دگەل ھاتنا وەرز و دەمێ ھەلبژارتنا، دەنگوباسێت سەیر دگەھنە ھەمیا. فرۆتنا دەنگێ دەنگدەرا سەرباری ھەمی یاسایێن دژی وێ، یا ھەی و دھێتەگۆتن بەردەوامە. ئەو کەسێ دەنگی دکڕت و دچتە پەرلەمانی و بڕیارێ لسەر بابەتێن چارەنڤیسساز ددەت. باشە ئەڤە ئانکۆ چی؟ ئەڤ دیاردا کو ل دەڤەرێن دەستھەلاتا حکومەتا ناڤەندی بەلاڤ چ دگەھینیتن؟ کەنگی دێ دیمۆکراسیەت لڤ وەلاتی پەیدا بیتن؟ ئەڤ شەھمزارییە دێ ب چی ئێتە شویشتن؟ ئایا حەلالە یان حەرامە؟ و سەدھا پسیارێت ش ڤی بابەتی دھێنە د مەژیێ گۆھدارێ ڤان نووچەیان.
بدیتنەکا دەروونناسانە فرۆتنا دەنگی ژ ئالیێ دەنگدەریڤە گۆپیتکا بێ ھیڤیبوونە ژ ڤی دەستھەلات و سیستەمی، و بەری وان ژی ژ خۆ و ژیانێ، یاکۆ بەرھەمێ ڤان ھەمی نەھامەتی و وێرانکارییانە یاکۆ داعشێ و پاشی ژی میلیشیایێن شێعە مەزھەب ل دەڤەرێت میسل و دۆرماندۆری وێ دروستکری. مەلیۆنھا ئاوارە، بەرزە و کۆشتی و بریندار، ئاوارەبوون، خوەلیسەری چەوا نەبیتە ئەگەرێ بێھیڤیبوونا ھزاران کەسا و شکەستنا دل و دەروونێ وان و نەچارکرنا وان کارتێت خۆ یێت دەنگدانێ بھەر بھایەکێ بیت؟
بدیتنا جڤاکی ژی، ھەمان تشتە و بێ ھیڤیبوونا تاکی وەکی یا خێزانێ و جڤاک و دەڤەرێ یە. ئەو دەنگدەر بێی ھندێ بزانن کو دەنگدان مافەکێ سروشتیێ وانە و ناھێتە فرۆتن، و بێی بزانن کا ئەو پارە یێ دگەھیتە وان ژ کیڤَە دھێت، کو وی خۆ و دەنگێ خوە کرییە تشتۆکەکێ فرۆتنێ، ھێدی ژیانا جڤاکی ژی ل وێ دەڤەرێ رامانا خۆ نەمایە، و خەلک نەچارە ژ ڤی کارێ نەدیمۆکراسی و کرێت.
بدیتنا سیاسیانە ژی ئەڤە ئەڤ وەلاتە ھاتیە دەیناندن ھەر یا د دەریایەکا ئاریشەیا دا مای ئاسێ، و گەھشتیە ھندێ ھێدی ھەڤنیشتمانی باوەری ب دەولەت و دەزگەھێن وی َنەمایە، و د ڤی بابەتی دا ھەمی تشتی ب زیانا خوە دبینت، و چ تشتەکی نابینت داھاتییا وی مسۆگەر بکەت و بپارێزیت. دۆزا کوردی ژی ژ ھەمیا کمباختر نەک تنێ نەھاتیە چارەسەرکرن، بەلکۆ گاڤ بۆ گاڤێ ئالۆزتر و بزەحمەتتر دبیت. ھزاران شەھید و بریندار، ژ خەلکا ئاسایی و پێشمەرگێ قەھرەمان، ناھێتەبەرچاڤێت کەسێ، و یێت ھەردەم بندەست ھەر ئەم بینە.
ژ دیتنەکا ئایینی ژی یا دیارە ئەڤ کارە و بچویکێ ساڤا ژی باش دزانیت نەیا دروستە تو دەنگێ خوە بفرۆشی وی کەسێ تو نزانی دێ چ کار و تاوان و شۆلەکی ب دەنگێ تە کەت و ئایا دۆستە یان دوژمن؟ ژبلی ھندێ ئەڤە تڕانەکرنە ب ژیان و کەساتی و داھاتوویا وی کەسی و مالبات و کەس و کار و جڤاکا وی و نیشتمان و وەلاتێ ھەمیا.
لەوما ھەکەر دەنگدەر ھشیار نەبیت و نەزانیت کا بەرژەوەندییا وی د دەستێ کیژ کەس و لایەنەکی دایە، و ب فرۆتنا دەنگێ خۆ ب بھایەکێ کێم، بۆ خۆ نەخوەشیێ مسۆگەر کەتن، بەلێ ھەکەر یێ ھشیار بیت و "کێمێ نەدتە ب گەلەکێ"، و دەنگێ خوە بدتە وی بەبژارێ بشێت سۆبەھی لدویڤ مافێ وی بکەڤیت و بزاڤا پاراستنا وی و جڤاکا وی بکەت و نەبیتە ژێدەرێ مالوێرانیا خوە، دێ ب کەساتیەک دروست ھێـتە دەیناندن.
ئەڤە بۆ ھەمی نەتەوە و ھۆز و ئایین و مەزھەبێن دەڤەرا میسل و دەشتا نەینەوا، و نەخاسمە یێن وەکی کوردا ھەردەم زیان ڤێ کەتی، و دەنگێ وان یێ دروست بۆ کەسێن ھەژی و گۆنجای دێ بیتە پێنگاڤەک بۆ ھندێ ئەو کەس ببیتە پشکەک ژ پشتەڤانێن دروستبوونا وێ دەولەتا کو خەونا ھزار سالییا مە ھەمیانە و تێدا مافێ ھەمیان دھێتە پاراستن و ھەمی وەک برایەکی پێکڤە دژین. ئەڤە رێکا دروستە و فرۆتنا دەنگی ژبلی عەیبەک مەزن زیانەک مەزنترە و تاوانەکە کەشێ فرۆشیار دژی خوە و ملەت و مالبات و نەتەوە و نیشتمانێ خۆ دکەت.
*مامۆستایێ ئەکادیمی/ زانکۆیا زاخۆ