قادر ئەسعەد

٧- سروود بۆ هاوكاری و پشگیریكردن
مەبەست لە كۆكردنەوەو پشگیریی زیاتری هاوكاریی خێرخوازی بۆ ئەو گەلانەی كە دوچاری كارەساتێكی سرووشتی، یان زوڵم و زۆرداری دەبن، بێگومان تێكستەكان زۆربەی جار لە نوسین و دەربڕیندا هەمان مانا و مەبەست دەگەێنین، بە مانا بەرفراوانەكەی، پەیامەكە زیاتر گشتگیرە لە رووی موزیك ومێلۆدییشدا كاری زۆر ئەكادیمی و زانستیی بۆ دەكرێت، ئەوەی لە هەموو سروودەكان خۆی جیادەكاتەوە كارێكی هونەریی ئینتەرناسیوناڵە كە بەشێكی زۆر لە هونەرمەندانی جیهانی تێیدا بەشدار دەبن، بە شێوەیەكی راستەوخۆ و زیندوو لەسەر شانۆ پێشكەش دەكرێت، بۆ كۆكردنەوەی هەرچی زۆرتری هاوكاری و پشتگیرییە، بۆ نمونە ئەو ئاهەنگەی ساڵی ١٩٩١ كە لە شاری لەندەن بۆ هاوكاری و هاوسۆزیی كۆڕەوەكەی بەهاری ١٩٩١ ی گەلی كورد سازكرا.
٨- سروود بۆ توێژ و چینەكانی كۆمەڵ
مەبەست لەو چین و تویژانەن كە لە نێو كۆمەڵگەدا هەن، وەك قوتابیان و كرێكاران، ئافرەتان و.. هتد، ئەوانەش خاوەنی تایبەتمەندیی خۆیانن لە رووی هەڵبژاردنی تێكستەوە، چونكێ وەكو دەزانین هەر كۆمەڵەیەكیان خاوەن كار و پیشە و چالاكی و پەیڕە و بەرنامەی جیاوازی خۆیانن، لە رووی میلۆدییشەوە دەبێت خاوەن موزیك و ریتمی جیاواز بن.
٩- سروود ی پارتەكان
مەبەست لەو پارت و رێكخراوە سیاسییانەن كە خەباتی چەكداری و سیاسی دەكەن لە راستەوە بۆ چەپ، بە هەموو بیروڕا جیاوازەكانەوە.
ئەوانیش لە رووی تێكستەوە جیاوازیی زۆریان هەیە، چونكێ هەر حزبەو خاوەن پەیڕەو و بەرنامەیەكی تایبەتی خۆیەتی، كە خەبات دەكات بۆ وەدەستهێنانی ئامانجەكانی، بە هەمان شێوە لە رووی ئامادەكردنی ئاواز و میلۆدییشەوە دەبێت ئەم جیاوازییە دركی پێ بكرێت لە سەر بنچینەی چۆن بیركرنەوەی خودی بەرنامەی حزبەكە و كاری بۆ بكرێت، گوتنی ئەم جۆرە سروودانەش زیاتر بە شێوەی كۆراڵ دەكرێت، زۆربەی كات ئەو هونەرمەدانە تێدا بەشدار دەبن كە خۆیان بە هەڵگر و ە ئەو بیر و رێبازە دەزانن.
١٠- سروود بۆ ژینگە و سرووشت
گوتنی سروود كە باس لە پاراستن و دەستپێوەگرتنی سامانە سرووشتییەكانی وڵات و بەخشینی زانیاری بۆ هەمیشە بە سەوزمانەوە و پاكوخاوێنیی ژینگەی لەبار و دروست، ئەوەش ئەركی نیشتمانیی هەموو تاكەكانی كۆمەڵە .
ئاواز و میلۆدیەكانی ئەم جۆرە تا رادەیەك دەكەوێتە سەر ئاستی بیركردنەوەی فەنتازیای كەسی ئاوازدانەر و گونجاندنی تێكستە شعرییەكەی و دانانی كاریگەرییەكان لە بەرجەستەكردنی گۆڕینی ریتمی میلۆدییەكە لە كات و ساتی پێویستدا.
١١- سروودە ئایینی و بۆنەكانی
ئەوەش تایبەتمەنیدی خۆی هەیە لە ئاینێك بۆ ئاینێكی دی، یان لە نەتەوەیەك بۆ نەتەوەیكی دیكە و دەتوانرێت پێی بگوترێت سروود.
بۆ تێكستەكانیان زیاتر سوود لە هەندێك كتێبی ئاسمانی و قسە و سەرگوزشتەو رووداوەكانی پەیامبەران و پیاوچاكان وەرگیراوە.
لە رووی موزیك ومیلۆدیشەوە بەپێی شوێن و جوگرافیا و نەریتی ئایین و ناوچەكە خۆی دەگونجێنێت، لای موسوڵمانان بە مانەی شعر گوتن بە دەنگێكی بەرز و بەنییەت پاكی لە وشەكان كە بە دەنگی پیاوێك، یان كۆمەڵە پیاوێك دەگوترێنەوە، ئاوازەكانیان زۆر سادەن و بە تەنیا ئامێری سەرەكی دەفە و چەند ئامێرێكی دیكەی ریتمی بۆ ئەم مەبەستە بەكار دێن، لە سەردەمی خۆی ئەم سروودانە كە بەزمانی عەرەبی پێی دەڵێن (الاناشید) لە كاتی لێدانی خەندوق و دروستكردنی مزگەوت و شەرەكاندا دەگوترانەوە، بەڵام دیارە لەو چەند ساڵەی رابردوودا كاری ئامادەكردن و دابەشكردنی ئەكادیمیی موزیكیشی بۆ كراوە.
١٢- سروودە ئازاد و بێ ریتمەكان
ئەم جۆرەش بە جۆرێكی كلاسیك و فۆلكلۆر هەژمار دەكرێت، وەك گوتنی لاوك و مقام.
ئەم هونەرەش لە رووی تێكستەوە دەچێتە فۆرمی سروودەوە، كاتێك لاوكبێژێك لە رێگەی لاوكێكەوە داستانی قارەمانێتی و سەرگوزەشتەی داستانێكی ئازایەتی و چاونەترسیی گەلێك، یان هەڵمەتبردنی شۆڕەسوارێكی سەركردەمان بۆ دەگێڕێتەوە، هەروەها بە هەمان شێوە لە رێگەی مەقامێكەوە هەمان باس دەتوانرێت گوزارشتی لێ بكرێت، نمونەی زۆریشمان هەیە، وەك كاوێس ئاغا و لاوكی شێخ مەحمود و مەقامەكانی تایەر تۆفیق و شڤان پەروەر و محەمەد جەزا و.. هتد.
١٣- سروودی هاندەرانی وەرزشی
من پێم وایە ئەم جۆرە كە تایبەتە بە هەوادارانی یانە وەرزشییەكان، لە سەرووی هەمویانەوە یانەی وەرزشیی تۆپی پێ بۆ هاندانی سەركەوتنی یانەكەیان، بێگومان هەر یانە و سروودێك و ئاڵایەكی تایبەت بە خۆی هەیە و هەوادارانیشی كردوویانە بە وێردی سەرزمانی خۆیان و لە كاتی ئەنجامدانی یارییەكاندا بەبێ وچان دووبارەی دەكەنەوە، بێجگە لەوەش هەموو ساڵێك سروودێكی نوێ بۆ ئەنجامدانی خولێكی نوێی پاڵەوانێتیی جیهانی تۆمار و پێشكەش دەكرێت.
ئەم جۆرە سروودە لە باری موزیك وریتمەوە وابەستەیە بە تایبەتمەندیی وەرزشی، واتا ریتمەكە خێرا و بەجۆش و خرۆش دەبێت، بێگومان تێكستەكەشی هەر پەیوەنددار دەبێت بە لایەنی وەرزش پەروەرییەوە، بەڵام لە رووی دەنگەوە وەها باوە كە لەلایەن هونەرمەندە ناسراوەكانی جیهانەوە بگوترێت و خەرجییەكی زۆریشی بۆ تەرخان دەكرێت.
١٤- راپ RAP
راپ یەكێكە لە شیوە سەرەكییەكانی موزیكی هیپ هۆپ، كە باس و گێڕانەوەی گۆرانی بە رۆشنبێرێكی دیاریكراو ئاراستە دەكات، بە پشتبەستن بە كێش وسەروا (وزن و قافیە)و یاریكردن بە دەربڕینی وشەكان، كە گونجاو بێت لەگەڵ سەرواكان (قافیە) بێ ئەوەی هیچ پەیوەست بێت بە ئاوازێكی دیاریكراوەوە، راپ لە سەرەتای حەفاتاكانی سەدەی رابردوو لە وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە گەڕەكی (برونكس) لە نیۆرك لە سەر دەستی ئەمریكاییە ئەفریقییەكان، دواتر لە سەرەتای نەوەدەكانی هەمان سەدە بڵاوبونەوەیەكی جیهانیی بەخۆیەوە دیت، لەم جۆرەدا ئەوەندەی كە وشەكان و شێوازی لێدانی موزیكەكە كاریگەریی زیاتری دەبێت دەنگ زۆر كاریگەری نانوێنێت، هەر ئەوەشە بە ستایلی ئازاد ناوزەند كراوە.
كەواتە شعری ئەفریقی بە قافیە راپ بە بۆچونی خۆم لەو پێناسەی خوارەوەدا دەچێتە فۆرمی سروود
لە راپ دا دەنگبێژ زیاتر باس لە و ئەندێشە و ناخۆشی وستەم و توڕەییەكانی نێو كۆمەڵگا دەكات بۆ باشتر كردنی باری ژیان و گوزەرانیان، زۆر جاریش بە تێكستەكانی تەوژم تەكان دەدەن بۆ كۆمەڵگا كە چیتر بێدەنگ نەبن بەرامبەر بەو ستەمانەی كە دەرهەقیان دەكرێت.
تێبینی: بابەتەكە بە گشتی بارو سەرنج و تێڕوانینی تایبەتی ئەزمونی خۆمە