عێراق ده‌بێته شوێنگه‌یه‌كى مه‌ترسیدار بۆ ئه‌مه‌ریكا؟
شاخه‌وان برایم عه‌بدوڵڵا
دروسته‌هێشتائه‌مه‌ریكاپێگه‌یه‌كیفراوانی‌به‌سه‌رسیاسه‌تیعێراقداهه‌یه‌وزۆربه‌یزۆریپرسه‌كانیبه‌غداشبه‌بێئه‌مه‌ریكابه‌ڕێوه‌ناچن‌وهێشتاسێبه‌ریشكۆیئه‌مه‌ریكارووبه‌رێكیفراوانیناخیعێراقییه‌كانیداگیركردووه،به‌تایبه‌تیشسیاسییه‌كانیبه‌غداترسیانله‌واشنتۆنهه‌یه،به‌ڵامناكرێتوره‌نگه‌ساویلكه‌ییشبێت،ئه‌گه‌رپێمانوابێتئه‌وئه‌مه‌ریكایه‌یئێستا،هه‌مانئه‌مه‌ریكای 2003 بێت،به‌پێچه‌وانه‌وه‌ئێستاپێگه‌یئه‌مه‌ریكاله‌عێراقداخه‌ریكه‌به‌ته‌واویده‌كه‌وێته‌ژێرپرسیاره‌وه‌وئه‌گه‌ریشۆڕبوونه‌وه‌یتۆپه‌كه‌یئه‌مه‌ریكاشبۆناوچاڵێكیتاریكهه‌یه،چونكه‌هێزه‌دژه‌كانیئه‌مه‌ریكاله‌عێراقدابه‌هێزترده‌بنوئه‌مه‌ریكاشله‌بریهه‌ڵوێستیكرده‌یی،ته‌نیاقسه‌ده‌كاتوئیداره‌یه‌كیلاوازیوه‌كئه‌وه‌یئێستایئه‌مه‌ریكاله‌به‌غداناتوانێتبه‌ربه‌وبه‌هێزبوونه‌یده‌نگه‌توندڕۆومیلیشیاییه‌كانبگرێت.
كه‌وایه‌ده‌توانینبڵێینئه‌مه‌ریكاخه‌تایخۆیه‌تیوخوێندنه‌وه‌یسه‌ره‌تایداگیركردنیعێراقیهه‌ڵه‌بووه‌وپێیوابووته‌نیابه‌چه‌كوناوبانگیواشنتۆنده‌توانێتكاریگه‌ریبه‌سه‌رسیاسه‌تیعێراقداهه‌بێت،به‌ڵامهه‌مووئه‌وخوێندنه‌وانه‌هه‌ڵه‌‌بوونوئه‌وهێزه‌رۆحییه‌مه‌زهه‌بیوخێڵه‌كییه‌یله‌ناخیهه‌رسیاسییه‌كیبه‌غداداهه‌یه،چاوه‌ڕێیئه‌وه‌یلێده‌كرێتسه‌رئه‌نجامعێراقبۆئه‌مه‌ریكییه‌كانبكه‌نه‌شوێنگه‌یه‌كىمه‌ترسیدار.
هه‌تاهاتنیداعشده‌كرێتبه‌قۆناغیبه‌هێزییئه‌مه‌ریكاله‌عێراقدابندرێكه‌وێنایئه‌مه‌ریكاله‌به‌غداوێنایه‌كیده‌سه‌ڵاتدارانه‌بوو،نه‌كچاودێر،به‌ڵكووبه‌پێچه‌وانه‌وه‌سیاسییه‌كانیبه‌غدایئاڕاسته‌كردووه‌بۆئه‌وشته‌یخۆیخواستیله‌سه‌ربووه،به‌ڵامكاتێكداعشدێتومه‌رجه‌عیشیعه‌كانیشفه‌توایدروستكردنیگرووپێكیچه‌كدارییمه‌زهه‌بی،به‌ناویحه‌شدیشه‌عبیده‌داتوئه‌وهێزه‌شبه‌قۆناغبه‌به‌رچاویئه‌مه‌ریكاوه‌دروستده‌بێت،ئیدیواشنتۆنچیترئه‌وهێزه‌یپێشوونابێتوته‌واویئاماژه‌كانیشجه‌ختده‌كه‌نه‌وه كه‌گرووپه‌كانیحه‌شدیشه‌عبیله‌لایه‌نئێرانینه‌یارییسه‌رسه‌ختیئه‌مه‌ریكاوه‌ئاڕاسته‌ده‌كرێن،بۆئه‌وه‌ی‌پێگه‌یتارانله‌رێگه‌یشیعه‌گه‌رییه‌وه‌به‌سه‌رعێراقدازیاتربێتتائاستیده‌ركردنیهێزوئیداره‌سیاسییه‌كه‌یئه‌مه‌ریكا،ئه‌مه‌شبه‌ئامانجیكردنیبه‌غدابه‌پایته‌ختیدووه‌میشیعه‌كانله‌ناوچه‌كه‌داوبۆبه‌رژه‌وه‌ندیتارانكاربكات،به‌تایبه‌تیبه‌مه‌به‌ستیهه‌ڕه‌شه‌كردنله‌وڵاتانیسوننه‌مه‌زهه‌ببه‌دیاریكراویشسعوودییه‌یهاوپه‌یمانیئه‌مه‌ریكا.
ئێستائه‌مه‌ریكاته‌واوهه‌ستیبه‌لاوازیپێگه‌كه‌یكردووه‌وئه‌وده‌نگانه‌شله‌زیادبووندان، ئه‌وانه‌ىداوایده‌ركردنیئه‌وئه‌مه‌ریكایه‌ده‌كه‌نكه‌پانزه‌ساڵپێشئێستاسیاسییه‌كانیبه‌غدایوه‌كرۆبۆتئاڕاسته‌ده‌كردنوهه‌مووشتێكده‌بووبه‌دڵیواشنتۆن،بگره‌فه‌رمانده‌یه‌كیسه‌ربازییه‌كلاییببنه‌وه. به‌ڵامسیاسه‌تىشه‌رمنانه‌یئه‌مه‌ریكاوایكردگرووپه‌توندڕۆمه‌زهه‌بییه‌كانله‌چوارچێوه‌یحه‌شدیشه‌عبیداخۆیانرێكبخه‌نوئه‌ورێكخراوه‌شله‌پێشچاویئه‌مه‌ریكافه‌رمانله‌تارانوه‌رده‌گرێت،بۆده‌ستبه‌سه‌رداگرتنیعێراقوهه‌ڕه‌شه‌كردنله‌پێكهاته‌كانیدیكه‌یغه‌یره‌عه‌ره‌بوغه‌یره‌شیعه،ئه‌وكاته‌یحه‌شدبه‌چه‌كیئه‌مه‌ریكیهێرشیكرده‌سه‌رپێشمه‌رگه،ئه‌وكاتئه‌مه‌ریكاچاڵێكیدیكه‌یبۆخۆیلێداوخۆیدووچاریئاینده‌یه‌كیناروونكردله‌عێراقدا،راسته‌به‌رواڵه‌تحه‌شدله‌ژێرفه‌رمانیعه‌بادیدایه‌وعه‌بادیشگوایه‌هاوپه‌یمانیئه‌مه‌ریكایه،به‌ڵامئێستاخودیعه‌بادیتوانایبه‌ربه‌ستدروستكردنیبۆبه‌هێزبوونیحه‌شدنییه‌وته‌نانه‌تئێستاله‌پێشچاویعه‌بادییه‌وه‌ئه‌وگرووپه‌هه‌ڕه‌شه‌یده‌ركردنیئه‌مه‌ریكاشله‌عێراقداده‌كه‌ن.
قسه‌كردنله‌واقیعیئێستایئه‌مه‌ریكاله‌عێراقداجیاوازه‌له‌گه‌ڵئه‌وه‌یئێمه‌هێشتائه‌مه‌ریكاوه‌كئه‌فسانه‌ببینین،دروسته‌ئه‌مه‌ریكاعێراقیداگیركردووه‌وئێستاشرۆڵیهه‌یه‌له‌دانانیسیاسییه‌كان،به‌ڵامبه‌جیدییئێستائه‌مه‌ریكاله‌به‌رده‌مهه‌ڕه‌شه‌یه‌كیجیدیدایه‌وئه‌وه‌تاگرووپه‌شیعه‌كانكه‌زۆرینه‌یسیاسییه‌كانیبه‌غداپێكده‌هێننداوایده‌ركردنیئه‌مه‌ریكاله‌عێراقداده‌كه‌نوره‌نگیشه‌هه‌ندێكبڵێنجاحه‌شدچییه‌هه‌ڕه‌شه‌له‌ئه‌مه‌ریكابكات! ئه‌مه‌تائێره‌راسته،حه‌شدوه‌كرێكخراوێكیسه‌ربازیببینینكه‌توانایرووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یئه‌مه‌ریكاینییه،به‌ڵامحه‌شدته‌نیاگرووپێكیچه‌كدارنین، به‌ڵكووگرووپێكیمه‌زهه‌بیینوئه‌وعه‌قڵییه‌تێكنپێیانوایه‌ئه‌مه‌ریكاده‌بێتله‌عێراقنه‌مێنێت!
حه‌یده‌رعه‌بادی،سه‌رۆكوه‌زیرانیعێراق،له‌رووكه‌شدادۆستیئه‌مه‌ریكایه وئه‌مه‌ریكاشله‌به‌رئه‌وله‌قۆناغیریفراندۆمیكوردستانپشتگیریبه‌غدایكرد،هه‌ربۆیه‌شئه‌وه‌تاعه‌بادیله‌وه‌ڵامیحه‌شدیشه‌عبیداده‌ڵێت: هێشتاعێراقپێویستیبه‌هه‌وڵیهێزه‌‌كانیهاوپه‌یمانیبه‌سه‌رپه‌رشتیئه‌مه‌ریكاهه‌یه‌ونابێتئه‌وهێزانه‌به یه‌كجاریله عێراقبكشێنه‌وه. ئه‌مه‌قسه‌یعه‌بادییه،وه‌كئاماژه‌یه‌كیجیدییكه‌له‌ئاینده‌یه‌كینزیكداله‌وعێراقه‌یئێستاحه‌شدیشه‌عبیفه‌رمانڕه‌واییده‌كات،ئه‌مه‌ریكاده‌خرێته‌به‌رده‌مهه‌ڵبژارده‌یده‌رچوونله‌عێراقیانئه‌نجامدانیكرده‌یچه‌كداریبه‌رانبه‌رسه‌ربازه‌‌كانی.
هه‌مووئه‌وقسانه‌شله‌كاتێكدانهێشتائه‌مه‌ریكانایه‌وێتدانبه‌وه‌دابنێتكه‌داعشله‌عێراقداكۆتاییهاتووه،ئه‌مه‌ریكاده‌یه‌وێتبه‌بیانوویهه‌ڕه‌شه‌یداعشپرسیده‌ركردنیخۆیله‌عێراقدادوابخات،یانكپبكات،دروسته‌حه‌شدناتوانێتئه‌مه‌ریكاده‌ربكات،به‌ڵامهه‌ڕه‌شه‌یه‌كیجیدیده‌بێتبۆسه‌رپێگه‌یواشنتۆنولێره‌شدائه‌گه‌رزۆره‌دووباره‌ئه‌مه‌ریكاهه‌ولێروه‌كناوه‌ندێكیرووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یبه‌غدایشیعه‌گه‌ربخاته‌وه‌ناوپرسه‌سیاسییه‌كانه‌وه،چونكه‌ئه‌مه‌ریكاله‌دوایئۆكتۆبه‌ره‌وه‌هه‌ستیبه‌وه‌كردحه‌شدنه‌كته‌نیامه‌ترسینبۆسه‌رهه‌ولێر،به‌پێچه‌وانه‌وه‌ترسیئه‌مه‌ریكازیاتربووله‌وگرووپه‌وبۆیه‌داوایله‌عه‌بادیكردده‌ستبه‌جێهێزه‌ئێرانییه‌كانله‌عێراقبكشێنه‌وه،ئه‌مه‌شدوایئه‌وه‌هاتكاتێكهه‌ولێرگوتیحه‌شدله‌لایه‌نتارانه‌وه‌ئاڕاسته‌ده‌كرێن.
ئه‌بووارسئه‌لموسه‌وی،گوته‌بێژیگرووپینوجه‌بایسه‌ربه‌حه‌شدیشه‌عبیبه‌توندیهێرشیكردووه‌ته‌سه‌رمانه‌وه‌یهێزه‌ئه‌مه‌ریكییه‌كانله‌عێراقدا،ئه‌مه‌شله‌كاتێكدایه‌ئه‌لموسه‌ویكه‌گرووپه‌كه‌ینزیكایه‌تییه‌كىزۆریله‌گه‌ڵسوپاى پاسدارانیئێرانهه‌یه،جه‌ختیله‌وه‌كردووه‌ته‌وه‌ئه‌گه‌رئه‌مه‌ریكاله‌عێراقنه‌كشێته‌وه‌به‌چه‌كله‌عێراقده‌ریده‌كه‌ین. هاوكاتجه‌عفه‌رحوسه‌ینی،گوته‌بێژیحزبوڵڵایعێراقی،ئه‌وگرووپه‌شبه هه‌مان شێوه نزیكایه‌تیزۆریانله‌گه‌ڵتارانهه‌یه،ده‌ڵێت: له‌هه‌رساتێكداده‌ستبه‌رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌كیفراوانده‌كه‌ینله‌گه‌ڵهێزه‌كانیئه‌مه‌ریكا. حوسه‌ینیبیانوویئه‌وه‌ده‌هێنێته‌وه‌گوایه‌هیچپێویستبه‌بوونیهێزه‌كانیئه‌مه‌ریكاله‌عێراقناكات.
بیانوویئه‌وگرووپانه‌بۆده‌رچوونیئه‌مه‌ریكاله‌عێراق،ئه‌وه‌یه‌گوایه‌ئه‌مه‌ریكاحكوومه‌تیعێراقیشه‌رمه‌زاركردووه‌وتێگه‌یشتنێكیدیكه‌یئه‌وگرووپه‌میلیشیاییانه‌ئه‌وه‌شه‌گوایه‌عێراقییه‌كانپێویستییانبه‌ئه‌مه‌ریكانییه. ئه‌وداوایانه‌شله‌كاتێكدانئه‌گه‌رئه‌مه‌ریكانه‌بوایه‌ئێستائه‌وعێراقه‌یعه‌بادیشانازیپێوه‌ده‌كاتله‌ژێرده‌ستیداعشداده‌بوو،چونكه‌ئه‌مه‌ریكاهه‌مووشتێكیكرد بۆسه‌رخستنیعێراقبه‌سه‌رداعشدا،كه‌چیئێستائه‌وگرووپانه‌یحه‌شدبه‌هه‌مانچه‌كیئه‌مه‌ریكی،هه‌ڕه‌شه‌له‌ئه‌مه‌ریكاده‌كه‌نوپێده‌چێتئه‌مه‌ریكاشئه‌مه‌وه‌كبه‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌كیسیاسه‌ته‌هه‌ڵه‌كانیله‌عێراقداوێنابكات،به‌تایبه‌تیكاتێكله‌پرسیریفراندۆمئه‌مه‌ریكاهه‌ڵوێستیپشتگیریكردنیله‌خواستیكوردبۆسه‌ربه‌خۆیینه‌بوو،له‌كاتێكداكوردتاكه‌هاوپه‌یمانیراسته‌قینه‌یئه‌مه‌ریكایه‌له‌ناوچه‌كه‌داوبه‌ڵگه‌شئه‌وه‌یه‌له‌پانزه‌ساڵیرابردوودا،هه‌ولێر به‌رده‌وامئه‌وپه‌ناگه‌ئارامه‌یئه‌مه‌ریكییه‌كانبووه‌كاتێكهێزه‌ئه‌مه‌ریكییه‌كانوشانده‌سیاسیودیپلۆماتكاره‌كانیانمه‌ترسییانده‌كه‌وته‌سه‌رله‌هه‌ولێره‌وه‌زۆرترینكاره‌كانیخۆیانراییده‌كرد،بۆچالاككردنه‌وه‌یئه‌وعێراقه‌ی كه‌ئه‌مه‌ریكاله‌چنگیسه‌ددامیده‌رخستودایه‌ئه‌وتاقمه‌مه‌زهه‌بچییه‌یبه‌غدا.
ئه‌جێندایسیاسیئێستایئه‌وگرووپه‌یئه‌مه‌ریكاله‌عێراقدا،زیاترموجامه‌له‌كردنه‌بۆگرووپه‌شیعه‌كانتاجێبه‌جێكردنیسیاسه‌تیئه‌مه‌ریكابێت،به‌ڵكووبه‌پێیخواستوبه‌رژه‌وه‌ندییتاقمه‌شیعه‌كانیبه‌غداهه‌ڵسوكه‌وتده‌كه‌نوواقیعیعێراقیشبه‌جۆرێكنیشانیئه‌مه‌ریكایمه‌زنده‌ده‌ن،گوایه‌هێشتائه‌مه‌ریكاهه‌مانپێگه‌یجارانیله‌عێراقداماوه،له‌راسیتیشدائه‌وه‌راستنییه‌ورۆژدوایرۆژیشئه‌مه‌ریكاپێگه‌یخۆیله‌عێراقدالاوازترده‌كات،دروسته‌تانووكه‌شزۆربه‌یپرسه‌كانبه‌بێئه‌مه‌ریكایه‌كلایینابنه‌وه،به‌ڵامئه‌وه‌شبه‌ومانایه‌نییه‌عێراقیئێستابۆ ئه‌مه‌ریكا، هه‌مانعێراقیچه‌ندساڵێكدوایرووخانیسه‌ددامبێت،ئه‌گه‌رچیهێشتاعێراقوڵاتێكیله‌رزۆكه‌وتوانایرووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یجیدینه‌كله‌گه‌ڵئه‌مه‌ریكا،به‌ڵكووله‌گه‌ڵوڵاتێكیدیكه‌یعه‌ره‌بیشدانییه،به‌ڵامسه‌رباریهه‌موو ئه‌وانه‌ئێستائه‌وه‌ئه‌مه‌ریكایه‌خواستیگرووپه‌كانیشیعه‌به‌دیده‌هێنێت،ته‌نانه‌تزۆرجارله‌به‌رژه‌وه‌ندیخۆشیدانییه،به‌ڵامئیدیئه‌وئیداره‌دانه‌هه‌ڵه‌یه‌یعێراقله‌لایه‌نئه‌وستافه‌یئه‌مه‌ریكاوه‌وایكردووه‌گرووپه‌توندڕۆكانزیاتركاریگه‌ریبه‌سه‌رسیاسه‌تیعێراقدابكه‌نوئه‌مه‌شبۆئه‌مه‌ریكاوپێكهاته‌جیاوازه‌كانیعێراقزیانیهه‌بووه‌وته‌نیاله‌به‌رژه‌وه‌ندیئه‌وگرووپانه‌كه‌وتووه‌ته‌وه‌كه‌له‌ئێرانه‌وه‌نزیكن.
وێڕاى هه‌موو ئه‌وانه، به‌ڵام ئه‌مه‌ریكابه‌وساناییه‌ده‌ستله‌عێراقهه‌ڵناگرێتوبه‌رژه‌وه‌ندیجۆراوجۆریشیهه‌نوبه‌گوێره‌یئه‌وبه‌رژه‌وه‌ندییانه‌شهه‌ڵسوكه‌وتده‌كات،ئه‌گه‌ركاتیخۆیله‌گه‌ڵواده‌یئه‌نجامدانى ریفراندۆمنه‌بوو،مه‌رجنییه‌تاسه‌رئه‌وهه‌ڵوێسته‌یهه‌بێتوپێده‌چێت‌له‌ئاینده‌یه‌كینزیكداكارتیریفراندۆموه‌كگوشارێكبه‌رانبه‌ربه‌غدابه‌كاربهێنێتوپه‌یوه‌ندییه‌كانیشیله‌گه‌ڵكوردستانباشتربكاته‌وه،به‌جۆرێككاربكاتكه‌نیگه‌رانییه‌كانیكوردنه‌هێڵێت،به‌وپێیه‌یبه‌هۆیریفراندۆموپاشانله 16یئۆكتۆبه‌رهه‌ولێربه‌روونینیگه‌رانییه‌كانیبه‌رانبه‌رئه‌مه‌ریكایهاوپه‌یمانیده‌ربڕیوئه‌مه‌شوایكردچه‌ندجارێكئه‌مه‌ریكابێته‌سه‌رخه‌توداواله‌عه‌بادیبكاتمافه‌ده‌ستوورییه‌كانیكوردجێبه‌جێ بدات،هاوكاتئه‌مه‌ریكامادامبه‌ره‌وئاینده‌یه‌كیناڕوونده‌چێتوئه‌گه‌ریرووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یله‌گه‌ڵگرووپه‌شیعه‌كانداهه‌یه،به‌دڵنیاییه‌وه‌دواجارپێویستیبه‌هه‌ولێرده‌بێته‌وه،چونكه‌زۆرباشله‌وه‌گه‌یشتووه‌ئێستاناتوانێتهه‌مووشتله‌عێراقدابه‌دڵیخۆیبكات،به‌وپێیه‌یده‌یانگرووپوده‌سته‌ورێكخراووفیكریمه‌زهه‌بیهه‌ن،به‌ئاشكرادژایه‌تیئه‌مه‌ریكاده‌كه‌نوگوشاریتوندیشده‌خه‌نه‌سه‌رعه‌بادیبۆده‌ركردنیهێزه‌كانیواشنتۆن له‌عێراقدا،هه‌مووئه‌وانه‌له‌كاتێكدانهێشتائه‌مه‌ریكانایه‌وێتدانبه‌شكستیخۆیدابنێتكه‌له‌سایه‌یئه‌ودا،عێراقبه‌ره‌ووڵاتێكیمه‌زهه‌بیومیلیشیاییولوتكه‌ی گه‌نده‌ڵىده‌چێتوهێزه‌كانیشله‌ململانێیه‌كیسه‌ختدانبۆبه‌هێزكردنیپێگه‌یخۆیانله‌سه‌رجه‌سته‌یعێراقێكیبریندارونه‌خۆش.
