لە دوای شۆڕشی (ئەرز)ی لە ساڵی 2005 و كشانەوەی هێزەكانی سووریا لە لوبنان، لە هەموو ئەو هەڵبژاردنانەی كە لە لوبنان ئەنجام دراون، حزبوڵا دووچاری دۆڕان بۆتەوە، بەڵام دواتر لە ئاكامی ئەو گۆڕانكارییانەی لە یاسای هەڵبژاردن هاتنەئاراوە، هاوكات بەهۆی گۆڕانكاری لە هاوپەیمانییە سیاسییەكانی حزبوڵا و هاوپەیمانەكانی، ئەمە هاندەر بوو، تا پێشبینی ئەوە بكەن كە پێشوەختە زۆرینەی پەرلەمانی بێ هیچ ركابەرێك لە هەڵبژاردنەكانی مانگی داهاتوو دەستەبەر بكەن، بەمەش باڵادەستیی حزبوڵا لە داڕشتن و دروستكردنی بڕیاری ئەمنی و سەربازی لە لوبنان زیاتر دەبێت.
لە هەردوو ساڵی 2005 و 2009دا (هاوپەیمانیی 14ی ئادار) كە پشتگیریی رۆژئاوا دەكات، توانی زۆرینەی پەرلەمانی بەدەست بهێنێت، سەرباری ئەو تەحەدییە ئەمنییەی كە حزبوڵا ئەنجامی دابوو، بە شێوەیەك كە ئەم حزبە، دوای هەردوو جاری هەڵبژاردنەكان، دەستی كرد بە هەڕەشەو توندوتیژی لەپێناو لاوازكردنی سەركەوتنەكانی ئیئتلافەكە كە لە ماوەی رابردوودا رۆڵی بەرچاوی هەبوو لە كۆتاییهێنان بە داگیركاریی سووریا.
لە ساڵی 2008دا و دوای پەناگیرییەك كە 18 مانگی خایاند و بووە هۆی پەكخستنی پەرلەمان و دامەزراوەكانی دیكە لە ناوەڕاستی بەیروتی پایتەخت، هێزەكانی حزبوڵا پەلاماری پایتەخت و شارۆچكەی قەزای (شوف)یان دا، دواتر زنجیرە گفتوگۆیەكی بەدوا داهات، بە تایبەتیش لە وڵاتی قەتەر بە مەبەستی راگراتی شەڕ، ئەوە بوو حكومەتێكی نیشتمانی لێكەوتەوە، كە بە راستی توانی دەسەڵاتەكان لە (هاوپەیمانیی 14 ی ئادار) بسەنێتەوە، كە لە ئەنجامی بردنەوەی هەڵبژاردنەكانی پێشوو بەدەستی هێنابوون. دوای ئەمە بە دوو ساڵ، چەند وەزیرێكی فراكسیۆنی حزبوڵا دەستیان لە كار كێشایەوە، كە بووە هۆی هەرەسهێنانی حكومەتەكەی 14ی ئادار بە سەرۆكایەتیی سەعد حەریری و پێكهێنانی حكومەتێكی دیكەی یەكێتیی نیشتمانی.
لە هەڵبژاردنەكانی ئەم جارەشدا كە لە 6ی ئایاردا ئەنجام دەدرێت، پێویست بەوە ناكات، حزبوڵا گرنگی بدات بە هەڕەشەكردن لە حكومەت، یان رووخاندنی، چونكە حزبوڵا لەئێستادا لەگەڵ نەیارە سیاسییەكانی پێشوویدا تەبایە، ئێرانییەكانیش كە پشتیوانیی دەكەن، حەزیان لێیە سەقامگیری لە لوبنان درێژەی هەبێت، لە كاتێكدا كە كار بۆ ئەوە دەكەن هەژموونی خۆیان لە بەشەكانی دیكەی ناوچەكە جێگیر بكەن.
لە راستیدا، لە ساڵی 2009وە هەلومەرجەكە بە تەواوی لە بەرژەوەندیی حزبەكە گۆڕاوە، هەرچەندە بڵاوبوونەوەی باڵادەستیی سووریا هۆكاری نیگەرانیی هەندێ هاووڵاتی لوبنانی بووە، بەڵام ئەمە تواناو لێهاتوویی حزبوڵای بە دیدی دەنگدەرانی دیكە باشتر كردووە. لە هەموو شتێك گرنگتر ئەوەیە كە ركابەرییەكان بەرامبەر ئەو حزبە زۆر لاوازن، چونكە هاوپەیمانیی 14ی ئادار رووی لە لاوازییە، سەعد حەریری-یش لەگەڵ حزبوڵا تەباترە لەوەی كە ركابەریی بكات، دیارە هەر لەو كاتەوەی كە لە شوێنی بەزۆر مانەوەی لە سعودیە گەڕاوەتەوە لە تشرینی دوومی رابردووەوە، هەروەها پەشیمان بوونەوەی لە دەست لەكاركێشانەوەكەی، پەیوەندییەكانی لەگەڵیدا باشتر بووە، بەڵام ئەو شەپۆلە نەخوازراوەی واقیعی سیاسی، یان رازیكردنی بەرامبەر، پێشبینی دەكرێت سەرچاوەكەی بەهۆی تێكچوونی پەیوەندییەكانی بێت لەگەڵ ریاز، ئەمەش وای كردووە كە ئایندەی سیاسی و ئابوورییەكەی زیاتر پشت بە لایەنە ئەكتیڤەكانی ناوخۆ ببەستێت. هەرچەندە كە حەریری راستەوخۆ شەراكەتی لەگەڵ حزبوڵادا نییە، بەڵام حزبەكەی هاوڕایە لەگەڵ (رەوتی نیشتمانیی ئازاد) كە هاوپەیمانی مەسیحیی حزبوڵایە لە زۆربەی دامودەزگاكاندا، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت حزبوڵا سەركەوتن بەدەست بهێنێت، ئەویش لە رێی خۆنزیككردنەوە لەو هاوپەیمانانەی كە لەگەڵیاندا تەبان.
لە ساڵی رابردوودا لوبنان یاسای هەڵبژاردنی پەسند كرد، ئەمەش دەرفەتی زیاتری بۆ بردنەوەی حزبوڵا رەخساند، بەپێی نوێنەرایەتیكردنی رێژەیی، یاساكە ژمارەی بازنەكانی هەڵبژاردنی لە 26ـەوە بۆ 15 كەم كردەوە، لەئێستاشدا دەنگدەران دەتوانن لیستێكی تەواوی حزب هەڵبژێرن و پاڵێوراوێك دەستنیشان بكەن. لایەنگرانی چاكسازیی سیاسی لە لوبنان داوای دامەزراندنی سیستەمێكی رێژەییان دەكرد، كە بەم پێیە هەموو كەمینەو حزبە ناتەقلیدییەكان بتوانن لە ئەنجومەنی نوێنەران كورسی بەدەست بهێنن، لەجیاتی ئەوەی یاسا تازەكە سیستەمێكی سیاسی بێنێتە ئاراوە كە سوودی بۆ دامەزراوەی سیاسیی لوبنان دەبێت، میكانیزمی دەنگی پەسندكراو دەبێتە هۆی هاندانی هاووڵاتیان تاكو بەپێی ناسنامەی تایفەگەریی خۆیان دەنگ بدەن، بە هەمان شێوەش بازنەكانی هەڵبژاردن كە رێكخراونەتەوە لە جاران زیاتر گونجاوترن، ئەمەش بووە هۆی كەمكردنەوەی ژمارەی بازنەكانی تایفە تێكەڵەكان، هەروەها كەمكردنەوەی دەرفەت بۆ دروستكردنی هاوپەیمانی لەنێوان تایفە جیاوازەكان، یان هاوكاریكردنی نێوانیان.
بەكورتی، یاسایەكی ئاوا هاتەئاراوە كە رەوشی ئێستا دەچەسپێنێت، لەگەڵ پارێزگاریكردن لە هەمان كەسایەتییە سیاسییە سەرەكییەكان و كۆكردنەوەی لایەنگران بۆ حزبوڵا لە پەرلەماندا، بۆ نموونە، پێشبینی دەكرێت سلێمان فرەنجییەی سەرۆكی مەسیحی كە سەرۆكایەتی رەوتی مەرەدە دەكات و لایەنگری رژێمی ئەسەدە لە سووریا، لە هەڵبژاردنەكاندا بە دەنگی زیاتر سەركەوتن بەدەست بهێنێت، لەكاتێكدا پێشبینی دەكرێت كە حەریری بدۆڕێنێت و سەرۆكی دورزەكانیش وەلید جونبوڵات چەند كورسییەك بباتەوە.
پرسیارەكە ئەوەیە دەبێ حزبوڵا چی بكات، ئەگەر لە هەڵبژاردنەكانی مانگی داهاتوو سەركەوتن بەدەست بهێنێت؟ یەكەم شت نابێ ئەم حزبە لەخۆی بایی بێت، چونكە ئەمە دەبێتە هۆی نیگەرانیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، رەنگە پەلبكێشێت بۆ ئەوەی كە رۆژئاوا سزای ئابووریی بەسەر لوبناندا بسەپێنێت، لەجیاتی ئەمە، لەوانەیە وا رەفتاربكات وەك بڵێی هیچ رووی نەدابێت، یان حەریری لە پۆستی سەرۆك وەزیران دابنێتەوە، تاكو مۆركی شەرعییەت بخاتە سەر حكومەتی داهاتوو. ئەمەش مانای ئەوە نییە كە ئەو حزبە و شەریكەكانی لە پەرلەمان لەسەر هەموو شتێك رێكدەكەون، بەڵام ئەوەی پەیوەستە بە دامەزراندن لە ناوەندەكانی ئاسایش، هەروەها لە شەڕەكانی ناوچەكە و پرسە سیاسییە دەركییەكان، ئەوا تەنیا حزبوڵا ئەو بڕیارانە دەردەكات. دووەم، پێشبینی دەكرێت كە حزبوڵا هەوڵبدات زۆرینەی پەرلەمانی بەكاربهێنێت بۆ شەرعییەتدان بە چەكەكانی، حەسەن نەسروڵای ئەمینداری حزبوڵا بەم دواییە جەختی لەوە كردەوە كە رای گشتی دەربارەی ئەم پرسە گۆڕاوە، ئەو ئاماژەی بەوە كرد كە زۆرینەی گەلی لوبنان پشتگیریی بەرگری دەكەن لە بەرپەرچدانەوەی ئیسرائیل و قەڵاچۆكردنی تیرۆردا، بۆیە لەبەر سیاسەتی تازەی بێلایەنی كە حەریری پێشنیاری كردووە و بریتییە لەوەی لەمەودوا رووبەڕووی حزبوڵا نەبنەوە، رەنگە بوونی حزبێكی سیاسیی چەكدار بە شێوەیەكی هەمیشەیی چی دیكە نابێتە پرسێكی جێناكۆك، هەر نەبێ لەسەر ئاستی ناوخۆدا.
سێیەم، لەوانەیە حزبوڵا هەوڵبدات گۆڕانكاریی دەستووری ئەنجام بدات بۆ دەستەبەركردنی دەسەڵات بۆ مەودایەكی درێژ، بۆیە كاتێ (رێككەوتنی تایف)ی تایبەت بە شەڕی ناوخۆی لە ساڵی 1989 هەڵوەشاندەوە، دەستی كرد بە دابەشكردنەوەی پەرلەمان تاكو بە یەكسانی نوێنەرایەتیی بدات بە كریستیان و موسڵمانان، واتا هەر یەك لەوانە 64 ئەندام هەڵدەبژێرن لە كۆی 128 ئەندام پەرلەمان لە دەستەی یاسادانان. لەم دواییەشدا (بزووتنەوەی ئەلئەمەل) كە هاوپەیمانی حزبوڵایە، پێشنیاری كرد تاكو ببێتە سیستەمێكی سێ لایەنە لەنێوان كریستیان و سوننە و شیعە، وێڕای پێدانی دەسەڵاتی زیاتر بە حزبوڵا و لایەنەكانی دیكەی شیعە، ئەم سیستەمەش بە دڵی سوننە دەبێت، بەڵام دیار نییە ئاخۆ كریستیانی هاوپەیمانی حزبوڵا پشتگیری لەمە دەكەن، یان نا. سەرباری هەموو ئەو شتانەی باسكران، تا ئێستا حزبوڵا رووبەڕووی چەندین كۆسپ دەبێتەوە كە رێگرن لەبەردەم ئەوەی دەسەڵاتی تەواوی بەسەر دامەزراوەكانی دەوڵەتی لوبناندا هەبێت، بۆیە داناییە بۆ دەوڵەتانی رۆژئاوا كە چارەسەریان هەبێت بۆ تێپەڕاندنی ئەو كۆسپانە، بەتایبەتیش لە كەرتی ئابووریدا. جا لەبەر ئەوەی لوبنان یەكێكە لە دەوڵەتانی زۆر قەرزداری جیهان، بۆیە لە كۆنگرەی كۆمەكبەخشان كە لە پاریس لە 6ی نیسان سازكرا، توانی كۆمەك بە بەهای 11 ملیار دۆلار بەدەست بهێنێت، لەگەڵ ئەوەشدا، ئەو بەڵێنانەش پەیوەستكران بە چاكسازیی ئابووری و هەیكەلبەندیی سەرەكییەوە كە لە رابردوودا دەركەوت كە جێبەجێكردنیان زۆر زەحمەت بووە. دوای كۆنگرەكانی پێشووی پاریس، دیار بوو بەیروت شكستی هێنا لە بەدیهێنانی ئەم جۆرە چاكسازییانە، بەڵام پێدەچێت ئەمە نەكرێت، بەهەر حاڵ بەبێ چاكسازیی تەواو لوبنان زیاتر دەكەوێتە نێو قەیرانی سەختی ئابوورییەوە.
دوابەدوای كۆنگرەی ئەم جارەی پاریس، سەرۆك ترەمپ دوای لە بەیروت كرد كە پابەند بێت بە چاكسازییە پێویستەكان وەك نەهێشتنی گەندەڵی و زیادكردنی شەفافییەت و چاككردنی لێپرسینەوەو كارگێڕیی دارایی، هەروەها ئاماژەی بەوە كرد كە ویلایەتە یەكگرتووەكان پشتگیریی هەوڵەكانی لوبنان دەكات بۆ پتەوكردنی دامەزراوە شەرعییەكانی دەوڵەت و پەرەپێدانی ئابوورییەكی ئازادو كراوە كە خزمەتی هەموو لوبنانییەكان بكات.
لەلای خۆیەوە حزبوڵا زیاتر جەخت لەسەر ئەو پرسانە دەكاتەوە، لانیكەم لەسەر ئاستی گوتاردان، لە ئاداری رابردوودا حەسەن نەسروڵا ئاماژەی بەوە كردبوو كە پێویستە دوابەدوای هەڵبژاردنەكان گەندەڵی قەڵاچۆ بكرێت، هاوكات بەڵێنی دا كە ئەندامانی فراكسیۆنەكەی لە پەرلەمان (فراكسیۆنی وەفا بۆ بەرگری) هەموو كێشە ئاڵۆزەكانی ئابووری چارەسەر بكەن. سەرباری ئەو هەموو پەرەسەندنانەش ئەو دەرفەتە بەسەرچوو كە نەهێڵدرێت حزبوڵا لەم هەڵبژاردنانەدا سەركەوتن مسۆگەربكات، بەڵام كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەتوانێت چەند رێكارێك بگرێتەبەر بۆ ئیحتیواكردنی ئەو حزبە لە قۆناخی دوای هەڵبژاردنەكاندا، یەكەم، لەسەر لایەنە كۆمەكبەخشەكان لە پاریس پێویستە بەڵێنەكانیان رابگرن تا ئەو كاتەی بەیروت چاكسازیی ئابووریی پێویست جێبەجێ دەكات، چونكە زۆر لە رێكارانە دەتوانن دامەزراوە شەرعییەكانی دەوڵەت بەگەڕبخەنەوەو یارمەتیدەر بن لە لاوازكردنی لایەنە كاراكانی ناحكوومی، دووەم، لەسەر بەرپرسانی بیانی پێویستە حەریری هان بدەن كە رێگا بە حزبوڵا نەدات سوود لەو سیاسەتە (بێلایەنی)یە وەربگرێت كە سەرۆك وەزیران خستوویەتەڕوو، هەتا ئەگەر حزبەكە بەردەوام بێت لە پشتگیریكردنی پرەنسیپە گشتییەكانی سەقامگیری و ناتوندوتیژی كە لە پشت ئەو سیاسەتەوەیە، هاوكات دەكرێ بەرنامەكانی بوار بدەنە رۆژئاوا تاكو چاودێریی ئەم سیاسەتە بكەن و پارێزگاری لە دامەزراوەكانی دەوڵەت بكەن.
بەرپرسانی رۆژئاوا دەتوانن حزبوڵا زیاتر لاوازو پەرتەوازە بكەن، ئەویش بە ریسواكردنی گەندەڵیی ناوخۆی حزبەكە، ئەمەش شتێكە بە راستی شیعەی لوبنان پێوەی دەناڵێنن، واتا رێگە بە حزبوڵا نەدرێت بەو شەوەیە خۆی وێنابكات كە بەرهەڵستیی گەندەڵی دەكات لە كاتێكدا خۆی لە كردەوەكانی گەندەڵی رووچووە، هاوكات پێشبینی ئەوە دەكرێت كە بڵاوكردنەوەی زانیاریی هەواڵگری سەبارەت بە دەستكەوتی ناشەرعیی حزبوڵا و ئەو تاوانانەی ئەنجامیان دەدات ببێتەهۆی شێواندن و لەكەداركردنی راستگۆیی حزبەكە، لە راستیشدا، زۆر لە دەوڵەتانی رۆژئاوا كاردەكەن بۆ دەستبەسەرداگردنی سەرچاوەكانی پارەداركردن و هاوكاریی حزبوڵا، چونكە بە رێكخراوێكی تیرۆریستی لەقەڵەم دەدەن، پێویستیشە ئەو فشارانەی لەسەر سووك نەكرێت، ئەگەر هاتوو ئەو حزبە بە زۆرینەی پەرلەمانیش سەركەوتن بەدەست بهێنێت.