قوتابیان ولاوان لەم قۆناغەدا.
شاناز جەمال
به‌پێچه‌وانه‌یشه‌وه، كۆمه‌ڵگه‌ی دواكه‌وتوو، كۆمه‌ڵگه‌ی سست و لاواز، له بایه‌خ و پێگه‌ی توێژی لاوان قوتابیان كه‌م ده‌كاته‌وه و پاسیڤ و كه‌ناگیری ده‌كات، له ئه‌نجامیشدا خۆی به ده‌ستی خۆی كۆسپ و ڕێگر له‌به‌رده‌م ڕه‌وتی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه دروست ده‌كات.
چۆن له ڕۆڵی قوتابیان ولاوان تێبگه‌ین؟
به‌ر له هه‌موو شتێك، گرنگ ئه‌وه‌یه جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و ڕاستییه بكه‌ین و دووپاتی بكه‌ینه‌وه، كه سەردەمی ئه‌مڕۆ، جیهانی ئێستا به مێشك و داهێنان و بازوویئەم دوو هێزەکە قوتابیان و لاوان دروست ده‌كرێت. دووپاتكردنه‌وه‌ی ئه‌م ڕاستییه و لانه‌دان لێی گرنگه، له‌وه‌ش گرنگتر ئه‌وه‌یه به میكانیزمی كرده‌یی گونجاو و له‌بار كار بۆ پیاده‌كردنی ئه‌م ڕاستییه بكه‌ین.
كه ده‌ڵێم میكانیزمی گونجاو، مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه كه ئه‌م بۆچوونه ده‌بێت هه‌موو چەمك و بوار و لایه‌نه‌كانی ژیان بگرێته‌وه، به‌تایبه‌تی له‌م بار و دۆخه سیاسی و ئابووری و كولتوورییه ناسكه‌ی ئه‌مڕۆی كوردستاندا، كه له هه‌موو قۆناخێك پتر پێویستی به توانا و داهێنانی لاوانه. ئه‌م توانا و داهێنانه ناكرێت ته‌نیا له بوارێكدا چڕ بكرێته‌وه، ده‌بێت هه‌موو بواره‌كان بگرێته‌وه، ده‌بێت لاوان و قوتابیان له هه‌موو مەیدانه‌كانی سیاسه‌ت و ئابووری و كولتووریدا پشكی شێریان بۆ ته‌رخان بكرێت، ته‌نیا به‌و شێوه‌یه گۆڕانكاری دەکرێ لە كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان پێش ده‌كه‌وێت و سه‌ربەخۆیی و ئازادیی ته‌واو دەستە بەردەکرێ.
ئه‌وانه‌ی كه پێیان وایه ڕۆڵی قوتابیان و لاوان ده‌بێت له یه‌ك بوار و یه‌ك مه‌یداندا، یان له چه‌ند ده‌ستگه‌یه‌كی فه‌رمی، كڵیشه‌ئاسا و ڕووكه‌شانه پیاده و نماییش بكرێت، ئه‌وانه ته‌نیا كارێكی ڕووكه‌شانه‌ی نه‌زۆك ئه‌نجام ده‌ده‌ن، لاوان چه‌ندەی له راستی و توانا و ده‌سه‌ڵاتی فراوانیان به كرده‌یی بۆ ته‌رخان بكرێت، ئه‌وه‌نده ده‌توانن ڕۆڵی ئەوان كاریگه‌ردەبێ له بینای كۆمه‌ڵگه‌دا ببینن، به‌بێ ئه‌وه ناتوانن هیچ مه‌به‌ستێكی ژیاری و شارستانییانه بۆ پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه و وڵات ئه‌نجام بده‌ن.
هه‌ر بۆیه، به‌ر له هه‌موو شتێك ده‌بێت پرسی لاوان بدرێت به ده‌ستی خۆیانه‌وه، یان به‌و كه‌سانێك كه شارەزاو پسپۆڕن له پرسی لاوان و قوتابیان، بدرێت به ده‌ستی ئەو پسپۆڕانەی كه له ستراتیژ و میكانیزمی كاركردن له‌گه‌ڵ لاوان و قواتابیان تێ ده‌گه‌ن.
حكوومه‌تی هەرێمی كوردستان له‌م بارودۆخه‌دا ده‌بێت زۆر زانایانه‌و شارەزایانە كار له‌سه‌ر دۆخی یان بكات.
یه‌كه‌م ستراتیژ كه ده‌بێت كاری له‌سه‌ر بكرێت ئه‌وه‌یه، كه لاوان و قوتابیان باوه‌ڕیان به هێزی له‌بن نه‌هاتووی خۆیان هه‌بێت، باوه‌ڕیان به‌وه هه‌بێت كه ئه‌وان خاوه‌نی ئه‌م كۆمه‌ڵگه و ئه‌م دەسکەوت وئەم نیشتمانه‌ن، بۆیه ده‌بێت كاری بۆ بكه‌ن و بیگۆڕن و گه‌شه‌ی پێ بده‌ن و به‌ره‌و پێشه‌وه‌ی به‌رن. ستراتیژی توانای گۆڕان و گۆڕانكاری له‌لای توێژی قوتابیان لاوان، له كۆمه‌ڵگه جیاجیاكانی ئه‌وروپادا به‌ردی بناخه‌ی پێشكه‌وتنه، ئه‌م ڕوحییه‌ته هه‌ر له منداڵییه‌وه لەولاتەپێشکەوتوەکان و له‌لای تاكی ئه‌وروپایی په‌روه‌رده ده‌كرێت، له تافی لاویشدا گوزاره‌ی لێ ده‌كات و كاری بۆ ده‌كات. هه‌ر ئه‌مه‌یشه گیانی وابه‌ستیی (ئینتما)یان بۆ دروست ده‌كات، كه ئه‌مه ئێستا یه‌كێكه له دیارده زیانبه‌خشه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌مڕۆمان.
یه‌كێك له ستراتیژه گرنگه‌كان، كه به‌ردی بناخه‌ی كۆمه‌ڵگه پێشكه‌وتووه‌كانه، ڕێگه سازكردن و كارئاسانییه له‌به‌رده‌م لاوان بۆ كاری سیاسی، ئه‌مه‌یش به پله‌ی یه‌كه‌م ڕۆڵی سه‌ركردایه‌تیكردن ده‌گرێته‌وه، سه‌ركردایەتی له بواری سیاسه‌ت و ئابووری و سەربازی به شێوه‌یه‌كی كرده‌یی ڕاسته‌قینه، نه‌ك ته‌نیا له شێوه‌ی قسه و خواستی ڕووت ، چوارچێوه‌ی چالاكییه‌كانی گه‌شه‌ی مرۆیی. دیاره هه‌ر بوارێك كه لاوان تێیدا سه‌ركرده‌یی ده‌كه‌ن، ئه‌و بواره پتر گه‌شه و پێشكه‌وتن به‌خۆیه‌وه ده‌بینێت، چونكه پتر دینامیكه و پتریش گۆڕانكاریی تێدا ده‌كرێت.
لاوان كه ئه‌ركی سه‌ركرده‌یی ده‌گرنه ئه‌ستۆ، له به‌ربه‌ره‌كانی و ڕكاربه‌رێتی سڵ ناكه‌نه‌وه، بگره ئه‌وان ڕكابه‌رێتیی ئه‌رێنییانه به مه‌رجی پێشكه‌وتن ده‌زانن، دیاره هیچ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك به‌بێ ڕكابه‌رێتی و به‌ربه‌ره‌كانی و ململانێی پۆزه‌تیڤ و بونیاتنه‌رانه پێش نه‌كه‌وتووه و پێش ناكه‌وێت.
