پارتی و بارزانی نەسازش لەسەر کەرکوک و بستێک خاکی پیرۆزی ناکات
رێبوار حەمەلاو شوانی
دەیان ساڵە ، كێشەی سەرەكی بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان لەگەڵ رژێمە یەك لە دوای یەكەكان تا رۆژی 16ئۆكتۆبەری 2017 لە سەر گەرٍانەوەی كەركووك و سازش نەكردن بووە لەگەڵ داگیركەران ، بارزانیی نەمر گەوەرترین شۆرشی نەتەوەیی فیدایی كوردستانیی بوونی كەركووك كرد . بۆیە دەبێ بەغدا باش ئەو راستییانە بزانێ هیچ ڕێگەیەكی دیكەمان نیە یان شەڕ دەكەین، یان بە گفتوگۆ دەگەینە ئەنجام، دەوڵەتی عێراق خۆ وا دەبینێت كە سەركەوتنێكی گەورەی بە دەستهێناوە، بەڵام ئەو سەركەوتنە وەهمییە، زۆر ناوچە ئەوان چوونەتە تێدا هێزی پێشمەرگە ئەو ناوچانەی چۆڵ كرد، بێ ئەوەی یەك گوللە لەو ناوچانە بتەقێت، ئەوەش لەبەر چەند هۆكارێك بووە، ئێمە لە بەغدا بەسەراحەت بە ئەوانمان گوت، ئەوە سەركەوتنی ئێوە و شكەستی ئێمە نییە، ئەوە 5 هەزار ساڵە كەس نەیتوانیوە كلتور و بۆچوونەكانی گەلی كورد بگۆڕێت، سەدام حوسێن نەیتوانی ئەو كارە بكات، تا حەیدەر حەبادی بتوانێت بكات، بۆیە پێویستە ئێوە ئەو خاڵە لەبەرچاو بگرن، ئێمە لەوە ناترسین كە هەویەی كەركووك بگۆڕدرێت، بەڵام پێویستە ئێمە ناو ماڵی خۆمان ڕێك بخەینەوە و یەكڕیز و یەكگرتوو بین. سیاسەتی بەعس و تەعریبكردن لە ناوچە داگیركراوەكان پەیڕەو دەكرێت، زیاتر تەركیزیان خستۆتە سەر پارێزگاكانی باشوور و هانی خەڵك دەدەن كە روو لەو شارەكە بكەن، هەروەها دەستیان بە كڕینی خانووی كوردەكان كردووە، دواتر تاپۆ دەكەن، بۆیە كەركووك لە ژێر هەڕەشەی دووبارە تەعریب كردنەوەدایە، كە ئامانج لێی لەباربردنی ئەزموون و خەباتی كورد و پێشمەرگەیە كە لە پێناو كوردستانیبوونی ئەو شارە بە هەزاران قوربانیان داوە ئێمە داوای مافی خۆمان دەكەین، خاوەن قەزیەكێین، ئێمە هێرش ناكەینە سەر خاك و وڵاتی هیچ كەسێك، دەمانەوێت شەڕەف و كەرامەت و نیشتمان و ناموسی خۆمان بپارێزین، بۆیە ناشكێین بەرامبەر بە ئەوان و ئەوان تێك دەشكێنین، ئەوان چەكیان لە ئێمە باشترە، ئەوان هێزیان لە ئێمە زیاترە، ئەوان دەوڵەتن و دەنگیان زووتر دەگاتە ناوەندە جیهانییەكان، ئێمە نەتەوەیەكی بێ دەوڵەتین، بەڵام ئێمە لەسەر حەقین، بۆیە چەقیوین، ناشكێین.بە ئاڵایی پیرۆزی كوردستانەوە دەگەرێنەوە كەركووك .
خاڵی ناكۆكی زۆرینەی گفتوگۆ و دانوستانەكانی كورد و بەغدا لەسەر كەركووك بووە، چونكە نە كورد ئامادەبووە دەستبەرداری كەركووك بێت نە بەغدا ڕازی بووە دان بە كوردستانیەتی كەركووك بنێ. ساڵی١٩٧٠ خاڵی ناكۆكی دانوسانی نێوان رژێم و شۆرش كەركووك بوو ساڵی ١٩٧٤ بەهۆی نەسەلماندی كوردستانیەتی كەركووكەوە شەڕی شۆرشی كورد و ڕژێمی بەعس دەستی پێ كردەوە.
سەرٍەرای كۆتایی هاتنی سایكس پیكۆ بەڵام وادیارە بریتانیا هەر تموحی لە سەر نەوتی كوردستان و بەتایبەت شاری كەركووك ، كە روون و ئاشكرا دەركەوت كە خاوەن رٍەگەزنامە بریتانییەكان دەستییان هەبوو لە رێگەخۆشكردن بۆ داگیركردنی كەركووك و فرۆشتنی نەوتەكەی و وەرگرتنی بەڵێن و ئێستا گرێبەستی كۆمپانیایی " بی پی بریتانی و بەرپرسانی وەزارەتی نەوتی عێراق. كە لە راستیدا ئەوە كارە ئەو پەری داگیركاری و پێشێلكردنی مافەرەواكانی كوردە كە پیلانگێریی ئیقلیمی بەرێوەچوو و خەڵكی كەركووك و كوردستان رێگە نادەدەەن گاڵتە بە چارەنووسی ئەو شارە بكرێ . هەر لە سەرەتای دروستكردنی عێراق لە ساڵی ١٩٢٠ـەوە تا ئێستا هەر كەسێك حوكمی عێراقی كردبێت، بە ئاگر و ئاسن دژی گەلی كورد وەستاوەتەوە، ئەوەی ئێستایش هەر ئەو بەزمەیە؛ دوای ڕزگاركرانی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ كورد هەوڵێكی جددی دا كە عێراقێك دروست بكاتەوە كە مافی هەموو پێكهاتەكان پارێزراو بێت، بەڵام بە داخەوە حكوومەتی عێراق تا دێ دژی گەلی كورد دەوەستێتەوە، وەك بڕینی قووتی خەڵكی هەرێمی كوردستان و، ڕاگەیاندنی حكوومەتی بە ناو تەكنۆكرات؛ جا بە داخەوە ئەو عێراقەی ئێمە دەمانویست وا دەرنەچوو.بڕینی بوودجەی کوردستان لە لایەن حکوومەتی بەغداوە، لە چوار ساڵ نزیک بووەتەوە. حکوومەتی عێراق مانگی شوباتی ٢٠١٤ ئەو بڕیارەی دەرکرد و دواتر لە ڕۆژی ٢٢ی مانگی ئایاری هەمان ساڵدا، حکوومەتی هه‌رێمی كوردستان بڕیاری به‌رهه‌مهێنان و فرۆشتنی نه‌وتی دا به مه‌به‌ستی دابینكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی و پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشاییه داراییه‌ی هه‌رێم تووشی بووە.
ئەو بڕیارە بەپێی بڕگه‌ی دووه‌می مادده‌ی 6ی یاسای په‌رله‌مان، ژماره 5ی ساڵی 2013، تایبه‌ت به ده‌ستنیشانكردن و وه‌ده‌ستهێنانی شایسته داراییه‌كانی له داهاتی فیدراڵی، له هه‌رێمی كوردستان درا.
لەو بڕگە یاساییەدا هاتووە، "حكوومه‌تی هه‌رێم بۆی هه‌یه ڕێكاره گونجاوه‌كان بگرێته‌به‌ر به‌پێی ئه‌حكامی ئه‌م یاسایه به مه‌به‌ستی وه‌ده‌ستهێنانی مافه داراییه‌كانی، له‌وانه‌ش به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی خاو و گاز به مه‌به‌ستی دابینكردنی سه‌رجه‌م ئه‌و شایستانه‌ی كه حكوومه‌تی فیدراڵی دابینی ناكات، پێش ئه‌وه‌ی ئه‌م یاسایه بچێته واری جێبه‌جێكردن، یان دوای ئه‌وه‌ی په‌رله‌مان له‌و كرداره ئاگادار بكرێته‌وه.چارەنووسی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بەتایبەت کەرکووکی دەوڵەمەند بە نەوت، یەک لە کێشە سەرەکییەکانی نێوان حکوومەتەکانی هەولێر و بەغدایە، کە تا ئێستایش بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە.ئەو کێشەیە چارەسەر نەکرا و دواجار لە ١٦ی ئۆکتۆبەری ساڵی ڕابردوو، سوپای عێراق بە هاوکاریی حەشدی شەعبی لەشکرکێشیی بۆ سەر ئەو ناوچانە کرد و ئێستا "داگیر" کراون".
كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان بە پێی دیكۆمێنتە مێژوویی و جوگرافیاییەكان هەمیشە بەشێكی دانەبڕاوی هەرێمی كوردستان بونە و ناكرێت لەژێر پەردەی هیچ پاساوێكی سیاسیدا لە هەرێمی كوردستان داببڕێن،چۆن هەولێر و سلێمانی و هەڵەبجە و دهۆك خاكی پیرۆزی كوردستانن ئاوهاش كەركوك و خانەقین و هەموو ناوچەكانی تر بەشێكی پیرۆزی خاكی كوردستانن. هیچ حیزب و سەركردەیەكی كورد مافی ئەوەی نیە كە دەستهەڵبگرێت لەو ناوچانە و بەتابیبەتیش كەركوك، چونكە كەركوك ناسنامەی كوردستانە و بەبێ كەركوك جەستە و لاشەی كوردستانی گەورە بەگشتی و كورستانی باشوور بە تایبەتی وەك لاشەیەكی بێ سەر و بێ ناونیشان دەمێنێتەوە.
