«سەڵاحەدین سەركەوت و بوو بە پاڵەوانێكی عەرەب، ئەگەر شكستی هێنابا، دەبوو بە سیخوڕێكی كورد»
شاعیری فەڵەستینی مەعین بەسیسۆ


لە ساڵی 1984 و كاتێ سەفەری تونسم دەكرد بە حوكمی ئەركی هەماهەنگیكردنم لەنێوان بزووتنەوەی كوردی و رێكخراوی رزگاریخوازیی فەڵەستین و سەرۆكەكەی (كۆچكردوو یاسر عەرەفات)، پەیوەندیم لەگەڵ شاعیری كۆچكردوو مەعین بەسیسۆ هەبوو، وەك دۆستێك رێزم دەگرت، چونكە تێكۆشەرێكی شیوعی بوو، دوو دەیە لە زینداندا بوو، هاوكات شاعیرێكی بەتوانا بوو و دەربارەی كێشەی فەڵەستین نووسینی هەبوو، ئێوارەیەك لە ماڵەوە سەردانی كردم و ئەو دوو دێڕەی سەرەوەی بۆ خوێندمەوەو بەڵێنی پێدام كە هۆنراوەكە بەو ناونیشانە تەواوبكات، بە راستی بەڵێنەكەی بەجێهێناو هۆنراوەكەی لە كۆشیعرەكانیدا بڵاوكراوەتەوە.
لە گەرمەی ململانێی ناوچەكەمان، لەنێوان هێزە شەڕخوازەكان لە رژێمە دیكتاتۆرییەكان و گرووپە تیرۆریستییەكان و دوژمنانی دەرەوە لەلایەك و لەنێوان گەلانی ئاشتیخوازی ئێمەی پەرۆشی ئاشتی و ئازادی لەلایەكی دیكەوە، دەبینین هەڵسوكەوتی گوماناوی زۆر مەترسیدار لە ئارادایە لەلایەن شۆڤینیستە رەگەزپەرستەكان كە هەوڵدەدەن ئەو دەسەڵاتانەیان هەر بمێننەوە كە لە ئەنجامی راپەڕین و شۆڕشەكان خەریكە هەرەس دەهێنن، مەبەستیان بڵاوكردنەوەی كەلتووری ئاژاوەو دووبەرەكییە لەنێوان گەلاندا، هاوكات پیلاندانان بۆ زیاتر شێواندنی مێژوو و سڕینەوەی بوونی گەلان، لە هەمان كاتیشدا ورووژاندنی شێوازی تازەی دوژمنكاری لەسەر بنەمای جوداخوازی و پەراوێزخستن، بۆ لەبیرچوونەوەی ململانێ سەرەكییەكە و راكێشانی سەرنجی بەرامبەر بۆ شەڕی دروستكراو، لەم بوارەدا هەوڵە چەپەڵەكان ماوەیەكە ئاراستەكراون بەرەو لەكەداركردنی كەسایەتییە مێژووییەكان كە بە رەچەڵەك كوردن و رۆڵی گرنگ و بەرچاویان هەبووە لە مێژووی ناوچەكە، نموونەی سەڵاحەدین ئەیوبی، ئەگەر ئەو پاڵەوانە لەبەر ناوەكەی بەئامانج كرابێت، ئەوا مەبەستی سەرەكی لەمەدا نكۆڵیكردنە لە بوونی كورد هەر لە بەرەبەیانی مێژووەوە، هاوكات پەردەپۆشكردنی بەشداریكردنیانە لە شارستانێتیی ئیسلامی-عەرەبی بەر لە سەدان ساڵ، لە رێی بەشداریكردنی هەمەلایەنە، لە پاڵەوانێتیی دلێرانەو بەرهەڵستیی داگیركاریی بیانی، هەروەها لەو شاكارە فیكری و رۆشنبیرییانەو دواتر هەوڵدان بۆ بنبڕكردنی هەموو رەگوڕیشەیەكی كورد لە ناوچەكەو لەبەینبردنی ماف و خواستەكانیان.
پێش ماوەیەك هەڵمەتێكی ناوزڕاندنی پاڵەوان سەڵاحەدین ئەیووبی دەستی پێكرد، لەلایەن یوسف زێدان كە نووسەرێكی میسرییەو لە پاشماوەی شیعەكانی فاتیمییەكانە كە ئەیوبی و پێش ئەویش زەنكی دەسەڵاتی ئەوانیان لەناو بردبوو كە هاوسۆزو هاوكاربوون لەگەڵ هەڵمەتی خاچپەرستانی كۆڵۆنیالیی ئەو كاتە، بەوە وەسفی كردبوو كە فێڵبازو درۆزنە، دوای ئەویش عەباس ئەلنوری ئەكتەری سووری-شیعی زۆر بە ناڕەوا باسی سەڵاحەدینی كردبوو، ناوبراو لایەنگری دەسەڵاتە ستەمكارەكەی ئەسەدەو هەر لە سەرەتاوە دژی شۆڕشی سووریا وەستاوەتەوە، ئەو بوونی سەڵاحەدینی بە فڕت و فێڵ دانابوو، بەكرێگیراوانی رژێمی ئەسەدیش وتەی نابەجێیان بڵاوكردبۆوە كە سەڵاحەدین فاشی و رەگەزپەرستە و داوایان دەكرد، گۆڕەكەی لە دیمەشق هەڵتەكێنن، ئێمە بەردەوامبوونی ئەو هەڵمەتە بەدوور نازانین، كە هەردوو رژێمی سووریاو تاران و میلیشیاكانی حزبوڵا هاوسۆز لەگەڵ میلیشیا مەزهەبیەكانی عێراق بەڕێوەی دەبەن.
بەڵێ ئێمەی كورد و گەلانی دیكەش، شانازی بەو كارانە دەكەین كە كوردانی ئەیوبی بە سەركردایەتیی سەڵاحەدین ئەنجامیانداوە، ئەو هاوپەیمانییەكی فراوانی دامەزراند لە كوردانی شوێنە جیاجیاكانی كوردستان لە هەولێرو رەواندز تا دەگاتە هەكاری و ئامەدو جەزیرە، هەروەها توانی پێكهاتەكانی ناوچەكە یەكبخات و سەركردایەتیشیان بكات لە كورد و عەرەب و توركمان و ئەرمەن، بەرگرییش لە پیرۆزییەكانیان بكات و رووبەڕووی هێرشە دەرەكییەكان ببێتەوە كە بە ناوی –خاچ- دەیانەویست گەلانی ناوچەكە كۆلۆنیالی بكەن و شارستانییان لەبەین بەرن، جا لەبەر هەبوونی دیارترین بەڵگە دەربارەی بوونی كوردو بڵاوبوونەوەی رەگوڕیشەیان لە قووڵایی مێژووی ناوچەكە رۆڵی پێشەنگیی ئەو گەلە بە لە هەشت سەدە زیاتر، بۆیە دەبینین شۆڤینی و رەگەزپەرستانی شێوەی زێدان و ئەلنوری و هەندێ لە رۆشنبیرە تایفەگەرەكانی سەر بە هەردوو رژێمی ولایەتی فەقیهـی و ئەسەدو حزبوڵای لوبنانی كەوتوونەتە كار بۆ شێواندنی راستییەكانی مێژوو و نكۆڵیكردن لە بوونی كورد وەك تۆڵەكردنەوە بۆ گەندەڵكارانی دەوڵەتی فاتیمی لە میسر، لەكاتێكدا كە ئێرانیش دەیەوێت دەسەڵات و هەژموونی خۆی لە تەواوی ناوچەكە فراوان بكات و پێكهاتەی دیموگرافیی ناوچەكە بگۆڕێت.
سەرەتای ساڵانی حەفتاكان تا سەرەتای هەشتاكان لە بەیروت بووم، شتێك سەرنجی راكێشام كە لێی تێنەگەیشتم، ئەویش ئەوە بوو كە زۆر كتێبم خوێندنەوە دەربارەی پەرەسەندنی مێژوویی كۆمەڵگەكانی ناوچەكە كە زۆر رۆشنبیرانی دەستەبژێری شیوعییەكانی لوبنان نووسیبوویان، لەوانە حەسەن حەمدان و مەهدی عامل و حوسێن مروە و عەلادین ترو، كە هەموویان شیعە بوون، تێبینیم كرد هیچ كتێبێكم نەدی ئاماژە بۆ سەردەمی حوكمڕانیی ئەیووبی پەیوەست بە مێژووی ئیسلامی بكات، جارێك لە هاوڕێیەكی بەرپرسی حزبی شیوعیی لوبنانیم پرسی، هۆی چییە ئەو ماوە مێژووییە لەو كتێبانەدا باس ناكرێت، دواتر خۆم زانیم كە بابەتی سەڵاحەدین و ئەیووبییەكان هێڵی سوورە لای مەرجەعییەكانی شیعەمەزهەبی سیاسی، بەهۆی مەسەلەی تیمی حەشاشەكان لە سووریا كە زۆرجار هەوڵیاندابوو سەڵاحەدین تیرۆر بكەن، دواتر تێگەیشتم كە هۆكارەكانی سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆی لوبنان چین، هەروەها ئێستا تێدەگەم كە ئەو كەسەی باسی ئەیووبییەكان دەكات بە دوژمن، یان مێژوویان دەشێوێنێت، ئەوانە ئەو تایفییانەن كە سەر بە هەردوو رژێمی ئەسەدو تارانن، ئەوانە گەمەی گۆڕینی پێكهاتەی دیموگرافیی ناوچەكە دەكەن، لە هەمان كاتدا لەلایەن گرووپ و حزبەكانەوە پشتیوانیی دەكرێن، لەوانەش گروپەكانی سەر بە پەكەكە كە تێوەگلاون لە ساختەكردنی مێژووی بزووتنەوەی كوردیمان.
لەلایەكی دیكەوە، هەندێ رۆشنبیری كورد هەن زۆر حوكمی توند دەدەن بەسەر كەسایەتییەكانی بە رەچەڵەك كورد، ئەوانەی رۆڵی سەركردایەتی و رۆشنبیرییان لە ناوچەكە هەبووە، بەتایبەتی لە بەشداریكردن لە شارستانێتیی ئیسلامی و رۆشنبیریی عەرەبی و لە بزووتنەوە نیشتمانییەكان دژی كۆڵۆنیالیزم لە قۆناغە جیاجیاكانی دەیان سەدەدا، لە سەرویانەوە بۆ نموونە: سەڵاحەدین ئەیووبی، ئەحمەد شەوقی، یوسف عەزەمە، ئیبراهیم هنانۆ، محەمەد ئەلعابد، محەمەد كورد عەلی.
زۆر تۆمەت دەخەنە پاڵ ئەو پێشەنگانە بەوەی گوایە دەستبەرداری كێشە نەتەوەییەكانیان بوون و خزمەتی كێشەی گەلانی دیكەیان كردووە، وا بزانم ئەمەیان ستەمە، چونكە نابێت هەلومەرجی پێش سەدان و دەیان ساڵ بە تێگەیشتنی ئەم سەردەمە هەڵبسەنگێندرێت، لەلایەكی دیكەوە ناوچەكەی ئێمە چەندین شێوەی ململانێ و رووبەڕووبوونەوەی نێوان شارستانییەكانی بەخۆیەوە دیوە، كوردیش ئەو كات و ئێستاش هەر ئەو پێكهاتەیە، هەموو دەستەبژێری گەلانی كوردو تورك و فارس بەشداریان لە بنیادنانی شارستانێتیی ئیسلامیدا كردووە كە عەرەب ستەمكاریان بووە، پێموایە سەرباری بوونی كەموكوڕی لە رابردوودا، بەڵام دەردەكە لە خۆمانە، واتا لە ئێمەی كوردی نەوەی ئێستا، ئەوانە بەپێی پێداویستییەكانی سەردەمی خۆیان ئەوەی ویژدانیان ویستبووی كردیان، بەڵام ئێمەو نەوەی پێش خۆمان، لەگەڵ سەردەمی پەیدابوونی دەوڵەت و قەوارە سەربەخۆكاندا ژیاوین، ناتوانین وەك ئەوانی دیكە بین، فارس و توركیش بە دەیان ئەوەندەی كورد بەشداریان لە بنیادنانی ئەو شارستانییەتەدا كردووە، بەڵام رەوڕەوەی دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەییان نەوەستاوە.
بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم هەڵمەتە دوژمنكارییەی كە تژییە لە درۆو بەختان دژی یەكێك لە ناودارە مەزنەكانی كورد و تەواوی گەلانی ناوچەكە، پێشنیار دەكەم وەزارەتی رۆشنبیریی هەرێمی كوردستانی عێراق هەنگاوی پراكتیكی بەم ئاراستەیە بنێت، وەك سازكردنی كۆڕو فیستیڤاڵ بۆ زیندووكردنەوەی یادی سەڵاحەدین ئەیووبی و شەڕی حوتتین، هەروەها نۆژەنكردنەوەی شوێنەواری ئەیووبییەكان لە دوینی نزیك هاوینەهەواری سەڵاحەدین لە باكووری هەولێر، بیكات بە ناوەندێكی گەشتیاریی رۆشنبیری، هەروەها پێشنیاردەكەم وەزارەت سپۆنسەری فیلمێكی درێژبكات دەربارەی شكۆمەندی و داستانەكانی سەڵاحەدین ئەیووبی، كە تائێستا ئاسەوار گۆڕەكانی باپیرانی لە نزیك پایتەختی هەرێمی كوردستان ماون، هەروەها پێم باشە راگەیاندنی نیشتمانیی كوردی لە هەموو شوێنێكدا بەشداری بكەن لە هەڵمەتێكی دژ بە ساختەو شێواندن و هەڵگەڕاندنەوەی راستییەكانی مێژوو.