دەم بەرسڤا سیاسەتێیە ؟!
د.نەسرەدین ئیبراهیم گۆلی*
دگەل ڤێ چەندێدا ھندەک بابەتێن ھەین ئەڤ چەندە تێدا گەلەک یا بزەحمەتە، و ھەر جۆرەکێ ڤان رەفتارا تنێ ھندەک ئەلترناتیڤ و گۆتنن، روویدانا وان نەمسۆگەرن. سیاسەت ئێکە ژ وان بابەتان. ھەڤکێشەیێن سیاسی و نەخاسمە د سەردەمێ ھەڤچەرخدا ھند ئالۆز بوویە تنێ مرۆڤ دشێت و دگەھیت ھندەک خواندنا بۆ بکەت و شرۆڤەکێ پێشکەش بکەت، و دبیت ئەنجام نەک وەسا دەرنەکڤن بەلکۆ بەرۆڤاژی ژی دیار ببن. ژبەر ڤێ چەندێ بەرسڤا گەلەک رەفتارێن سیاسی لنک کەسێ و چ وەلات و لایەنان نینە و ھەتاکۆ زلھێزترین وەلات ژی نەشێن بدەن، بەلێ پا دەم و کات (الزمن یان time)، ئێک ژ رەھەندێن فیزیکی، وەک زانایێن وەکی ئەنیشتاینی دبێژیت و وەک بلنداھیێ و درێژی و پەحناتیێ دھێتەھژمارتن، دشێتن وان بەرسڤان بدەتن، چونکی ئەو روویدان بخۆ یا د راستایا دەمیدا چێبوویە، ھەتا ئەم دگەھینە وی دەمی یان خالێ یان روویدان تێدا روویدای.
دەم دشێت نھێنییا گەلەک ژ وان پرسیاران لبەر مە ڤەکەتن ئەوێت بەردەوام د ھزرا مە دا دھێن و دچن، وەک نموونە: ئەرێ توو بێژی تورکیا ھێڕشی عێراقێ یان کوردستانێ و دەڤەرێن شنگال و قەندیل و مەخموور، وەکی لایەنێن فەرمی ئاماژەی پێددەن و د راگەھاندنێدا خویا دکەن، بکەت؟ بۆچی؟ ئایا شەڕەک دناڤبەرا وی وەلاتی و عێراقَی، یان باشترە بێژین ئیرانێ، ل گۆڕێدایە؟ ئایا توو بێژی ئەمریکا و رۆسیا شیابیت وێ ھزرێ بکن تا بڤی کاری سێ پارچێن کوردستانێ بکنە دبن دەستێت تورکیایا عۆسمانی و پاشی ف ئیرانێ را بەردەن و پارچا چارێ یا کوردستانێ ژی بیننە سەر یێن دیتر؟ تو بێژی ئەمریکا، ئەو وەلاتێ زلھێزێ مەزن بگەھیتە کیرێ و نەھێتە تەڕاوبەرکرن، یاکۆ ژ رەخەکیڤە یا د ململانێیا ئابووری دگەل ئەورۆپایێ و چینێ و رۆسیا و ...ھتد، و ژ لایەک دیترڤە دگەل وان وەلاتان شەڕەکێ سار دکەت، بەلێ لسەر ئاخ و خوینا خەلکا دیتر و بێئاقل، و نەخاسمە وەلاتێن دەڤەرێ و رۆژھەلاتا ناڤین، و ئاسیایا دویر، وەکی کۆریایا باکوور و ...ھتد؟ ئایا نەشێت وێ کۆریایێ؟ بۆچی دگەل ڤێ چەندێ دکەت؟ ئەڤ بگرە و بەردەیە د ڤێ قۆناغا ناسک یاکۆ خۆ بۆ ئابلۆقە و دۆرپێچێن ئابووری و سیاسی و بەلکۆ ژی ھێڕشەک مسۆگەر بۆ سەر ئیرانێدا دبینت، بۆچی د جەپھێ خۆ دا دڤێت دگەل کۆریا پێک بێت و بارێ خۆ سڤک بکت، دا بشێت بسەر ئیرانێدا زال ببت؟ چونکی شەڕکرن د ڤان ھەمی جەپھادا بزەحمەتە و نەخاسمە ھێشتانێ ڕە و ریشالێن داعشێ یێن ماین و بەرۆڤاژی داخۆیانیێن ھندەک کەس و لایەنان، یێن تنێ بەلاڤۆکێن راگەھاندنێنە، چۆیە قۆناغەک دیتر؟ ئای تو بێژی ئیران و ئیسرائیل، سەرباری ھندێ بنڤەبنڤە کەین و بەینێن ھەین و تنێ بۆ راگەھاندنێ و چاڤترساندنا خەلکێ و تژیکرنا بنگۆھێن خەلکێ و نەخاسمە خەلکێ خوەلیسەرێ کۆلەجەرگێ ئیرانێ و ژ ھەمیا ژی نڤشێ زارۆک و گەنجێ بێھیڤیێ وی وەلاتی و شێعەیێن جیھانێ، دھێتەکرن، و سەرباری ئیران وەلاتەکە ھەر دەمێ تەنگاڤ دبت، بۆ سیاسەت دەست ژ ئاخفتنێن دژوار ھلدگریت، تشتەکی دگەل ئێک بکن و شەڕەکی بکن؟ دێ وی شەڕیدا خوەلی بسەرێ کێ ئێتەکرن و مالا کێ پێ ئاڤا بت؟ ئەڤە چ حنیِرە و ژێدەرێ وێ چییە و کییە ھندە سالە ئیران بۆ ئێشاندنا دلێ مرۆڤاتیێ ھەر رۆژ گەفا ل ئیسرائیلێ دکت و ناھێلت رەحەتی و ئارامی بکەڤتە دەڤەرێ؟ چ دناڤبەرا وان ھەیە؟ رۆلێ عەرەب و تورکیا د ڤی ئاگریدا چیە و چەندە و بۆچییە؟ ئایا پێڤەکرنا ئێران و شێعانە بۆ ھندێ وان ھێشتا لاوازتر بکەن، و ھژمارا وان ژ یا نۆکە (١٨%) ھەمی مۆسلمانێن جیھانێ کێمتر ببیتن؟ ئایا بۆ ئەمریکا و ئەورۆپا خەمە ئەو ھند مرۆڤ بێنە ژناڤبرن؟ باشە بۆچی چ جاران مە گۆھلێ نابت بەرپرسەکێ ئێک ژ وان وەلاتان بێژت: وەرن وی کاری نەکن و ھەڤدۆ نەکۆژن؟ بۆچی رۆژەکێ نەگۆت ئەڤ داعشە نە د ناڤەرۆکا ئایینێ ئیسلامێدایە و دژی ئایینییە؟ ئایا تو بێژی ئەو چ نزانن؟ ئایا ئەو نزانن داعش بەرھەمێ کەلتوورێ دەڤەرێ و نادادپەروەری و نەیەکسانییا مرۆڤێن وێیە؟ ئایا بۆ وان دەلیڤە نینە بشێن ب کۆنترۆلکرنا سەرکردێن دەمارگیرێن خۆپەرستێن بسەرداچۆیین داعشێ و تالیبان و ...ھتد، "نانێ گەرم ب تەنویرێ ڤەنن" و بازاڕێ خۆ گەرم بکن، وەکی کوردا گۆتی " رسقێ دینا د دەستێ ھارادا"؟ بێگۆمان بۆ وان نەخەمە، وەک چەوا بۆ داعشێ و ھەڤکۆفێن وان مرۆڤایەتی نەخەمە. وێرانکرن و تالان و کۆشتن و سەربڕین و ژن و کچ پشکەکە ش کەلتوورێ تیرۆرێ، ڤێجا مرۆڤاتیێ چ رامان بۆ وان ھەیە؟ ئایا تو بێژی حکومەتا عێراقێ وەک بەعسێ نەبت و بۆ خۆ پەند وەرگرتبن، یان نە، و دێ ھەمان تاوانا و بنپێکرنان لدژی کورد و کوردستانیان ئەنجام دەت؟ تو بێژی دناڤ سەرکرداتییا ڤی وەلاتیدا کەسەک و ھندەک نەگەھشتبنە ھندێ یان بۆ ھندێ نەھاتبنە پەروەردەکرن و پێگەھاندن، بێنە سەر دەستھەلاتی و بڕیارێ لسەر سەربخۆییا کوردستانێ بدەن؟ تو بێژی ئەڤ وەلاتە، وەک شیشا شکەستی، جارەک دیتر پرتکێن وێ خوە پێکڤە بگرن و ژبەرئێک نەچت؟ باشە ھەتا کەنگی دێ جیھان بۆ کوردان د ڤی ھەلوێستیدا بت و تنێ بۆ بەرژەوەندییا خۆ و یا وەلاتێن دەردۆر پشتا خوە دتە کوردان و بەلکۆ ژ پشتڤە خەنجەرا ژی لێبدت؟ تو بێژی بۆ وان ھۆسا بچیتە سەر؟ تو بێژی وەلاتێن زلھێزێن وەک ئەمریکا و رۆسیا، وەک کیشوەرەک مەزن ئێکگرتی بمین، لدەمەکی ئەڤە ھندە سال و سەدەیە لەقا دھاڤێژن و د ڤێ قۆناغێدا ھەر ئێک ژ وان یێ کەفتیە بندەستێ دێوەکێ ناسیۆنالیست، تنێ خۆ و وەلات و نەتەوەێن خۆ دبینن و لنک وان ئاساییە ھەمی جیھانێ قۆربانی وان بکەن؟ باشە ئایا رۆژا ھندێ نەیا نێزیکە بۆ وان ژی زەڤالەک ھەبت و پارچەپارچەبوونا وان بێتن؟ سەرکردێ ئێکێ بازرگانەکە ئەکشن، و ھەر خوولەکەکێ تشتەکی دکەت و دبێژت، و بۆ خەیالێن (America is the first)، چەندێن وەکی خوە لخوە کۆمکرین، و یێ وەلاتێ دیتر ژی دەھان سالان د دەزگەھێ سیخۆریێن وەلاتێ خۆ کارکری و رۆلەک مەزن د قڕکرنا خەلکێ شیشانێدا گێڕای، ئەڤە چ دگەھینت؟ "گیسکێ ھەیاسی یان تۆبا گۆرگی مرنە"؟ باشە مە کوردا چ ژ ڤێ دیلانا جیھانێ گرێدا، و وەکی "تێشکێت کتکێ ھەتا ئێڤارێ ب سەروچاڤ و بەروبەرسنگێت ئێگڤە"، چ پێڤەھات و دئێت؟ ئەوێن دخازن ئەم بندەستی عێراقێ بین چ دڤێت و چ د مەژیێ واندایە؟ ئەو ل چ دگەڕھن؟ چ ل دەڤەرێ دقەومت؟ کی ل دەڤەرێ ب خۆدانە؟ پانێ ئەو خۆدان نە گەندەلکارێن خوینمێژێن وەلات و نەتەوێن دۆرماندۆر و نە ژی یێن ناڤ کوردستانێنە، یێن ب تەخشان و پەخشانکرنا خوین و ئاڤ و نانێ وەلاتێ بناغێ ھەڕفتنا مۆرال و مرۆڤاتییا تاکێ دەڤەرێ و کوردستانێ دەیناندی و ژ پێخەمەت خوەشگۆزرانییا خوە و کەس و کارێن خوە بھایێن مرۆڤاتیێ بنپێکرین، پا کینە؟ باشە ئەگەر جەنابێ سەرۆک بارزانی پێداگری لسەر ریفراندۆمێ نەکربایە و چەند کەس و لایەن پشکداری ئەنجامدانا وێ نەکربانە، دا چ رووی دەت؟ دا کوردستان بتە "شاما شەریف"؟ دا ١٦ ئۆکتۆبەر ئێتە ش ناڤبرن یان ژی ١٦ ئۆکتۆبەر تنێ ھیجەتەک بی بۆ بندەستکرنا کوردستان و قۆناغەک ژ قۆناغێن دیکتاتۆریەتێ؟ ئایا ریفراندۆما کوردستانیان و سەرکەفتنا وێ ئەڤ جیھانە نەگەھاندییە ئاستەکی کورد باتشر بێنە ناساندن و د پلانێن داھاتوویێن جیھانێدا جھەک تایبەت بۆ ھاتبتەھژمارکرن، یان ژی پیلانێن وان دێ بەردەوام بن ھەتا سەرێ وان دخۆت؟ تو بێژی چ جاران ھندی ڤێ جارێ شەڕ ل دەڤەرێ و جیھانێ، پێکڤە و دگەل ئێک، روویدا بن و ڤێ جارێ تشتەک بۆ کوردان تێدا نەبت؟ تو بێژی ڤێ ھەلبژارتنا عێراقێ و تورکیا دەرگەھەکێ خێرێ نەبت؟ تو بێژی ھندەک سەرکردێن سەرەخۆر بۆ مە کوردان تشتەکی نەکەن؟ یان ...ھتد؟؟
ھزاران پرسیارێن ھۆسا ھەر رۆژ بۆ ھەر تاکەکێ کوردستانێ پەیدا دبن، بەلێ د بێ بەرسڤن، چونکی کەسێ ژ بلی دەمی نەشێت بەرسڤا وان بدەت، و تنێ گۆتنکن دئێنەکرن، بەلێ پا سروشت ھەمی تشتا دکەت، گرنگ ئەوە کورد پێکڤە ملێ خوە بدنە بەر و ب ئێکگرتنێ، و گەندەلییا سیاسی بھێلن و بۆ ڤێ قۆناغێ تنێ بۆ جارەکێ ژی بیت ببن برایەکێ دلسۆز و خەمخۆر، ھەتا پاشی تپیلێن خۆ نەگەزیت و دەرگەھێن ژیانێ لێ نەھێنەگرتن، و ئەو ژی تنێ بۆ بۆرینا دەمی دێ دیار بیت، ھەکەر مە بڤێت.
*پرۆفیسۆرێ ە. /بسپۆرێ سایکۆلۆژییا پەروەردەیی/ زانینگەھا زاخۆ
