وەك ئاشكرایە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەنێو هاوكێشەیەكی ئاڵۆزو پێكناكۆك گوزەر دەكات، وێڕای كەڵەكەبوونی كێشە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كێشەی هزری توندڕەوی ئیسلامی، نوقمی كێشمەكێشی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی بووە، كە لە ئێستادا ئەو كێشانە چ راستەوخۆ بێ، چ ناڕاستەوخۆ كاریگەرییان لەسەنتەری وڵاتەكانی ئەوروپا و ئەمریكا و وڵاتەكانی دیكە هەیە، واتە كێشەكانی رۆژهەڵات كێشەی گەلانی ناوچەكە نییە، بەڵكو لەنێوماڵی ئەوانی دیكەشدایە، بۆیە ئەمریكاو ئەوروپاش لەبەردەم هەڕەشەی تیرۆردان، ئەمڕۆ تیرۆر هەر هەڕەشە لەبەرژەوەندییەكانیان لەناوچەكە ناكات، بەڵكو هەڕەشە لە ئەمن و ئاسایشی وڵاتەكانیان دەكات، بۆیە پرسی چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەپرسی تیرۆریشەوە پێویستی بە چارەسەری سیاسی هەیە، وەك خۆشیان باسی دەكەن، پێویستی بە گۆڕانكاری و گۆڕانی نەخشەی سیاسی و جوگرافیای ناوچەكە هەیە.
واتە رۆژهەڵات لە گەرمەی رووداوەكانیدایە، هێشتا پرسەكان بە ئاقارێكدا یەكلانەكراونەوەتەوەو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ چارەسەركردنی كۆدەنگ نییە، شەڕی داعش لە قۆناغی پاشەكشەكردنی داعشەو هێشتا كۆتایی نەهاتووە، بەڵام ئاماژەكان ئەوە نیشان دەدەن كە خۆری داعش روو لە ئاوابوونەو ئەو شێوەیەی دەسەڵاتو خەلافەت پیادەكردنە تەمەنی كورت بووە.
دیارە هەرێمی كوردستان لە نێو جەرگەی رووداوەكاندایە، لە هەردوو رووی ئەرێنی و نەرێنی هەرێمی كوردستان لەژێر كارایی و كارلێكەكانی رەوەندی رووداوەكانی ئەو دەڤەرە بەدەر نەبووەو بەدەر نابێت، هەڵسەنگاندنی بابەتی فاكت و فاكتەرە جیاوازەكان، كە رووداوەكان بە ئاراستەی جۆراوجۆردا دەبات، پێویستی بە خوێندنەوەی سیاسیی دروست و بابەتی هەیە، ئەگەر هەرێمی كوردستان مەبەستی ئەوەی هەبێت سوود لە فاكتەرە ئەرێنییەكان وەربگرێت، هەروەها فاكتەرە نەرێنییەكان لەڕێی خۆی كەم بایەخ و بێ بایەخ بكات، دەبێ لەو راستییەوە هەنگاو هەڵبگرێ كە لەئێستادا هیچ شتێك نییە بە ئەندازەی ناكۆكیی لاوەكی و لێكترازان مەترسی لەسەر ئێستاو داهاتووی كوردستان دروست بكات. پرسیار ئەوەیە: ئایا كورد لە نێو هاوكێشەكەدا ژمارەیەكی حیساب بۆ كراوە، یان لەبەردەم ئەگەری فەرامۆشكردندایە؟ بۆ ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە، پێویستە بزانین كورد لە نێو هاوكێشەكەدا پێگەی هەیە، بێگومان لەگەڵ رابردوودا هەر بەراورد ناكرێ، لەئێستاشدا هەرێمی كوردستان نەك هەر توانای خۆی نیشانداوە، كە دەتوانێ ئەمن و ئاسایشی خۆی بپارێزێ، بەڵكوو لە شەڕی دژە تیرۆردا بە قوڕبانیدانو خۆڕاگریی هێزی پێشمەرگە ئەوەی بۆ هەموو لایەك ساغ كردەوە كە ئەمڕۆ كورد بەشدارە لە پاراستنی ئاسایشی ناوچەكەدا. ئەم خاڵە نەك هەر لەئێستادا بەڵكو لە داهاتووشدا جێگەی بایەخپێدانی نێوەندە بڕیاربەدەستەكانی نێودەوڵەتییە، بۆیە دەبێت كورد خۆیشی بەهەندی وەربگرێ، كورد چەقی هێزی خۆی دۆزیوەتەوە، دەبێ لە ئەولەوییەتی خۆیدا بێت.
بایەخدان بە هێزی پێشمەرگەو هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش و رێكخستنەوەیان لەسەر بنەمای هێزی نیشتمانیی غەیرەحزبی و سوودوەرگرتن لە پاڵپشتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە تیرۆر بۆ پەرەپێدانی تواناكانیان، نەك هەر زامنی ئەمن و ئاسایشی كورستان دەكات، بەڵكو پێگەی هەرێمی كوردستان لە ئاستی سیاسیو نێودەوڵەتی بەهێزتر دەكات. واتە دەبێ كورد دەرفەتەكان لەدەست نەدا، سوود لەكات وەربگرێت، چونكە سوودوەرگرتن لە دەرفەتەكان نەك پێگەی كورد لە هاوكێشەكەدا بەهێز دەكات، بەڵكو ئەگەری مەترسییەكانیش لەسەر خۆی لادەبات. ئەمەش لە ئێستادا سەركردایەتی سیاسیی كورد دەخاتە بەردەم ئەم بەرپرسیاریەتییانە:
یەكەم: كۆتاییهێنان بە قەیرانی سیاسی، لە رێگای دیالۆگی بەردەوام و یەكتری قبووڵكردنو پێكەوە هەڵكردن، هەموو لایەكیش لە ئێستادا دەركی گرنگی پێكەوەكاركردن دەكەن، لەسەر بنەمای رێككەوتنێكی سیاسیی هاوسەنگ و داڕشتنی ستراتیژێكی سیاسیی هاوبەش بۆ دەربازكردنی هەرێمی كوردستان لەو قەیرانە سیاسییە، كە كێشەی سەرۆكایەتی هەرێم و سەرۆكایەتی پەرلەمان و حكومەت چارەسەر بكات.
دووەم: حكومەت بەرنامەیەكی تۆكمە گەڵاڵە بكات كە ئەو بەرنامەیە لە توانایدا بێت، هەرێمی كوردستان لە قەیرانە ئابوورییەكان دەرباز بكات، لە رێگای دەستەبەركردنی شەفافییەت لە سەرچاوەكانی داهات بە داهاتی نەوت و سامانە سروشتییەكانی دیكەشەوە، بۆ ئەوەی هەم مووچە بە رێكوپێكی دابین بكرێت، هەم خەڵك متمانەی بە هەنگاوەكانی حكومەت هەبێ، ئەمەش پێویستی بە هەماهەنگی و پشتیوانی حزبە سیاسییەكانی هەرێم هەیە.
سییەم: بۆ تێپەڕاندنی قەیرانی سیاسی و ئابووری، لە ئێستا زەمینەی لەبار هەیە، ئەگەر ئیرادەی سیاسی هەبێ، گفتوگۆی نێوان لایەنەكانیش بەستەڵەكی لێكترازاندنی تواندۆتەوە، بۆیە بە هیچ پێوەرێك رەوا نییە، لەسەر حیسابی ژیان و گوزەرانی خەڵك و قووتی خەڵك درێژە بە قەیرانی سیاسی بدرێت، لایەنەكان لە جیاتی ئەوەی ناكۆكییەكان قووڵتر بكەنەوە، بەرەو دواوە بگەڕێنەوە، بەخوێندنەوەی سەرەتایی ئەو هەل و هەڵكەوتانەی لەبەردەم كورددایە، دەتوانین نەك هەر قەیرانەكان تێپەڕێنین، بەڵكو لە رووی سیاسییەوە دەتوانین كورد بە پلیكانەی سەركەوتن بۆ بەدیهێنانی دەستكەوتی گەورە سەر بخەین، ئەمەش بەر لە هەر شتێك پێویستی بە رێكخستنەوەی ناوماڵی كورد هەیە، رێكخستنەوەیەك كە هەر رێككەوتن نەبێت لەسەر دابەشكردنی پۆست و ئیمتیازەكانی نێو دەسەڵات، بەڵكوو بەرنامەڕێژی بۆ حوكمڕانییەكی باشتر، گۆڕینی شیوازی حوكمڕانی لە دەسەڵاتی حزبەكانەوە بۆ حكومەتی هاووڵاتی، لە بری ئەوەی حزب بكرێت بە سەنتەر، هاووڵاتی و خەمەكانی هاووڵاتی و پێداویستییەكانی هاووڵاتیان لە هەموو روویەكەوە بكرێت بە بنەما، ئەمەش هەنگاوەكانی یەكەمە بەرەو یەكخستنەوەی تواناكان و دابینكردنی ئاسایشی كۆمەڵایەتی و گێڕانەوەی هەیبەتی هاووڵاتی بوون، لەو رێگەیەشەوە دەتوانین بە پرۆژە قسە لەسەر داهاتووی هەرێمی كوردستان بكەین، بە پرۆژەیەكی هاوبەش دیالۆگ لەگەڵ لایەنەكانی بەغدا بكەین، مادام كورد لە عێراق پرسە ریشەییەكانی چارەسەر نەكرا، مادام كورد لە ئێستا و ئایندەی عێراق بێئومێد كرا، مادام لەسەر بنەمای دەستوور شەراكەتی راستەقینە بەرجەستە نەكرا، مادام خولیای گەڕانەوە بۆ مەركەزییەت زاڵ كرا، كورد چ چاوەڕوانییەك لە دەوڵەتی عێراق و داهاتووی عێراق بكات؟ بۆیە كورد مافی خۆیەتی بە رێگای ئاشتییانە لە عێراق جیاببێتەوە، مادام ناكرێ لە نێو یەك دەوڵەتدا برا بین، دەبێ بێ چەندو چۆن، بە ئەوپەڕی راشكاوانە داوای مافی خۆمان بكەین و كار لەسەر ئەوە بكەین با دوو هاوسێی باش بین. بۆ ئەو مەبەستەش بەمانای وشە پێویستمان بە رێكخستنەوە و یەكخستنەوەی ناوماڵی كوردستانی و پرۆژەیەكی سیاسی هەیە كە ئاسۆی داهاتوومان لە رووی حوكمڕانی و بەرێوەبردن و چۆنیەتی یەكلاكردنەوەی پرسی كورد لە عێراق لە رێگای ریفراندۆمەوە هەنگاو بە هەنگاو بباتە پێشەوە،
لەم دۆخەدا پێویستمان بەوە هەیە بە هەموو لایەكی رابگەیەنین كە ناكرێ چیدی كورد لەو ناوچەیەدا مافی چارەنووسی لێ زەوت بكرێ، زەوتكردنی مافی چارەنووس بە هەر بیانوو و پاساوێك جگە لە درێژەدان بە سایەی داگیركاری بۆ خەڵك و بۆ هەرێمی كوردستان هیچ مانایەكی دیكە هەڵناگرێ. بۆیە نابێ چیدی رێگە بە هیچ دەوڵەت و لایەنێك بدرێ لە جیاتی كورد خۆی بڕیار لە چارەنووسمان بدات.
دەبێ ئەو مافە، كە مافێكی سروشتی خۆمانە هەر خۆمان بە ئیرادەیەكی ئازادانە لە رێگای ریفراندۆمەوە بڕیاری لێ بدەین. دەبێ بۆ بەدیهێنانی مافی چارەنووس و سەربەخۆیی هەموو ئامادەكارییەك بكەین، لەو پێناوەشدا هەر قوربانییەك پێویست بێ، بیدەین، بەڵام دەبێ داهاتووی خەڵكی كوردستان دابین بكرێ، خەڵك لە داهاتووی خۆی دڵنیا بكرێ، حزبە باڵادەستەكانی كوردستان دەست لە بەرژەوەندییە تایبەتییەكانیان هەڵبگرن لەسەر حیسابی بەرژەوەندی گشتییەوە، ئەمەش زامنی یەكڕیزی گەلەكەمانە لە ئێستادا.
دەبێ دوور لە هەر شتێك پرسی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان لە ململانێی نێوخۆیی نێوحزبەكان دەرباز بكرێت. پێویستە سوود لەو گۆڕانكارییانە وەربگیرێت كە چاوەڕوان دەكڕێ لە ناوچەكەدا رووبدات. ئەگەر ئاسۆی سەربەخۆیی كوردستان لە ئێستادا بە ئەندازەی پێویست ساماڵ نەبێ، ئەوا لە بەرامبەردا ئاسۆی مانەوەشی لە عێراقدا نادیار و ناهەموارە، عێراق نوقمی ململانێی مەزهەبی و تائیفی بووە، نەك هەر دەستوور پیادە نەكراو ناكرێت، بەڵكە پاشگەزبوونەوە لەو دەستوورە بە پراكتیكی پیادە كرا. لەوەها دۆخێكدا كورد لەبەردەم بژاردەی مافی بڕیاردانی چارەنووسدایە، بۆیە دەبێ كاری ئەمڕۆ بە سبەی نەسپێردرێت، بە پرۆژەو بەرنامەی هەمەلایەنەوە ئەو پرسە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
* ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان