لە ساڵیادی تەحسین تەهای پێشمەرگە و هونەرمەند
ئەو هونەرمەندە كۆچكردووە بەهۆی هەڵوێستی نیشتمانپەروەرییەوە زۆر جار ئاستەنگی بۆ دروستكراوە، تەنانەت چەند جارێك لە قوتابخانە دەركراوە و زیندانی كراوە، بە تایبەتی لە ساڵانی 1956 و 1957 كاتێك لە بنكەی حەدبای شاری موسڵ بەشداریی خۆپێشاندانی كردوە و پەیامی كوردانە و مەردانەی خۆی راگەیاندووە.
لە شۆڕشی ئەیلوولی مەزن بە رابەرایەتی بارزانیی نەمر وەك هونەرمەندێكی پێشمەرگە بەشداریی كارای كردووە و رۆڵێكی دیار و بەرچاوی تێدا بینیوە، دواتر گەڕاوەتەوە بۆ خوێندنی پەیمانگا و بە مامۆستای هونەر دەرچووە و دەوامی خۆی لە شاری هەولێر و مەخموور درێژە پێ داوە، ئەو هونەرمەندە بەرزە دوای دابڕانێكی زۆر جارێكی دیكە گەڕایەوە نێو باوەشی هونەر و لە ساڵی 1970 بە هاوكاری لەگەڵ هونەرمەندان عەزیز مەلا و فازڵ ئاكرەیی و دواتریش لە ساڵی 1978 بە هاوكاری لەگەڵ تیپی هونەریی دهۆك و موزیكژەنی ناودار و بە توانا دڵشاد محەمەد سەعید چەندین بەرهەمی گۆرانی تۆمار كرد، هونەرمەندی كۆچكردوو چەند ساڵێك پێش ئەوەی كۆچی دوایی بكات چووە هەندەران و لە وڵاتی هۆڵەندە گیرسایەوە.
تەحسین بەر لەوەی هونەرمەند بێت پێشمەرگەیەكی بە وەفا بوو بۆ وڵاتەكەی و هەستی نەتەوەیی تەحسین لە سەرەتای ژیانیدا چەكەرەی كردووە و تا دوایین ساتی تەمەنی بەردەوام بووە، بۆیە دەبینین هەمیشە لەژێر چاودێریی دەزگا ئەمنییەكاندا بووە، لە ساڵی 1960 رووی لە پەیمانگای هونەرە جوانەكان كرد، بەڵام لە ساڵی 1961 وازی لە خوێندن هێنا و لەگەڵ خاڵێكی بە ناوی عومەر پەیوەندی بە شۆڕشی رزگاریخوازی كوردەوە كرد، لە ساڵی 1963 دەستگیر كرا و لە زیندانی (خلف السدە) لە بەغدا زیندانی كرا، دواتر بڕیارێكی لێخۆشبوونی گشتی دەرچوو كە ئەویشی گرتەوە، لە بواری هونەریشدا لە بنەماڵەیەكی هونەردۆست پەروەردە بووە و زۆربەی گۆرانییەكانی لە هۆنراوەی باوكی و ئاوازی خۆی بووە، بۆ خۆیشی گرنگییەكی زۆری بە سەركەوتنی كارەكانی داوە.
تەحسین تەها سەرەتا هەوڵی دەدا وا تێكست هەڵبژێرێت كە ئاسان بێت و خەڵك بە ئاسانی تێی بگات و خۆیشی تێیدا سەركەوتوو بێت و كاریگەری لە دەروون و ناخی بكات، بۆ ئەوەی بتوانێت ئاوازێكی گونجاوی بۆ دابنێت، بۆیە ئێستاش چەندین هونەرمەند هەن لە هەموو پارچەكانی كوردستان سوودیان لە كارەكانی بینیوە.
تەحسین تەها لە ساڵی 1964 بەشی شانۆی لە پەیمانگە تەواو كردووە. مامۆستای پەروەردەی هونەر بووە لە قوتابخانەی سەرەتایی مەخموور لە پارێزگای هەولێر، گەلێك چالاكیی هونەری لەبواری مۆسیقا و سروودی نیشتمانی لەو شارۆچكەیەدا نواندووە و بزوتنەوەی شانۆی لە شارۆچكەكە پێش خستووە، ماڵەكەشی كردبووە مەڵبەندێكی هونەری و یانەی مۆسیقازان و گۆرانیبێژانی كوردو حەز و ئارەزوویشی بۆ موزیك و پەیوەندیی لەگەڵ هونەرمەندان، هانیان دا بۆ ئەوەی روو لە بەشی موزیك بكات .
ئەوكاتانەی لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی بەغدا بەشی شانۆی دەیخوێند، هاوكات هێدی هێدی دەستی بە گۆرانیچڕین كرد و یەكەمین سترانی لە ئێزگەی كوردیی بەغدا لە ساڵی (١٩٥٨) تۆمار كرد.
لەنێوان ساڵانی (١٩٥٨- ١٩٩٤)دا، كۆمەڵێك سترانی ئەڤینداری و سیاسی و سروودی نیشتمانیی تۆمار كردووەو چەند سترانێكی لە تەلەڤزیۆن و چەند كلیپێكی تۆمار كراویشی هەیە.
لەنێوان ساڵانی (1976-1979) هونەرمەند تەحسین تەها، لە سێ ئۆپەرێتێك وەك ئەكتەری سەرەكی بەشداریی كرد لەگەڵ هونەرمەندانی دیكەی وەك: سەلام مەحموود عەدۆ، سوبحی كۆیی، تەحسین سابیر، جودەت مەحموود، كوردۆ گەڵاڵی، ئەسعەد عومەر، ئامانج یونس.
ئۆپەرێتەكان بریتی بوون لەمانە:
* ئۆپەرێتی داستانی شۆڕش نووسینی شاعیر مەدحەت بێخەو كە لە ساڵی 1977، لە فیستیڤاڵی چالاكی قوتابخانەكانی كوردستان و عێراق لەشاری هەولێر و بەغدا، خەڵاتی یەكەمی بردەوە.
* ئۆپەرێتی رووباری ژیان هەر لە نووسینی مامۆستا بێخەو و لە دەرهێنانی تەحسین تەها، ئەم ئۆپەرێتەش لەساڵی 1978دا، لەشاری موسل و هەولێر نمایشكرا و خەڵاتی یەكەمی لەسەر كوردستان و عێراقدا بەدەستهێنا.
* ئۆپەرێتی دەرگاكانی ژیان لەنووسینی شاعیر نازم دڵبەند لەدەستپێكی ساڵی 1979دا.
تەحسین تەهای هونەرمەند لە منداڵییەوە حەزی لە سترانگوتن دەكرد و یەكەمین سترانیشی لە ئێزگە بەناوی (ئەشكەرا ناكەم یا لبەر ڤی دلی) بڵاوكردەوە، كە لە پەیڤ و ئاوازی خۆی بووە و لە ساڵی 1958دا دایناوە و لە رۆژی 13- 4 - 1971 دا، لە رادیۆی كوردی بەغدا تۆماری كردووە، هەر بەم سترانەش بوو كە ناوبانگێكی زۆری پەیدا كرد و دوا بە دوای ئەوە لە سترانگوتن بەردەوام بوو.
تا ئەو رۆژەی كۆچی دوایی كرد، هەشت ئەلبووم و پتر لە 150 گۆرانیی جۆراوجۆری لە بواری خۆشەویستی و ئەڤینداری و نیشتمانی و شۆڕشگیریدا هەبوو، دیارترین گۆرانییەكانیشی بریتی بوون لە: (دایێ ولات شیرینە، تۆ خەون بووی هەمی گاڤا، ملەتێ مە نامرە، كاروانێ مەیێ ب ریڤە، نەورۆزە، شنی تازیا شەهیدان، دگەریا مندا هیشك بوون، هەی بارانێ هەی بارانێ، من خەم دەریایەكا كویرە، وەی دنیایێ و.. هتد). بۆیە ئەو هونەرمەندە شایستەی هەموو شتێكە كە بۆی بكرێ و رێز لە بەخششەكانی بگیرێ، چونكە هەموو تەمەنی خۆی بە هونەر و میللەتەكەی بەخشی و لە بواری پەروەردە و فێركردنیشدا كەسێكی شیاو و بێ وێنە بووە، بە شێوەیەك نەوەیەكی هۆشیار و رۆشنبیری پەروەردە كردووە.
لە دوای راپەرین یەكەم كۆنسێرت كە لە شاری دهۆك ئەنجامدرا، تەحسین تەها بەشداریی تێدا كرد و یەكێك لە خۆشترین سروودەكانی گوت بە ناوی (دێ سویند خوین ب كوردستانێ دێ ب راستی چینە ژیانێ).
تەحسین تەهای هونەرمەند لەو سەردەمەی باری كوردستان سەخت بوو، چووە وڵاتی هۆڵەندا و چەند ساڵێك لەو وڵاتەدا بە ئاوارەیی ژیا، تاكو لە 8- 5 - 1995 لە نەخۆشخانەیەكی ئەو وڵاتە بە نەخۆشیی دڵ كۆچی دوایی كرد و تەرمەكەی لە 4- 6 - 1995 گەیشتەوە كوردستان و لە ئامێدی شاری باب و باپیرانی بەخاك سپێردرا.
