رێبوار حەمەلاو شوانی
دوای سەدەیەك لە دابەشكردنی خاكی پیرۆزی كوردستان بە سەر 4 وڵاتی عێراق و ئێران و سووریا و توركیادا دابەش كراوە، بەڵام هەرێمی كوردستان هەنگاوی زۆر گەورەیان لە گەیشتن بە بەدەستهێنانی ئامانجە نەتەوەییەكانیان بڕیووە. كوردستانی عێراق لە ساڵی 2005ـەوە هەرێمێكی نیمچە سەربەخۆییە ، كە هێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە دەیپارێزرێت و هەرێمێكی ئارام و سەقامگیرە . حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە بواری سیاسەتی دەرەوەیشدا هەنگاوی زۆر گرنگی هەڵگرتووە و زۆرجاریش بڕیارەكانی لەو بوارەدا هیچ جۆرە پەیوەندییەكیان بە حكوومەتی ناوەندییەوە نییە.سەرەڕای ئەوەیش، كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی دیكتاتۆری پێشووی عێراق سەدام حوسێن، لە لایەن سوپای ئەمەریكاوە خزمەتێكی گەورەی بە سەروەریی كوردستان كرد.ساڵەكانی پاش كۆتاییهاتن بە دەسەڵاتی سەدام حوسێن سەرەتای قۆناغێكی گرنگ بوون لە هەرێمی كوردستاندا، ئەویش قۆناغی ئاسایشی ناوخۆیی و گەشەی ئابووری بوو. ئەمە لە كاتێكدا بوو كە ناوچەكانی دیكەی عێراق گۆڕەپانی شەڕ و توندوتیژیی نێوان شیعە و سوننە بوون. هێشتا ژمارەیەكی زۆر بەربەست لە بەردەم سەربەخۆیی كوردستاندا ماون، ئەوە جگە لە هەبوونی چەند كێشەیەكی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی. دەبێت ئەو ڕاستیەیش لەبەرچاو بگیرێت، كە ڕاگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردی پێویستی بە یەكدەنگیی لایەنە سیاسییە كوردییەكان هەیە. لە ماوەی چەند ساڵ و مانگی ڕابردوودا، گۆڕانكاریی گرنگ لە بواری جیۆگرافی و سیاسی لە ناوچەكەدا ڕووی داوە و ئەمەیش لە بەرژەوەندی گەلی كوردی ناو عێراقدا بووە.ئێستا حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بووەتە هێزێكی گرنگ و كاریگەری تەواوی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەم هێز و پێگەیەیش دەتوانێت زۆر زووتر لەوەی پێشبینی دەكرا ڕێگا بۆ سەربەخۆیی كوردستان خۆش بكات.كوردستان هەرێمێكی ئارام و كاریگەر و خاوەن بڕیارە و دەسەڵاتی حكوومەتی بەغدا هیچی دەسەڵاتی نییە . هەناردنی نەوت لە رێگەی بۆریە نەوتەكانیش سەرەتای هەنگاوێكی دیكەی گرنگن لە پێشكەوتنی هەرێمەكەدا. پێویستە ئەو ڕاستیە لەبەرچاو بگرین، كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە چەند ساڵی ڕابردوودا توانیی چەندین كاری زۆر گرنگ بكات بۆ ئەوەی وەك دەرئەنجامی ئەم كارانەیش بتوانێت بەم قۆناغەی ئێستا بگات، لەوانەیش بەدەستهێنانی ئارامی و ئاسایش لە هەرێمەكەدا.بێگومان حكوومەتی ناوەندی تەواوی هەوڵی خۆی دەدات بۆ ئەوەی دەسەڵاتی لە هەرێمی كوردستاندا بمێنێتەوە، بەڵام بەرپرسانی بەغدا پێیان خۆش بێت یان پێیان ناخۆش بێت، كوردستان بەرەو جیابوونەوە و سەربەخۆیی دەڕوات.
میلله تی خاوەن سنووری دیاریكراو ە و نیشتیمان و كلتوور و زمانی رٍەسەنی خۆیەتی كە مێژووییەكی 2716 ساڵەیە.كورد خاوەن لەشكری و سوپای تایبەت بە خۆیەتی.راستە قەیرانی دارایی هەیە ، بەڵام خاوەن دەسەڵاتی ئابووری سەربەخۆی خۆیەتی .خاوەن سیادە و حكومەتی نیمچە سەربەخۆیی خۆیەتی و بە ئیرادەی خەڵكی كوردستان بریار لە سەر سەربەخۆیی تەواو دەدات .لە رووی دیپلۆماسی و سیاسی گشت رێگە كان دەگەرێتەوە بۆ هەولێر .. لە ئێستادا هیچ پەیوەندییەكانی دارایی و ئابووری لەگەڵ بەغدا نەماوە و تەنیا وەك دراوسێیەك مامەڵە لەگەڵ بە غدا دەكرێت ..
مافی چارەنووس، مافێكی بڕیاردراوە و ڕەوایە بۆ نەتەوەی كورد و بەپێی چەندین بەڵگەنامەو پەیماننامەی نێودەوڵەتی و بەپێی ئەمە، هەر گەلێك مافی بڕیاردانی چارەنووسی خۆی هەیەو هەر گەلێك ئازادە لە بڕیاردان لەسەر ناوەندی سیاسی خۆی. بەپێی پەیماننامەكان، هیچ كۆت و بەندێك دیاری نەكراوە بۆ ئەو مەبەستەو گەلان ئازادی تەواویان هەیە، هەركات بۆ ئەم مەبەستە ئامادەگی ئابووری و كلتووری و جوگرافی و كۆمەڵایەتی و سیاسییان هەبوو، رەگەزەكانی دەوڵەتیان تێدا هەبوو، دەتوانن چارەنووسیان دیاری بكەن. سەربەخۆیی كوردستان و دامەزراندنی دەوڵەت، پرسی سەرەكی و ستراتیژیی كوردە، بۆیە پێویستە سەركردەكانی كورد بەبایەخەوە لەسەر ئەم پرسە بوەستن و كاری بۆ بكەن، باوەڕناكەم كوردێك هەبێت باوەڕی بە سەربەخۆیی كوردستان نەبێت، سەربەخۆیی كوردستان هیواو ئاواتی هەموو كوردێكە، بۆیە دەبێ‌ خۆمان كار بۆ ئەم مەبەستە بكەین و زەمینەسازی بۆ هێنانەدی ئەم ئاواتەی كورد بكەین، ئێمەی كورد لەماوەی رابردوودا دوو هەلی زێڕینمان لەدەستدا، یەكیان لەساڵی 1991 و ئەوەی دیكەشیان لە 2003 بوو، ئەم دوو هەلە زۆر لەباربوون بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان، بەڵام بەداخەوە باش نەخوێندنەوەمان بۆ رەوشەكە وایكرد كە سوود لەم دوو هەلە وەرنەگرین، بۆیە ئێستا گونجاوترین دەرفەتە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان، بەتایبەت دوای ئەو هەموو پێشهات و گۆڕانكارییانەی كەوا لەسەر ئاستی ناوچەكەدا دێنەپێشەوەو روودەدەن. پێویستە ئێمەیش وەك نەتەوەیەكی ماف زەوتكراو بەرنامەو كارنامەی نەتەوەیی خۆمان لەسەر ئاستی نەتەوەیی هەبێت بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ گۆڕانكاری و پێشهاتەكاندا و گەیشتن بە ئاواتی لەمێژینە ..
میللەتی كورد ئیترهیچ رێگەیەكی جگە لە بریاردان لە سەر بریادان لە سەر مافی چارە و بەدەستیهێنانی سەربەخۆیی نەماوە وپێوستە خواستی خۆی لەوبارەوە بخاتەڕوو، بێ‌ ئەو هەنگاوە نەیاری زۆرە چ لە دەرەوە و نێو خۆ، بەڵام ئەو وڵاتانەی بەرژەوەندیان لە كوردستانەو بەرژەوەندییان لەگەڵ كوردستانە، زیاترن لەوانەی بە دروستبوونی دەوڵەتی كوردی، بەرژەوندییەكانیان دەكەونە مەترسییەوە، بۆیە پێویستە هەنگاوی بۆ بهاوێژین. بەدڵنییاییەوە دابەشبوونی عێراق نزیكەو زۆر لە شارەزایان و وڵاتانی دەرەوەش، چارەسەر بۆ بنبڕبوونی ناكۆكیەكانی عێراق، لە دابەشبوونی دەبیننەوە. دەرفەتێكی زێڕینیش رەخساوە بۆ ئێمە، بەڵام ئەگەر كورد نەبێتە هۆكار بۆ دابەشكردنی عێراق، باشتر دەبێت بۆمان، وەلێ ئەگەر ئەوە نەكراو شیعەو سوننە ئەو بڕیارەیان نەدا، گەرەكە كورد عێراق بونیات نەنێتەوەو جارێكی تر بەغدا لە دژی خۆی بەهێز نەكاتەوەو چارەنووسی خۆی دیاری بكات. ئێستا، گرنگترین دەرفەتی دروستكردووە بۆ كورد لە مێژوودا، پێگەی كورد لە ناوخۆ و دەرەوەدا لە لووتكەدایەو خەریكە دەوڵەتی كوردی و مافی چارەنووس لە خەونەوە دەبێتە واقیع. لێرەدا گرنگە سەركردایەتی كورد بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەكە بكات، بۆ ئەوەی دەرفەتەكە بقۆزێتەوە و ئەو خەونە گەورەی گەلی كورد، بەدی بهێنێت و دواجار دەوڵەتی كوردستان لەسەر نەخشەی جیهان زیاد بكەین.بۆیە پێوستە ئیتر جلوبەرگە عێراقە دروستكراوەكە فرێبدەین و بە جلوبەرگی سەربەخۆییەوە ئاهەنگ بگێرین ..