هه‌نگاوه مه‌ترسیداره‌كانی ئێران؟
ئیبراهیم شێخ محەمەد
1-ئێران له‌وبڕوایه‌دایه به‌دروست بونی خه‌ونی هیلالی شیعی ده‌توانێت هه‌ژمون وده‌سه‌ڵاته‌كانی فراوان بكات وكاریگه‌ری له‌سه‌رڕێڕه‌وی ڕوداوه‌كان ده‌بێت له ناوچه‌كه‌دا به‌شێوه‌یه‌ك، له‌وچوارچێوه‌یه دافكره‌ی شۆڕش وئایدۆلۆژیای شیعه‌گه‌رای تێكه‌ڵ كردوه و كێشه‌كانی هه‌نارده‌ی ده‌ره‌وه ده‌كات له‌پێناوسه‌قامگیری ناوه‌خۆدا،هیلالی شیعی ئێران ده‌كاته كاره‌كته‌رێكی به‌هێزبه‌رامبه‌رنه‌یاره‌كانی وه‌ك ئه‌مریكاوئیسرائیل وسعودیه،بۆیه‌كارده‌كات بۆلاوازكردن وكۆسپ خستنه سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی ئه‌مریكاوهاوپه‌یمانه‌كانی،له‌ڕێگه‌ی ده‌ستوه‌ردان له‌كاروباری ئه‌ووڵاتانه‌ی به‌هاوپه‌یمانی نه‌یاره‌كانی خۆی داده‌نێت.
2- باگڕاوندی مێژوی ودێمۆگرافی وپێگه‌ی جوگرافی ئامرازی ئیجابی ئێرانه به‌تایبه‌ت هاوسنوره له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تانی كه‌نداوو ناوچه‌ی هیلالی شیعی، مه‌به‌ستیه‌تی ئاسانكاری ته‌واو بكات بۆ هۆیه‌كانی گواستنه‌وه و بازرگانی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست،چونكه ئه‌م ناوچه‌یه%74 نه‌وتی جیهانی تێدایه ئێران هه‌وڵی بارگاوی كردنی ئه‌و وڵاتانه ده‌دات به‌ئایدۆلۆژیای شیعه‌نیزم وگۆڕانی دیمۆگرافی و په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵایه‌تی دینی له‌سه‌ربنه‌مای پاسیڤیزم به‌و پێیه‌ی گه‌وره‌ترین ده‌وڵه‌تی ئیسلامی شیعه‌یه له‌جیهاندا.
3- ئێران ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ی هیلالی شیعه‌وه جه‌مسه‌ربه‌ندیه‌ك دروست بكات له‌سه‌ربنه‌مای پلانكیسم كه‌تیایدا مسوڵمانان به‌گشتی وهه‌ڵگرانی ئایدۆلۆژیای شیعه‌گه‌رابه‌تایبه‌تی یه‌كبخات به‌شێوه‌یه‌كی ئۆمانیسم به‌رامبه‌ر خۆرئاوا،چونكه یه‌كبونی مسوڵمانان ده‌توانێت یه‌كێتیه‌كی به‌هێز بێت دژی هه‌رچه‌شنه‌كردارێك به‌رامبه‌رجیهانی ئیسلامی وئێران به‌تایبه‌تی،له‌و چوارچێوه‌یه‌دا زانكۆی نێوده‌وڵه‌تی (ئه‌لمسته‌فا) له‌قوم كه‌له‌ژێر چاودێری ڕاسته‌وخۆی ڕابه‌ری باڵادایه جگه له وه‌رگرتنی خوێندكارانی بیانی لقی له‌سی وڵات هه‌یه دوای بارگاوی كردنی فێرخوازه‌كان به‌ئایدۆلۆژیای مه‌زهه‌بگه‌رای شیعه هه‌نارده‌ی وڵاته‌كانیان ده‌كاته‌وه بۆ به‌دیهێنانی مه‌بادئوئامانجه باڵاكانی شۆڕش.
ده‌رئه‌نجام:
یه‌كێك له‌ئامانجه‌كانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران په‌ره‌پێدان وفراوان كردن و هه‌نارده‌كردنی شۆڕشه بۆ ده‌وڵه‌تانی كه‌نداو له‌و پێناوه‌شدا كاری سه‌ره‌كی كردووه وهه‌وڵیداوه پێگه‌وهه‌ژمونی خۆی به‌هێز بكات له‌ناوچه‌كه‌دا،هه‌رچه‌نده ڕۆڵ وكاریگه‌ری ئێران له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا ڕێژه‌ییه، به‌ڵام ده‌یه‌وێت وه‌ك زلهێزێكی هه‌رێمی ڕۆڵی سه‌ره‌كی هه‌بێت له‌یه‌كلای كردنه‌وه‌و بڕیارو معاده‌لاتی ناوچه‌كه‌دا،له‌داوی شۆڕشی ئیسلامی ئێران هه‌نگاوی گه‌وره‌ی هه‌ڵێناوه وه‌ك یاریزانێكی سه‌ره‌كی ڕۆڵی گرنگی هه‌یه له‌پرسه‌گرنگه‌كانی ناوچه‌كه‌دا،تێڕوانینێكی ڕیالیستانه‌ی هه‌یه به‌و ئاڕاسته‌یه هه‌نگاو ده‌نێت به‌شێوه‌یه‌كی پڕاگماتیست خه‌ونی ئیمپڕاتۆریه‌تی سه‌فه‌وی زیندوو بكاته‌وه،كه‌ده‌سه‌ڵاتی له‌ئه‌ڤغانستانه‌وه درێژ ده‌بوه‌وه تاوه‌كوده‌ریای سپی ناوه‌ڕاست،هێزی ئێران به‌جۆرێكه كه‌خۆی به‌خاوه‌نی هه‌ریه‌ك له‌پایته‌خته‌كانی(عێڕاق ولوبنان ویه‌مه‌ن وسوریاوبه‌حره‌ین)ده‌زانێت،سیاسه‌تی ئێران له‌م وڵاتانه به‌شێوه‌یه‌كی پاڕادۆكسی له‌سه‌ر بنچینه‌ی نیزام گۆڕینه له‌ڕێگه‌ی شیعه‌كانی ناو هیلاله‌كه‌وه، وه‌ك ڕه‌قه‌مێكی به‌هێز توانای ده‌ست تێوه‌ردان و گۆڕانكاری له‌معاده‌له‌كاندا هه‌یه وچه‌ندین ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بی ڕێنمونی وفه‌رمان له‌و وه‌رده‌گرن گه‌وره‌ترین ئامانجیشی كۆنتڕۆڵ كردنی دوجێگه‌ی پیرۆزی مسوڵمانانه‌كه (مه‌ككه ومه‌دینه)یه،به‌هێنانه‌دی ئه‌وئامانجه‌شی خه‌ونی ته‌واوه‌تی شۆڕش به‌دیده‌هێنێت.
