دژایەتیکرن و ناڤبرن و جینوسایدکرنا گەلێ کورد ل سەر ئاخا کوردستانێ دیروکەک درێژ ھەیە , ھەر ژ دیروکا کەڤندا شەرێن مەزن ھاتینەکرن ل سەر ڤێ ئاخێ ژبەرکو کوردستان جھەک ستراتیجی یە و بەردەوام ھێزێن مەزن دووراوێ دایە. شەرێ گوگەمێلا و حەلوان و زاب و چالدێران و ھەتا شەرێن جیھانی و دیڤدا شەرێن دەولەتێن تازە ئاڤاکری ژیروول ل وێرانکرن و جینوسایدکرنا گەلێ کوردستانێ داھەبویە. دنەخشێ جیھانا نوی دا کو کورد بێ مافترین گەل لێ دەرچو پشتی شەرێ جیھانی یێ ئێکێ ( ١٩١٤ - ١٩١٨ ) و تایبەت تر ژی ئەگەر بێژین دیف کونگرێ ئاشتیێ ل پاریس (١٩١٩ ) و پەیمانناما سیڤەر (١٩٢٠) . کورد ھاتە پارڤەکرن ل سەر چار دەولەتێن نەتەوەپەرستێن دەڤەرێ(تورکیا و ئیران و عیراق و سوریا) .ئەڤ دەولەتە ب ھەمی ئالاڤەکێ کەفتنە دژایەتیکرن و حەلاندنا گەلێ کورد دناڤ خوەدا و چو رێکەک نەما نەھاتیە بکار ئینان . ل داھێنانا ھەری نەخوش و کوژەک ئەو بو ئولێ پیروزێ ئیسلامێ بو ژناڤبرنا گەلێ کوردێ بسلمان بکار ئینا , ھەر جار بناڤێ ئایەتەکێ ژ زەیتون و فەتح و ئەنفالان بگرە ھەتا دگەھیە فەرمودێن زڤراندنا مورتەدا بو سەر رێکا راست !
ئەنفال ئەو پروسەیا نەخشە دارێشتی و پیلان بو دانای بو, کو حکومەتا بەعسا سەدامی ل دەستپێکا سالا ١٩٨٨ ھەتا ئەیلولا ھەمان سال دا ل گەرمیان بگرە ھەتا بادینان ب وەحشیترین رێک دەھان ھزار کوردێن سڤیل رەڤاندن و سێدەردان و ب ساخی بن ئاخکرن .(١٤ / ٤ / ١٩٨٨) توندترین روژا ئەنفالا بویە دڤێ روژێ دا ب ھزاران کوردان ھاتینە کوشتن و بەرزەکرن و بن ئاخکرن و دەڤەرەکا زورا گەرمیان ھاتیە وێرانکرن.
سورەتا ئەنفال ل شەرێن دژی معەسکەرێ کوفرێ دھاتە گوتن و نیزاما سەدامی بو ناڤبرنا گەلێ کوردێ بسلمان دگوت , بو راکێشانا ھەست و سوزا پشکەک ژ کوردێن دیڤەلانک و ھەروەسا بو بەرزەکرنا تاوانا خو و راکێشانا سوزا جیھانا ئیسلامی . ئارمانجا سەرەکی ژی ناڤبرنا گەلێ کورد بو ل داویێ کورد پتر نیزیکی ئارمانجا خوە بون و سەدام و نیزاما خو ژی چونا مەزبەلا دیروکێ دا .
ئەقلیەتا ئەنفالکرنا کوردان دەف سەرکردێن نیزامێن دەڤەرێ و ھەتا رادەکێ زور ژی دەف گەلێن تورک و عەرەب و فارس ژی ھەمان ئەقلیەت ھەیە ژبەرکو ئەو گەلە وێ نیزامێ بەرھەم دئینیت. ئەڤ چەندە وێ دگەھینیت کو بەردەوام ترس ژ دووبارە ئەنجامدانا جینوسایدێ دئێتەکرن ل دژی کوردان . باشترین گروڤە ژی ئەوا داعشێ د سالا ٢٠١٤ ل شنگالێ دژی کوردێن ئێزدی ئەنجامدای , ھەروەسا ئەوا کو ھەر سێ نیزامێن تورکیا و عیراق و ئیرانێ ب ھەفکاریا کالفاما ل شازدێ ئوکتوبەرێ ئەنجامدای ل دەڤەرێن کوردستانی تایبەت ل دوزخوماتو و کەرکوکێ ھەرھەمان ئەقلیەت و پروسە بو ل دەم و جھێن جودا دا . سورەت فەتح دژی عەفرینێ ژ بال تورکیا ئوردوگانی ل ئاخا روژئاڤا مە دگەھینیت وێ قەناعەتێ کو نەتەوێن دەڤەرێ ل وێ بازنێ دا دئێن و دچن کو دژایەتیکرنا کوردا دوورا ئەقلیەتا وان دایە.
نە ئەقلیەت و نە قوربانی بداوی نەھاتنە , دوەلاتێن کورد تێدا ھاتینە پارڤەکرن ھەمان ئەقلیەتا دەسەلاتدار , و کورد ژی وەک خوە ل بزاڤێن رزگاری بەردەوامە کو ھندە سالە بویە فاکتەرێ سەرەکی یێ جینوسایدکرنا وی.
پشتی شازدێ ئوکتوبەرێ کو ب قوناغەکا دیتر یا جینوسایدا گەلێ کورد دئێتە ھژمارتن , ھەر ھەمان پروسە بەردەوام بو . بەلێ ب دبلوماسیەتا سەرکەفتی یانە یا سەروکێ حکومەتێ شیا سنورەکێ بو وان کاران دانیت کو ژ بال حەشد و سوپایێ عیراقێ ڤە دھاتنە ئەنجامدان.عیراقا پشتی ڤان ریدانان کو زورترین پەیڤ ئەو بویە دەستور بێتە بجە ئینان , باشترین کارە بو پاراستنا ھەمی عیراقیان ل دووبارە جینوساید کرنێ . ئەڤ چەندە ژی ب پروسەکا ب بنیات و تێگەھشتنەکا کویر ل دوزا کورد و نەخوشیێن چەرخەکێ دبیت .
حکومەتا عیراقێ وەک میراتگرێ حکومەتا سەدامی فەرە ئەرکێ خوە یێ ئەخلاقی بەرامبەر قوربانێن ئەنفالێ بجە بینیت و قەرەبویا ماددی و مەعنوی بکەتەڤە , ب ھیچ ئاوایەکێ نابیت خوە ژێ ڤەبدزیت , ئەرکێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ یە ژی پلە ئێک ل پێکولێن بدەست ڤەئینانا مافێن ئەنفالکریان بەردەوام بیت ل گەل بەغدا . ھەروەسا ل سەر ئاستێ جیھانی ژی فەرە کومیتەکا سیاسی و دبلوماسی و ئەکادیمی ل کوردستانی و ل گەل دوستێن کوردان ل سەرانسەرێ جیھانێ بێتە پێک ئینان بو ھندێ ئەنفالا کوردستانێ ببیتە تاوانەکا جیھانی و ھەمی پەرلەمان و حکومەتێن جیھانێ دانپێدانێ ب ڤێ تاوانێ بکەن کو بسەرێ کوردان ھاتی. ھەروسا کار بێتەکرن کو روژا (١٤ / ٤ ) ل سەرانسەرێ جیھانێ سیاسی و دبلوماسی و راگەھاندنکاران بانگھێشتی کوردستانێ بکەن.
گەلێ کورد ب درێژاھیا دیروکێ ریبریێ جینوسایدکرنێ بویە و شەرێن مەزن ل سەر ئاخا کوردستانێ ریداینە . پشتی شەرێ جیھانی یێ ئێکی و گوھرینا نەخشێ جیھانی و دروست بونا چەند دەولەتێن نوی ل دەڤەرێ و پارڤەکرنا کوردان ل سەر , کورد ریبریێ ئەنفالان کرن و ل توندترین ئەنفال ژی ئەو بو ل سالا ١٩٨٨ کو پروسەکا پیلان دارێشتی بو ژ بال حکومەتا بەعس ڤە ھاتەبجە ئینان. فەرە کارەک جدی بێتەکرن بو ھندێ ئەڤ پروسەیە دووبارە نەبن و سنورەک بو بێتەدانان, ژ بەرکو ھەمان ئەقلیەت ھێشتا مایە.