تاریق كارێزی

هونەری شێوەكاری، ئەو زمانەی كە تەنیا چاو بە ئەلف و بێیەكەی ئاشنایە و پەی بە خوێندنەوەی دەبات،دەقی بێدەنگ دەخاتە روو، بە زمانی رەنگ و هێڵ دەقی جوانی دیدەیی دەئافرێنێ. ئەم هونەرە لە دۆخی دەروون و ژیانی هونەرمەند كە رەنگدانەوەی ژیان و ژینگەی ئەوە، دانابڕێت، بەڵكوو بە چڕی ئەو دۆخە گەڵاڵە دەكات. بۆیە ئێمە لە رێی تابلۆ، یان هەر بەرهەمێكی دیكەی شێوەكارییەوە، هەلومەرجی جڤاك و جوگرافیا بەدی دەكەین، هونەرمەند ئەگەر بە راستی و راستگۆییەوە هونەر بكات، ئەوا دەبێتە ئۆرگانێكی گوزارەساز و كاریگەری ژینگەی خۆی.
ئەم قسانە دەرهەق بە پیشانگای هونەرمەندی بەغدایی (رائید حەسەن) دروستن، كە سەرەتای مانگی ئاب دوایین پیشانگای خۆی لە هۆڵی مۆزەخانەی ئەمنە سوورەكە لە شاری سلێمانی كردەوە. بەغدا لە رووی هونەری شێوەكارییەوەیەكێكە لە شارە هەرە دیارەكانی جیهانی عەرەبی، دەیان ساڵە ئەو شارە ستایلێكی تایبەت بە خۆیی لە هونەری شێوەكاریدا گەڵاڵە كردووە و گەورە هونەرمەندانی ئەو شارە نیوسەدە بەر لە ئێستا، توانیویانە كەلەپوور و میراتی شارستانی و ژینگەی كۆمەڵایەتیی بەغدا بكەنە پاشخان و ناوەرۆكی گەڵاڵەبوونی ستایلێكی تایبەت، كە مۆركی میراتی شارستانیی ئەو شارە دەخاتە روو. پیشانگاكەی رائید حەسەنیش هەر لەو جوغز و تەوەرەدا دەسووڕێتەوە، لە هەموو تابلۆكانی پیشانگاكەدا سیمای بەغدا و تەكنیك و ستایلی بەغدایی بەدی دەكرێت.
رەنگە هونەردۆستێك بپرسێت، ئاخۆ ستایلی بەغدایی لە هونەری نیگاردا خۆی لە چیدا دەنوێنێ؟
عیراق لە نێو تێكڕای وڵاتانی عەرەب و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش، لە رووی هونەری شێوەكارییەوە خاوەن پێگەیەكی لە پێشە، گەورە شێوەكارانی ئەم وڵاتە لە ساڵانی سی و چل و پەنجاكانی سەدەی رابردووەوە، لە ناوەندەكانی ئەكادیمیی وڵاتانی ئەوروپا خوێندنیان تەواو كردووە، بێ لەوەش لە دووەمین جەنگی جیهانیدا كۆمەڵێك هونەرمەندی شێوەكاری پۆڵەندی لە بەغدا پەنابەر بوون، ئەوان تێكەڵییەكی زۆریان لەگەڵ هونەرمەندانی شاری بەغدا هەبوو، پاڵپشت بەو دوو چاوگە، ئەزموونی شێوەكارانی شاری بەغدا گەشەی كرد و بە ئاستێكی بەرز و باڵا گەیشت، كە هونەرمەندانی وەك (فایەق حەسەن، جەواد سەلیم، عەتا سەبری، مەحموود شێخلی) و چەندانی دی، بە سوود وەرگرتن لە میراتی شارستانی و كولتوور و كەلەپووری دێرینی شاری بەغدا، لە رووی فیگەر و پێكهاتە و رەنگ و تەكنیكی كار كردنەوە توانییان ستایلێكی خۆماڵیی عیراقی، یان بەغدایی گەڵاڵە بكەن، ئەم ستایلە دواتر بووە رێڕەوێك و نەوەكانی دواتر و شێوەكارانی ئەو وڵاتە لە سەری رۆیشتن، هەوڵیش دەدەن لە ئێستادا زیاتر پەرەی پێ بدرێت.
تابلۆكانی رائید حەسەن سیمای ستایلی بەغدایان پێوە دیارە، چ لە رووی بابەت و فیگەرەوە و چ لە رووی تەكنیكی كێشانی تابلۆوە، سیما و شێوازی گەورەمامۆستایانی شێوەكاری عیراقیان پێوە دیار بوو. لێرەدا مەبەست ئەوە نییە كە هونەرمەندانی شێوەكاری بەغدایی نەوە دوای نەوە ئەزموونی یەكدی كۆپی دەكەنەوە، بەڵكوو رێچكە و رێڕەوێك هەیە، كە لە شاری بەغدا گەڵاڵە بووە، سیمای ژینگە و شارستانییەت و كولتوور و كەلەپووری ئەو شارەی لەخۆگرتووە، كە دەكرێ بڵێین چڕ كراوەی ژینگە و كولتووری عیراقە. ئەم رێچكەیە ناوەندی كۆ كردنەوەی گوتاری دیدەیی هونەرمەدانە، بە جیاوازیی نەوەكانیانەوە.
بۆ بینەرێكی كوردستان كە هێندە ئاشنای ستایلی بەغدایی نییە، ئەم پیشانگایە دەرفەتێكی باش بوو، كە بتوانێ لە دەلاقەیەكی بچووكەوە بڕوانێتە میراتی هونەری شێوەكاریی عیراق و بە ستایلی تایبەتی شێوەكارانی بەغدا ئاشنا بێت.
لە بارەی ستایلی بەغداییەوە دەكرێ بڵێین، رەنگ تا ئەندازەیەكی زۆر لە كەشی بیابان دوور دەكەوێتەوە، ئەگەرچی هونەرمەندێكی وەك فایەق حەسەن كە یەكێكە لە گەورە و پێشەنگانی هونەری شێوەكاری لە عیراق، هەندێك كەسیش پێیان وایە بە رەچەڵەك كوردی خانەقینە، لە زۆربەی تابلۆكانیدا كەشی بیابان و عەرەبی رەوەند (بەدوو)ی پیشان داوە، بەڵام ئەمە نەبووەتە پاساوی ئەوەی كە هونەرمەندانی بەغدایی لە ژینگە و جوگرافیای بەغداوە، ئەو شارەی گەورە رووباری دیجلە بە ناوەڕاستیدا تێپەڕ دەبێت، رەنگ وەرنەگرن، ژینگەی رووبارەكەش بووەتە بەشێكی كاریگەر لە كار و بەرهەمی ئەوان. رەنگ لە رێچكەی هونەری بەغداییدا تا رادەیەكی زۆر گەش و كراوەیە، رەنگی روون و تەڵخ، گەش و تاریك، بە گوێرەی كەشی كۆڵان و كووچەی دێرین و گەڕەكەكانی شارەكە بە دەم یەكەوە دەبیندرێن.
لە رووی فیگەریشەوە هونەرمەندانی بەغدا (بۆ رائید حەسەنیش هەر وایە)، ژینگەی كۆمەڵایەتیی شارەكە چاوگی سەرەكیی هەڵهێنجانی فۆرم و فیگەریانە، كە ژنانی عەبا بە سەر، تەرزی تەلارسازی و داب و نەریتی كۆمەڵایەتی، لە پاڵ رووباری دیجلە و دارستانی چڕ، كە ئاوێزانی دیجلە دەبن، هەموو ئەمانە مەودایەكی باش بۆ مانۆڕی هونەرمەندان دەڕخسێنن، بۆیە دەبینین تابلۆی هونەرمەندانی بەغدایی گەش و روون خۆ دەنوێنن. تابلۆكانی ئەم پیشانگەیەش لە رەوشی ئەم چەند ساڵەی دوایی شاری بەغدا بە دوور نییە، دەبینین لە زۆر تابلۆدا هونەرمەند وێنەی تەقینەوەی كێشاوە، كە رەنگ و فۆرمی ژینگە بە هەردوو بواری مرۆیی و سرووشتییەوە تێكەڵ بە یەك دەكات، لەولاشەوە ویستوویەتی هەستی ئاشتیخوازانەی خەڵكی شارەكەش بخاتە روو، كە سیاسەت درزی خستە نێو تانوپۆی كۆمەڵایەتیی شار و خەڵك شەڕی یەكدییان كرد، بەڵام دواجار لۆژیكی ژیان و عەقڵ باڵادەست دەبێت، مرۆڤەكان پەنا بۆ یەك دەبەن و لەگەڵ یەكدی ئاشت دەبنەوە.