ ئەڤ ئالایێ ژئالیێ قازی محمدی هاتیە پێشکێش کرن ب ئەمانەت بو مەلامستەفایێ بارزانی وەک ئێک ژ جەنرالێن خودان شیان ل ناڤ هێزێن کومارا مهاباد..
ل سالا ۱۹۵۷ ل ( کونگرێ نەهێلانا داگیرکەریێ ) ل ئەسینا پایتەختێ یونانێ رەوشن بدرخان ب نونەراتیا کوردان پشکدار بو هەر هەمان ئالا بلندکر بو..
موسی عنتر دبێژیت مە رێکخستنەک نهێنی ئاڤاکر ل سالا ۱۹۵۷ و مە ئەندامێ رێکخستنا سیاسی نهێنی نەتەوەی دەستێ خو دانا سەر وی ئالای کو ل سالا ۱۹۲٠ هاتیە دروستکرن..
ئالایێ کوردستانێ د هەرێما کوردستانێ ...
پشتی راپەرینا سالا ۱۹۹۱ ل باشورێ کوردستانێ و ئاڤاکرنا حکومەت و پەرلەمانێ کوردستانێ ل سالا ۱۹۹۲ زاینی هەر هەمان ئالا بویە ..هەتا ل (۱۱- ۱۱-۱۹۹۹)یاسایا ئالایێ هەرێماکوردستانێ دەرکەفتی و ب رەسمی و دیف یاسایێ ئالایێ نها هەی کەسک و سور و سپی و ۲۱تیروژک ژی نیشانا نەوروزێ تێدا هەنە هاتە باوەر پێکرن..دیڤدا پەرلەمانێ کوردستانێ ل سالا ۲٠٠۹ روژا ۱۷ ـ ۱۲ وەک روژا ئالایێ کوردستانێ دیارکر و هەر سال ل سەر ئاستێن بلند رێز ل ئالای دئێتەگرتن تایبەت ل قوتابخانە و زانکو و پەیمانگەهـ و هەمی جهێن پەرەلوەردەی ب مەراسیم و رێزگرتن و بەرزراگرتن و ستران و هوزان پێ گوتن تێتە ساخکرن ، هەم د ڤێ روژێ دا مهاباد ئەڤ ئالایە هاتیە بلندکرن و هەر د هەمان روژ ژی دا ب دەستێن داگیرکەران هاتیە ئینانەخار ل مهاباد ، بەلێ سوپاس بوخودێ ئینانەخارا مهاباد نەبو داوی بو ئالایێ کوردستانێ بەلکی بیە دەستپێکەک و تیروژکێن روژێ ل هەرچار پارچێن کوردستانێ بلاڤ بوینە و هەر کوردەکێ دەرڤە ژی رێزێ ل ڤی ئالایی دگریت و ئەڤ ئالایە ل سەرانسەرێ جیهانێ هاتیە نیاسین وەک نیشانەک بو کوردان...ئالایێ کوردستانێ ب خوینا دەهان هزارکوردان هاتیە پاراستن ژ ئاگری داخ و کومارا مهاباد و .....و هەتا شەرێ داعشێ و حەشدێ ژی ب هزارا شەهید و بریندار داینە و بوهندێ روژەک بهێت ئەڤ ئالاییە یێ بەرز و بلند بیت ، لەوما فەرە هەر کوردەک رێز ل ئالایێ کوردستانێ بگریت و ب پارێزیت دیف شیانێن هەی ل چ بیاڤ بیت ب پارێزیت..