گەلی كورد خاوەن دۆز و مافێكی رٍەوایە بۆیە قوربانیدان و خەباتی بێ‌ وچانی رٍەتكردنەوەی سازش لە سەر پرسە نیشتیمانی و نەتەوەییەكانی كلیلی سەركەوتنی یەكجاریی دەبێ‌ .لە ماوەی چوار ساڵی رابردوو ، سەرٍەرای شەرٍ جیهانی تیرۆر ، قەیرانی دارایی ، سزادان و ئابڵوقەدان و گەلەكۆمەی نێودەوڵەتیی ، سەرۆك بارزانیی لە نێو زەریاییەكی پر لە تۆفان و شەپۆڵی ترسناكیی نێو زەریا دا توانیی چەند سەركەوتنێكی گەورە و مێژوویی تۆمارٍ بكات و ئیرادەی میللەتێكی شەهیدپەروەر و قارەمان سەركەوێنێت بە سەر پیلانگێری و كودەتایی ناحەزانی كورد وكوردستان . هەر بۆیە ئیرادەی گەلی كورد و سوور بوونی لە ئەنجامدانی ریفراندۆم دووپات دەكردەوە. سەرۆك بارزانی لە پەیامەكانی ئەوسا و ئێستاشی دا بە جیهانی راگەیاند كە پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆم لە دەستی من و هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستان دەرچووەو بۆتە پرسی ئیرادەی خەڵكی كوردستان . كوردستانیان دواجار پرۆسەی ریفراندۆمی بەشێوەیەكی دیموكراسیانە لە كەشێكی ئازادا ئەنجامدا بەرێژەی نۆهەدو دوو لە سەدا بەدەنگی بەڵی بۆ سەربەخۆیی كوردستان وەك خواستێكی لە مێژینەی خەڵكی كوردستان بە جیهانی راگەیاند. چونكی پیێ وابوو عێراق بەرەو تاكرەوی و دیكتاتۆری و پیشێڵی دەستور و ماف و خواستەكانی كورد لە پرەنسیپەكانی شەراكەت و دیموكراتی و دەوڵەتی مەدەنی ملی ناوە. مەحاڵە بتوانێ لەگەم وەها عێراقێك بەردەوام بێت ، ریفراندۆم ئەنجامدرا وبەڵام هاو زەمان كورد لە پەیامێكی دڵنیاكەرەوەی بۆ جیهان و دەوروبەر نارد، راشكاوانە تێگەیانده ریفراندۆم نەبۆ دەستبەجێ راگەیاندنی دەوڵەتە.و نە بۆ رەسمی سنورە و نە بەهەندوەرگرتنی دڵە راوكێی دەوڵەتانی دراوسێیە ونە بۆ تێكدانی بەرنامەی هاوپەیمانی نێو دەوڵەتییە ونە كاریگەریی سلبی لەسەر شەڕی بەرنگاری تیرۆر وداعش دەبێت. بەڵام سەربارینئەوە ئەمریكا و وڵاتانی هاوپەیمان پێان وابوو كورد عینادی سیاسی كردو تەوقیت وهەلومەرجێكی خراپی هەڵبژارد و گویێ بە خواستی كەس نەدا. لەسەر سینی ئەم لێكنەگەشیتنەوە كوردستان كەوتە بەر پەلامار و پیلانی نێودەوڵەتی و سزاو ئابلوقە و هەرەشە،و هێرشی سەربازی و بەكارهێنانی بەچەكی ئەمریكی هێرش كرایە سەر كوردستان . كۆمەڵگای نێودەوڵەتیش چاوپۆشی هەڵبژارد. ئەم چاوپۆشینە لەلایەن هێزە ئیقلیمییەوە قۆسترایەوە ێۆ مەرام و ئەجیندایەك كەهیچ پەیوەندی بەسزادانی كورد و ریفراندۆمەوە نەبوو، پەلامارەكە بەدەستی هاوبەشی ئەو دەوڵە ئیقلیمییە بەئاستێك دەرفەتەكەی بۆ خۆی قۆستەوە. بە هاوبەشی و هاریكاری هێز و میلیشا چەكدارەكان و كۆمەڵێك خۆفرۆشی نێوخۆیی. داگیركەران و دوژمنانی كورد ،بەدرێژاییی بزاڤی رزگاریخوازیمان هەموو توانایەكیان بۆ شكستدان و سرٍینەوەی شۆرشەكانی كورد بەكارهێنانەوە و نەیانتوانیووە لە خەبات و ئامانجەكانیان بەلارێدایان ببەن.شۆرش و بەرخۆدانە مێژووییەکانی نەتەوەی کورد هەر لە "شۆڕشی شیخ سەعیدی پیران (٨ی شوباتی ١٩٢٥، میری ڕواندز ١٨٢٦، شێخ ڕەزای دەرسیم ١٩٣٧، سمایل ئاغای سمکۆ ١٩١٨ شۆڕشی ئاگری 1927، شێخ عوبەیدوڵلا نەهری (1880، بەدرخان 1821، یەزدانشیر 1853، شێخ مەحموود 1918، شێخ ئەحمەدی بارزان1943، شێخ عەبدولسەلام بارزانی 1908 و قازی محەممەد 1924 بزووتنە ئازادیخوازەکانی کورد هەموو لە یەک چەمکدا جێگایان دەبێتەوە، " نسکۆ و سەرهەڵدانەوە.گشت شۆڕشەکانی کورد و شکستەکانیان و ئێستا کەرکووک لە باری ڕەوانییەوە کەریگەری لە سەر هەست و بیری نەتەوەیی داناوە. سەردەمی خۆشی شۆڕشەکانی دیکەی کورد بەم چەشنە و زیاتریش کاریگەرییان داناوە بەڵام بە هۆی ئەوەیکە "وشیاریی نەتەوەیی" زۆر لاواز بووە و کەرەستەی ڕاگەیاندن نەبووە تا ئەم ڕووداوانە تۆمار بکرێن و بگوازرێنەوه، بە بێدەنگی خۆیان نوقمی هەستی پڕ له دەردی خۆیان بوونە. ڕووداوی کەرکووک لە سەردەمی ئێستادا بەهۆی پێشکەوتنی سەردەمی ئێمە هەموو کوردێکی هان دا کە کەرکووک خاکی کوردستانە و دەبێ "تۆڵە" بستێننەوە و نیسبەت بەو ڕووداوە خۆیان بە هاودەرد زانی واتە لە هەستی هاوبەشدا بە مانای کردەیی بەشدار بوون.
ڕێفراندۆمی سەربەخۆییی کوردستان بە دنیای دەرەوەی گوت کە کورد "ئیرادەی" خۆی هەیە و چارەنووسی خۆی دەنووسێت، ئەمە بە لای هیچ وڵاتێکی دراوسێ و ڕۆژئاواوە جێگای باوەڕ نەبوو، چونکە نەتەوەی کورد ئەو نەتەوەیەی سەردەمی سەدەی ١٩ و ٢٠ نەبوو کە ئەوان بیریان لێ دەکردەوە. بۆیە ئەگەر بڵێین ڕۆژئاوایش لە موحاسباتی خۆیان نیسبەت بە کورد تووشی هەڵە بوونە دوور لە ڕاستی نییه؛ بۆیە ڕێفراندۆم توانی سیاسەت و ڕوانگەی ڕۆژئاوا و جیهان نیسبەت بە کورد بگۆڕێت.شکستی هێزەکانی پێشمەرگە ئەویش بەو شێوە نەخوازراوە ناتوانێت "ڕێفراندۆمی سەربەخۆیی، کورد ماوەبەسەرچوو بکات". بەڵکوو حەقیقەت ئەوەیە کە ئەگەرچی ئەنجامی ڕێفراندۆم نەبوو بە کردەیی بەڵام پڕۆژەی سەربەخۆیی ڕانەوەستاوە و وەدیهاتنی ئەو ئامانجە تەنیا "کات" دەخوازێت.
بۆیە تا کاتیک کە عێراق لە گێژەڵۆكی حکوومەتێکی مەزهەبیی وەک ڕێژیمی ئێراندا بمێنێتەوە پڕۆژەی کوردەکان هیچ کۆتاییەکی پێ نایەت؛ بەڵکوو لە ماوەی داهاتوودا شایەتی گۆڕەپانی سیاسی و نیزامیی دیکە لە ئاستی عێراق و ناوچەکەدا دەبین کە ئێستاش هۆشداری دەدەن خۆ لە شەڕ بپارێزن. کەرکووک جیا لەوەیکە سەرچاوەیەکی بەهێزی ئابوورییە، بە شایەتی مێژوو کەرکووک سەرەڕای هەموو پێکهاتەکانی شارێکی کوردستانیە.
پیلانی كۆنترۆڵكردنه‌وه‌ی ناوچه‌ كوردستانییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێمی کوردستان، پێشتر پیلان و پلانی بۆ دا‌نرابوو. بەرپرسانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بە فەرمی باسیان لەوە کردبوو کە ئەگەری ڕووداوێکی لەم چەشنە بوونی هەیە، بۆیە دەیانگووت کە زمانی هەڕەشە هیچ پرسێک چارەسەر ناکات و گفتوگۆ باشترین ڕێگایە. هەروەها پێشتریش به‌ ڕوونی و ئاشكرایی به‌ سه‌ركردایه‌تی كورد گوترابوو كه‌ ده‌بێت له‌و ناوچانه‌ بكشێنه‌وه‌ و ته‌نانه‌ت هێڵی سه‌وزیان ده‌ستنیشان كردبوو كه‌ سنووری پێش ساڵی ٢٠٠٣ و ڕووخانی سه‌دامه‌. ته‌نانه‌ت له‌ دواڕۆژی فشاره‌كان بۆ دواخستنی ڕێفراندۆم، ته‌كلیفی دواخستن بۆ ماوه‌ی حه‌فته‌ و مانگیش هه‌بوو كه‌ ئه‌مه‌ش به‌ دروستی مەبەست لێوەرگرتنه‌وه‌ی كه‌ركوک پێش واده‌ی ڕێفراندۆم و ڕێگرتن بوو له‌ ئه‌نجامدانی ڕێفراندۆم لەو شارەدا! دوای رێفراندۆمیش هەرچی بانگی دیالۆگ بوو رەدیان کردەوە و پیلانی هێرش و داگیرکردنی کەرکووکیان بە رێبەریی س,پای پاسداران جێبەجێ کرد.
مامه‌ڵه‌ی عه‌قلانی له‌گه‌ڵ ئه‌م واقیعیەتە‌دا بۆ كورد گرینگه‌ و دەبێ هێڵی سیاسی خۆی وه‌ک ده‌وڵه‌تێكی مه‌ده‌نی و دێموكرات و خاوەن دۆزێكی ڕه‌وای مێژوویی كه‌ چه‌ندین پێكهاته‌ی نه‌ته‌وه‌یی، مه‌زهه‌بی، ئیدە و ئایین له‌خۆ ده‌گرێت بپارێزێت، چونكه‌ كورد له‌ ڕووی ستراتیژیی نه‌وتی و ژێئۆسیاسیه‌وه‌ تا ئێستا ژماره‌یه‌كی قورسه و لە نێوخۆدا خۆی بەهێز بکا و کەموکووڕییەکانی رابردووی راست بکاتەوە. بە دڵنییاییەوە گەلی كورد رێگە نادات خاكی بە داگیركراویی و ژێر دەستی بمێنێتەوە . بەهێرش و هێزی سەربازی رەق و هەژموونگەرایی خۆیان فراوان بكەن .كبشەكە بە تێپەرینی كات مەزنتر دەبێت و چارەنووس زۆر ئەستەمە لە داهاتووی نزیك كاتی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئاوریان دایەوە نەك هەر كوردی هاوپەیمانی سەر راست و هاو باوەریان لەتێكچوونی یەكجاری نزیك بوبۆوە، بەڵكو فراوانخوازیی ئەو دەوڵەتە بەجۆرێك پەرەی سەند. تێكرای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و ئەمنی جیهانیش كەوتنە بەر مەترسی كەپێكدانی هێزەكان بە ئاشكرا دەركەوێت لە ناوچەكە، دابەشبوونی ووڵاتان و هەبوونی پتر لە چەند محورێكی دژ بە یەك لە حەقیقەتدا خۆی وێنا كردووە. ئەوەی جێگای هەڵوەستەیە لەسەر كردنە ئەوەیە كە كوردستان هیچ هەڵەیەكی نەكردووە. تەنیا مومارەسەیەكی دیموكراتی و ئاشتیانە و مەدەنیانەی بۆ یەكمجار لە مێژوو دا دەربرینی خواست و مافەكانی پیادە كردووە. روون و ئاشكرابوو دوژمنانی كورد نەیانتوانی هەزمی ئەو سەركەوتنە مەزنە بكەن .كە كوردستان لە ریفراندۆمدا بەدەستی هێنا، بۆیە بەگوێرەی نەخشە و پیلانێكی پێش وەختەی دارێژراو بەردەوامن لە دژایەتیكردنی مافی سەربەخۆیی كوردستان و پێان وایە ئەوەی بەر لە ریفراندۆم نایانتوانی بەدەستی بێنن .دوای ریفراندۆم بە دەستیان دەكەوێت .ئێستاش لەچوارچێوەی ئەو ئامانجەشیان هەموو سزا و هەرەشە و هێرشانەش لەسەر خەڵكی كورستان و سەركردایەتی سیاسی كوردستان ئەوەیە تا بە بریاری رەتكردنەوە و هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ریفراندۆم بدات.
كە ئەنجامەكەی خواست و ئیرادەی خەڵكی كوردستانە . بۆ جیهانی ئازاد كە داوای سەربەخۆیی و رەدی ژێر دەستی دەكەن و بانگی ئازادییان بەگویێ جیهان داوە . دەیانەوەێت تەنها لەو ژێر دەستیە ئازادێك كە پتر لە سەدەیەكە بەهەموو شێوەیەك هەوڵ و قوربانیان لە پێناویدا داوە، دوژمنانیش هەر دەم هەوڵی سرینەوە و لە ناوبردنی گەلی كوردستانی داوە . كورد هەمیشە نایەنەوێت بەشێكبن لەململانێ تایفی و و مەزهەبی ناوچەكە. هەرەشە و گۆشارە سەربازی و ئابووی و فشارەكانی پاش رووداوەكانی دوای ریفراندۆم دەركەوت كوردستان بە تەنهایە هەروەك سەرۆك بارزانی لە میانی چاوپێكەوتنی لەگەڵ تۆڕی هەواڵی "سی ئێن ئێن"ی ئەمریكی رایگەیاند ( ئێمە مافە دیموكراسییەكانمان لە ریفراندۆم پراكتیزە‌كرد . بانگەشەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ ئازادیی و دیموكراسی بێ بناخەن.و ریفراندۆم پاساو بوو بۆ هێرش كردنە سەر كوردستان. بۆیە پێویستە میلە‌تە سەركوت كراوەكان دەبێت هەمیشە پشت بەخۆیان ببەستن ).
لەم روانگەیەوە ئەوەی بۆ خەڵكی كوردستان گرنگە بۆ یەكەمجار لە مێژووی كورد و ناوچەكە بەشێوەیەكی ئازاد و دیموكراتیانە وەك دەسكەوت و گەڵێكی خاوەن ئیرادە وشكۆ دەربری ماف و خواستە نیشتمانی و نەتەوەییەكانی خۆی بۆ سەربەخۆیی بكات . ئەنجامی ریفراندۆم كەلەسەر دەستی سەرۆك بارزانی قۆناغە سەختەكەی پێش ریفراندۆم بە سەركەوتوویی بری. بە هەمان شێوەش پشت و پەنای سەرۆك بارزانی بین .قۆناغی دوای ریفراندۆمیش سەرەرای هەموو فشار و هەرەشە و هێرشانەی دوژمن و ناحەزانی كورد وەك پێشمەرگە ئاسا لە گۆرەپانی بەرگری و پاراستنی ئیرادە و شكۆی و خاك و شەرەفی كوردستان دەستەوەستان نەوەستاوە لە سەنگەری بەرنگاری سەربەرزانەبكەینە ئامانجی سەرەكیمان تا دەما گەێنتە كەناری ئارام و دڵنییاییی..