ژ پرەنسیپێن ھەرە سەرەکی و گرنگێن ئابوری ل جیھانێ دا ب درێژاھیا دیروکێ و تایبەت ل سەردەمێ جیھانگیریێدا ئەوە ئابورێ وەلاتی ل سەر چەند داھاتن ھات بیتە بنیات نان . بو ھندێ ھەم ئابور و ھەم دەولەت ل قوناغێن بنیات نانێ ھەتا خوە ژ سەر پێگرتنێ و بەرەف پێش چون و خوەشگوزەرانی و گەھشتنە ئاستێ وەلاتێن پێشکەفتی فەرە ئابور یێ ھەمە جور بیت و داھات ژ سێکتەرێن جودا جودا بێن وەکی چاندن و پیشەسازی و بازرگانی و گەشتیاری و باج و رسومات و نەفت و غازا سروشتی ..ھتد.
سیستەمێ ئابورێ تاک داھاتی ل ھەمی جیھانێ دوو خاسیەتێن تایبەت ھەنە :
ئێک / ئابورەکێ نەیێ موکمە و ھەردەم ل مەترسیێ دایە و جھێ باوەریێ نینە.
دوو / بەردەوام توشی سەر ژێھەلی و سەر ژوورداییا بویە و ھەر کریزەکا سیاسی و ئابوری دئێتە پێش ئەڤ جورە ئابورە ئێکسەر توش دبیت و (بەرەڤانیا کریزان یا کێمە )
لێرە دا فەرە گرنگیێ ب سیاسەتا ئابوری یا سەربەخو یا حکومەتا ھەرێما کوردستانێ بدەین , ئەوا کو پشتی قوتکرنا قویتێ خەلکێ کوردستانێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ دەست ب رێڤەبرنا ئابورەکێ سەربەخو کری . وەک دیار سیاسەتا ئابوری و دارایی یا کوردستانێ پارچەک بویە ل سیاسەتا فاشلا حکومەتا مەرکەزی ژ بەر نەبونا کیانەکێ سەربەخو . لەوما ھەرێما کوردستانێ ژی وەکی بەغدا ل داھاتێن خوە دا پشت بەستنەکا سەرەکی ل سەر نەفتێ دکر نیزیکی سەد ژ سەد .
ھەست کرن ب مەترسی و لاوازیا ئابورێ ئێک داھاتی و دەرباز بون ل مەترسیا کاریگەریا نیگەتیف یا ڤێ ئابوری ل پاشەروژێ دا . حکومەتا ھەرێما کوردستانێ زورترین پێکول کرینە بو ھندێ کو ل ڤێ کریزا ئەزەلی دەرباز ببیت .
ل داویی کومبونا جڤاتا بلند یا وەربەھێنانێ سەروکێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ نێچیرڤان بارزانی راگەھاند ( دبیت گرنگیەکا زێدەتر ب کەرتێن پیشەسازی و چاندن و گەشتیاری و وەبەرھێنانێ ب شێوازەکێ گشتی بێتە دان , بو ھندێ داھات ھەمە جور بن و پشت ب نەفتێ تنێ نەھێتە گرێدان , ژ بەر ڤێ ئێکێ د نھا دا ڤەژاندنا ڤان کەرتان ل کارێن ھەری دەستپێکی یێن حکومەتا ھەرێما کوردستانێ نە) . لێرە دا دیار دبیت کو سەروکێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ باش ھزر ژ ڤان سێ خالا کریە :
ئێک / ئابورێ ساخلەم و پێشکەفتی و یێ کو ل گەل سیاسەت و جیوپولەتیکا ھەرێما کوردستانێ دگونجیت ئەوە کو یێ داھات ھەمە جور بیت .
دوو / روون بونا وێ ئێکێ کو نەفت د پاشە روژێ دا قورتارکەرێ ئێکانە یێ ئابورێ کوردستانێ نینە.
سێ / گرنگیا کەرتێن چاندن و گەشتیاری و پیشەسازی و وەبەرھێنان و ھەبونا کەشەکێ باش یو گرنگی پێدانا وان ل کوردستانێ دا .
سیاسەتا خوە دەرباز کرن ژ ئێک داھاتیێ تایبەت ئەگەر ئەو داھات نەفت بیت کو دیف پسپورێن جیولوجی و تایبەتمەندێن بیاڤێ پترولێ دووپاتیێ ل سەر تمام بونا ڤی کانزایی دکەن . لەوما زور ژ وان وەلاتێن کو ھەتا نھا ب نەفتێ خوە راگرت بو پشتی داکەفتنا بھایێ نەفتی و ریبریبونا مەزنترین کریزێن دارایی , ئەو ژی بەرەف دەربازبون ژ کوت بەندێن نەفتێ چوینە وەکی عەربستانا سعودیی کو پروژێ (سعودیە ٢٠٣٠) راگەھاندنی و نیزیکی َ تریلیونەک دولار بو ڤی پروژەی تەرخانکریە بو ب ھەمە جور کرنا ئابورێ وەلاتی . و ھەتا ئیمارات و قەتەر و عیراق ژی ڤێ پێکولێ دکەت .
بو دەرباز بون ل ئێک داھاتیێ و بەرەف ھەمەجوریا داھاتان چون ژ ئەرکێن ھەری پێشینە یێن حکومەتا ھەرێما کوردستانێ , بەلێ گرنگ کو حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ل ڤێ قویناغێ دا کو ریفراندوم نیزیک بویە و وەک رێکەک بو گەھشتن ب سەربەخویا ئێک جارەکی و دارێشتنا سیستەمەکێ ئابوری یێ سەربەخو کو پشت بەست ب داھاتێن ھەرێمی کر بیت . فەرە ڤان پێنگاڤان ژی بەر چاڤ وەربگریت :
• تەرخانکرنا بوجەکێ باش بو کەرتێن چاندن و گەشتیاری و پیشەسازی و وەبەرھێنانا گشتی .
• بو ھندێ کار ل سەر ڤان کەرتان ب باشی و ب لەز بێتە کرن فەرە وەک ھەمی وەلاتێن جیھانێ پەنایێ ببەتە بەر قەرێن نافخوی و بیانی.
• ھێزا سەرەکی یا ب رێڤەبرنا ھەمی سێکتەرێن ئابوری گەنجن , فەرە حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ھاریکار بیت کو گەنج تایبەت ل ڤێ قوناغێ دا کو دامەزراندن راوەستیایە ژ بەر کریزا ئابوری بەرەف کاری بچن ل ڤان کەرتان دا .
• ئێک ژ وان رەخنێن د ئێتە گرتن ئەوە ھەتا نھا کو حکومەتا ھەرێما کورستانێ ب باشی کار ل سەر نەکری پاراستنا داھاتێن نافخویی بویە ل ھەڤرکیا بەرھەمێن بیانی . لەوما زور گرنگە حکومەت داھاتێ نافخوی بپارێزیت , ب باج زێدەکرن ل سەر بەرھەمێن بیانی .
• کونتکاک کرن ل گەل زانکو و پەیمانگەە و پسپور و سەنتەرێن ستراتیجی و ئەکادیمی ل نافخویێ کوردستانێ و دەرڤە بو ھندێ زورترین مفا لێ بێتە وەرگرتن ل ب کار ئێخستن و مفا وەرگرتنا داھاتێن ناف کوردستانێ.
• مفا وەرگرتنا ل ئەزمونێن وەلاتێن پێشکەفتی .
• زور گرنگە بازارەک بو بەرھەمێن کوردستانێ ل دەرڤە بێتە پەیدا کرن و ریکلامەک باش بو کوردستانێ بێتە کرن ل دەرڤە تایبەت بیاڤێن گەشتیاری و بەرھەمێن چاندنێ و ھەبونا دەرفەتا وەبەرھێنانێ.