كامەران حاجی ئەلیاس

یەكێك لەو ئاستەنگانەی كە زۆرێك لە هونەرمەندان (ئەكتەر، گۆرانیبێژ، پێشكەشكار و...هتد) رووبەڕووی دەبنەوە، بریتییە لە رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ بینەر، هەرچەند خاوەن ئەزموونێكی زۆریش بن، یان مێژوویەكی هونەرییشیان هەبێت. بەڵام ئەم جۆرە ترس و دڵەڕاوكێیە كارێكی سرووشتییە، چونكە وەستان رووبەڕووی جەماوەر كارێكی ئاسان نییە، بەتایبەتی لەسەر شانۆ، كاتێ ئەكتەر بە شێوەیەكی زیندوو راستەوخۆ دیالۆگ، یان جووڵە لەگەڵ بینەران دەكەن، هۆكارەكەشی بۆ هەیبەت و مەزنیی شانۆ دەگەڕێتەوە، بۆ ئەم مەبەستەش توانستی ئەكتەر رۆڵ دەبینێت بۆ دەربازبوون لەو دڵەڕاوكییە لە كاتی نواندندا، ئەگەرچی زۆر ێك لە پسپۆڕانی شانۆ ترس و دڵەڕاوكێ لەلای ئەكتەران لە سەرەتای دەستپێكردنی نواندن بە ئاسایی دەزانن بۆ ئەوەی نواندنەكە سەركەوتوو بێت. ئەكتەرە مەزنەكان كە هەموو ژیانیان لەسەر شانۆ بووە هەردەم دووپاتی ئەوە دەكەنەوە كە (5-10) خوولەكی سەرەتای نمایش تووشی جۆرێك لە ترس و دڵەڕاوكێ دەبن و ئەوەش بە كارێكی نۆڕماڵ دەزانن.
دڵەڕاوكێی شانۆ چییە؟
ئەو كاتەی ئەكتەر دیالۆگێك، یان جووڵەیەكی راستەوخۆ بەرامبەر بە بینەران دەكات، ئەو حاڵەتە پێی دەگوترێت (دڵەڕاوكێی سات) لەو كاتەی ئەكتەر لە هەموو نمایشێكدا كە سەرەتا پێ دەنێتە سەرشانۆ جۆرێك ترس و دڵەڕاوكێ و تەنگ نەفەسیی لا دروست دەبێت، لە راستییدا دڵەڕاوكێ بە پلەیەكی مامناوەندە و پێویستە بۆ ئەو ئەكتەرانەی كە لەسەر شانۆ دەوستن و پسپۆڕانیش بە دڵەڕاوكێیەكی تەندروست ناوی دەبن، هەر بۆیە هەموو دڵەڕاوكێیەكی شانۆیی نابێتە هۆی نالەباریی كەسایەتییەكە و كاریگەریی نەرێنیی لە سەر نواندنەكەی نابێت، بە تایبەتی كاتێ دڵەڕاوكێكە بۆ چەند چركەیەكی دیاركراو بێت، ئەوەی ئێمە مەبەستمانە لە دڵەڕاوكێی شانۆ ئەوەیە كە دەبێتە هۆی ئەوەی كە ئەكتەرە نەتوانێت دیالۆگ و جووڵە و نواندنەكەی وەك پێویست ئەنجام بدات، بە جۆرێك هەموو شتێكی لە بیر بچێتەوە و كاریگەریی نەرێنیی لە سەر رۆڵەكەی و بگرە لەسەر كۆی نمایشەكە دەبێت.
نەك هەر كەسی ئاسایی زۆر ێك لە ئەكتەران خاوەن بەهرەو توانستی زۆر باشن، بەڵام ئەو گرەكێورەیان هەیە (دڵەڕاوكێی شانۆ) ناتوانن ئەو پەیامەی هەیانە بیگەیێننە بینەران، ئەمەش زیاتر بۆ ترس و شەرم دەگەرێتەوە.
نیشانەكانی دڵەڕاوكێی شانۆ لای ئەكتەران:
هەندێك ئەكتەر لە رۆژانی پرۆڤەدا، بەتایبەتی لە جەنڕاڵپرۆڤەدا لە رووی دیالۆگ و جووڵە و دەنگ باشترین نواندن ئەنجام دەدەن، كەچی لە رۆژی نمایشدا لە ئاستێكی باشدا نین، بێگومان فاكتەر زۆرن و یەكێك لەو فاكتەرانەش بۆ دڵەڕاوكێی شانۆ دەگەڕێتەوە، ئەویش بە هۆی بیركردنەوە لە بینەرانە بە جۆرێك كە ئەو ئەكتەرانەی تووشی ئەم حاڵەتە دەبن، لەكاتی نواندنەكەیاندا بینەر هیچ لە وشەكانیان حاڵی نابێت، لە هەمان كاتدا گرژیی دەمووچاو و ئارقەی شەرەم و ترس بە روونی بە دەموچاویانەوە بەدیار دەكەوێت، نەك ئارقەی ماندووبوونی نواندن.
ئەكتەر چۆن بەسەر دڵەڕاوكێی شانۆدا زاڵ دەبیت؟
زۆر جار لە كاتی نواندن ئەكتەر تووشی ترس و دڵەڕاوكێ شانۆ دەبێت، بۆ دەربازبوون و زاڵبوون بەسەر ئەم حاڵەتەدا چەند رێگایەكی زۆر ئاسان هەیە كە بە هۆی راهێنان لەسەر جەستە و مێشك دەبێت و بە چەند هەنگاوێك ئەكتەر دەتوانێ لەو دڵەڕاوكێیە رزگاری ببێت، لێرەدا باس لە هەنگاوانە دەكەین:
1-خاوكردنەوەی جەستە: پێش دەرچوونت بۆ سەر شانۆ هەوڵبدە هێمنی و ئارامیی خۆت بپارێزیت لەگەڵ كەمكردنەوەی گرژییەكانت، چونكە ئەمانە هاوكارت دەبن بۆ خاوبوونەوەی مێشك و لە هەمان كاتدا دەنگ جێگیر بێت، ئینجا راهێنانێك لەسەر ئەو دەق، یان ئەو دیلۆگانە بكە كە لەسەر شانۆ دەیڵێت، چەند ئامۆژگارییەك بۆ ئەوەی جەستەت خاو بێتەوە پێش ئەوەی لەسەر تەختەی شانۆ دەربكەویت:
- كەمێك پرۆڤەی دەنگت بكە.
- پێش نواندت مۆزێك بخۆ بۆ ئەوەی گەدەت خاڵی نەبێت، لە هەمان كاتدا هەست ناكەیت كە گەدەت پڕە.
- وەرزشی ناو دەم بكە بۆ ئەوەی دەرچوونی وشە و پیتەكان دروست بێت، بە تایبەتی شەویلگەی خوارەوە، ئەمەش لە رێگەی بنێشت جووین، یان راهێنانی زمان دەبێت بەڵام ئاگاداربە نابێت گەدەت خاڵی بێت.
- وەرزشێكی شانۆیی بۆ ماسوولكەكانت ئەنجام بدە، بۆ ئەوەی لە ترس و دڵەڕاوكێ رزگار بیت و تووشی گرژیی ماسوولكە نەبیت، بەتایبەتی هەردوو دەستەكانت و قاچەكان و پشت و شانەكان.
2- خەیاڵ و بیركردنەوە: ماوەی 15-20 خوولەك لە كاتی خۆت بۆ بیركردنەوە لە نواندنەكەت بەتایبەتی بۆ دیالۆگەكانت و بەگشتی بۆ نمایشەكە تەرخان بكە، بۆ ئەم مەبەستە لە شوێنێكی هێمن و ئارام دابنیشە و هەردوو چاوت دابخە و دەست بە هەناسە وەرگرتن و هەناسە دانەوە بكە، بە شێوەیەك كە هەموو جەستەت خاو بێتەوە، پاشان ئەم دوو خاڵانەی خوارە ئەنجام بدە:
- لە سەر زەوی راكشێ و هەردوو دەستت لە سەر رانەكانت دابنێ.
- هەوڵدە بگەیتە قۆناغێك كە بیر لە هیچ شتێك نەكەیتەوە، بەتایبەتی بیر لە رۆڵەكەشت نەكەیتەوە، تەنیا بیر لە خاوبوونەوەی جەستەت بكە.
3-دووركەوتنەوە لە خواردنەوەی چاو و قاوە: هەر چەند هۆگر و ئالوودە بیت لە رۆژی نمایش بە هەموو شێوەیەك لە خواردنەوەی چا و قاوە دووربكەوە، چونكە هەرچەندە لەوانەیە خواردنەوەیان ببێتە هۆی زیتەڵ و خیرایی، بەڵام لە راستیدا گرژی و دەمارگیریش زیاد دەكات.
4-كاتێك بۆ كۆتاییهێنان بە حاڵەتی دڵەڕاوكێی خۆت دیار بكە: لە رۆژی نمایش پەیمانێك لەگەڵ خۆت ببەستە لە كاتژمێرێكی دیاركراو كۆتایی بە دڵەڕاوكێی خۆت دەهێنیت، بۆنموونە كاتژمێر سێ، دوای ئەو كاتژمێرە حاڵەتی دڵەڕاوكێ خۆی كۆتایی دەێت و كۆنتڕۆڵی خۆت دەكەیت و كارەكە ئاسان دەبێت.
5- راهێنان: رۆژی نمایش لانیكەم بۆ ماوەی (30) خولەك راهێنان بكە، سی خولەك بەپێ هاتووچۆ بكە، هەموو گرژییەك و دڵەڕاوكێیەكەت دەڕەوێتەوە و جەستەیەكی گونجاوت بۆ ئامادە دەبێت.
6- پێبكەنە: سەیری فلیمێكی بەزمەسات بكە، یان گرتە ڤیدیۆییەكی كۆمیدی لە یوتیوب سەیر بكە و لە گەڵ هاوڕێكانت پێبكەنە، چونكە پێكەنین هاوكارە بۆ ئەوەی جەستەیەكی خاو ئامادە ببێت كە لە هەموو دەمارگیری و دەڵەڕاوكێیەك دوورت بخاتەوە.
7- زوو ئامادەبوون لە شوێنی نمایش: هەوڵبدە پێش هەمووان لە شوێنی نمایش ئامادە بە، لەو كاتەدا هەست بە كۆنتڕۆڵكردنی هەموو حاڵەتەكان دەكەیت، بەڵام ئەگەر بە پێچەوانە بێت، لەوكاتەی كە دەگەیتە شوێنەكە هۆڵەكە پڕبووە لە بینەران و هەموویان چاوەڕێی تۆ دەكەن، لەو حاڵەتەدا جۆرە گرژییەك و دڵەڕاوكێیەكت لا دروست دەبێت، كە كاریگەریی نەرێنی لەسەر نواندنەكەت دەبێت، بۆیە ئەگەر زوو گەیشتییە هۆڵەكە كەشێكی هێمن و ئارامت بۆ فەراهەم دەبێت.
8- لەگەڵ بینەران گفتۆگۆ بكە: هەوڵبدە پێش دەركەوتنت لەسەر شانۆ لەگەڵ بینەران تێكەڵ بیت، بێگومان ئەمەش فاكتەرێكە بۆ ئەوەی جۆرە بەردەوامییەكت پێ ببەخشێت، لە هەمان كاتدا دەشتوانی لە ناو بینەراندا دابنیشیت بێ ئەوەی پێیان رابگەیەنیت كە تۆ ئەكتەری و رۆڵت لە نمایشەكەدا هەیە، ئەوەش لەو كاتانەدا دەبێت كە جلوبەرگی كەسایەتییەكەت لە بەرنەكردبێت، یان ماكیاژت نەكردبێت.
9- بیر لە كەسی باشی ناو بینەران بكە: لەبری ئەوەی بیر لە جلوبەرگی بینەران بكەیتەوە
بیر لە كەسێك بكەوە لەناو بینەران كە تۆی خۆش دەوێت و هەردەم زۆر بە گەرمی هانت دەدات و لە كۆتایی نمایش چەپڵەت بۆ لێ دەدات.
10- خواردنەوەی شەربەتی پڕتەقاڵ: بەنیوكاتژمێر پێش نمایش هەوڵبدە هەندێ ئاوی ترشییات یان شەربەتی پڕتەقاڵ بخۆیتەوە، چونكە هاوكارتە بۆ ئەوەی پاڵپەستۆی خوێن و دڵەڕاوكێت كەم بكاتەوە.
11- ئەو گۆرانییە بڵێ كە پێت خۆشە: هەردەم ئەو گۆرانییە بڵێ كە ریتمەكەی هێمنی و ئارامیت پێ دەبەخشێت.
بەم هەنگاوانە ئەكتەر دەتوانێ خۆی لە ترس و دەڵەڕاوكێی شانۆیی رزگار بكات، بێگومان لە سەرووی هەمووی ئەوانەی باسمان كرد، باوەڕبەخۆبوونە بەوەی لە هەر حاڵەتیكێدا تۆی ئەكتەر دەتوانی بە باشترین شێوە نواندن بكەیت، ئامادەیت بۆ ئەوەی لە روودانی هەرحاڵتێكی چاوەڕواننەكراو تۆی ئەكتەر بە شێوەیەكی راگوزەر چارەسەری بكەیت.
بۆ ئەم بابەت سوودم لەم سەرچاوە وەرگرتووە:
- القلق المسرحي في اداء الممثل المسرحي / محمد فضیل شناوە