رێچكە هونەری سنە
تاریق كارێزی
لەنێو ئەو پیشانگایەدا تۆكمەیی گوتاری دیدەیی هونەرمەندانی هەردوو شاری سنە و تاران بەدی دەكرا. لە نێو ئێراندا شاری سنە نەخشی كارا و كاریگەری لە گەلێك بواری هونەردا هەیە. لە رووی كوالێتییەوە، مافووری سنە لە دوای كاشانەوەیە. لە هونەری مووزیكدا كامكارانی سنەیی سەرقافڵەی مووزیكی ئێرانن، لە هونەری شێوەكاریشدا گەورە مامۆستایان وەك هادی زیائەددینی، مەهدی زیائەددینی، فەردین سادق ئەیووبی هەن، لەم كاتەشدا بە كرد و كۆششی ئەوان، وا خەریكە بە تەواوی بەردی بناغەی ستایل (رێچكە)یەكی كوردی لە هونەری شێوەكاریدا لە شاری سنەدا گەڵاڵە دەبێت.
بە بڕوای من هونەرمەندانی تاران بۆ بەشداریكردن لەم پیشانگایەدا، بە قورساییەكی كەمتر هاتوونەتە پێش. گرفتی لۆژستی و زەحمەتیی پەیوەندیكردن، بێ لە نائاشنایی هونەرمەندانی تاران بە دۆخی باشووری كوردستان، هەموو ئەمانە وایان كرد شێوەكارانی تاران بە كەمتر لە سەنگی خۆیان بەشداری لە پیشانگاكەدا بكەن. بە پێچەوانەوە، شاری سنەی لە زۆر رووەوە نزیك لە شاری سلێمانی، هونەرمەندانی ئەو شارە بە قورسایی و سەنگێكی شایستە بە پێگەی خۆی، بەشدارییان لەو پیشانگایەدا كرد. زۆر دروستە ئەگەر بڵێین ئێمە دوو جۆرە هونەری تایبەتمەندمان لەم پیشانگایەدا بەدی كرد. راستە هونەرمەندانی هەردوو شاری سنە و تاران لە پاشخان و ژێرخانێكی خۆماڵییەوە هونەریان كردووە، بۆیە دەبینین مۆركی خۆماڵیانە بە سیمای گوتاری جوانی ئەوانەوە رەنگی داوەتەوە. لە نێو ئەو تایبەتمەندییە ئێرانی و مۆرك رۆژهەڵاتییەشدا، هونەرمەندانی هەردوو شارەكە لە وابەستەیی خۆیان بە كولتووری رەگاژۆی خۆیان، دوو تەرزە هونەری تایبەتیان پێشكەش كرد.
لە نێو بەرهەمی هونەرمەندانی تاراندا جۆرێك لە گەڕان و هەڵكۆڵێن لە ناخی كەسان (مرۆڤەكان)دا كراوە. رامان و خەمی تاكە كەس پۆرترێتی كردووەتە جۆرە تابلۆیەك، كە هەم هەڵگری ستاتیكا و گوتارێكی هونەرییە، هەمیش وەك بابەت بە فراوانی دێتە گۆ. جگە لەوەی شێوەكارانی تاران، بە رادەیەكی كەمیش شێوەكارانی سنە، بەكار هێنانی پیت و رستەی ئەلف و بێی نووسینان بە شێوەیەكی تایبەت بەكار هێناوە. لەنێو هونەرمەندانی شێوەكاری عەرەبدا پیت و رستە بەكار دەهێندرێت و پێی دەگوترێت (ئەلحرووفیە)، ئەوەی بەرهەمی هونەرمەندانی فارس جیا دەكاتەوە، ئەوان جۆرە خەتی نەستالیق و شكستە لە تابلۆكانی خۆیاندا بەكار دەهێنن، بە چەشنێك هونەری میناتۆر و دەسنووسی سەردەمی بەر لە پەیدابوونی چاپ، لە ستایلی كاری ئەواندا بەدی دەكرێت. رستە و پیت تێكەڵ بە یەك دەبن، هێندە بە نێو یەكدا چڕ دەبنەوە، نووسین لە دەقی نووسراوەوە دەگۆڕێت بە دەقی ستاتیكی.
ئەگەر بێینە سەر باسی هونەرمەندانی شاری سنەش، ئەوا دەبینین گەورە شێوەكارانی ئەو شارە و نەوەی دووەم و سێیەمی شێوەكارانی شارەكەش، كە بە دڵنیاییەوە لە لایەن گەورە مامۆستایانی وەك (هادی و مەهدی و فەردین)ـەوە سەرپەرشتی دەكرێن، لە نێو ئەم پیشانگایەدا بەرهەمەكانیان نمایش كردبوو. هونەرمەندانی شێوەكاری شاری سنە، هێندە نەكەوتوونەتە دوای رێباز و ستایلەكانی هونەری شێوەكاریی بیانی یان جیهانییەوە، ئەوان لە كانگای كولتوور و كەلەپووری دەوڵەمەندی وڵات و نەتەوەكەی خۆیان، لە هەوڵی كار و داهێناندان، ئەمەش رێی ئەوەیان بۆ خۆش دەكات هونەرێك بەرهەم بهێنن، لە منی بینەری كوردستانی و منێكی فراوانتری رۆژهەڵاتییەوە نزیك بێت. ئەوەتا زۆر بە ئاسانی گوتاری دیدەیی ئەوان لە ژێی هەست و نەستی من دەدات و دەمبزوێنێ، بەرەو دنیای خەیاڵ و ئەندێشە، وردبوونەوە لە جوانی و خەم و خەون و خولیاكانی خۆم، بئاڵێم و بكەومە نێو دنیای خۆناسینەوە.
بە خوێندنەوەی ورد، هونەرناس دەگاتە ئەو بڕوایەی، هونەری شێوەكاری لە شاری سنەدا هێندە باڵای كردووە، چووەتە ئاستێكی بەرزی پڕۆفیشناڵەتی، لە پاڵ ئەوەشدا هونەرێك گەڵاڵە دەبێت، بەڵكوو دروست وایە بڵێین گەڵاڵە بووە و مۆركی خۆجێییانەی كوردستانی هەڵگرتووە. ئەمە لە ئاستی هونەری جیهاندا دەكرێ وەك لاپەڕەیەك نوێ بخرێتە سەر خەرمانی هونەری جیهانییەوە. بەم جۆرە كورد لە دنیای هونەری شێوەكاریدا دوو رێچكەی نوێی پێشكەش بە مێژووی هونەری شێوەكاری كرد لە جیهاندا:
یەكەمیان، رێچكەی تەكینی كە گەورە شێوەكاری كوردستان و جیهان ئەحمەد گونەشتەكین خاوەنیەتی، پشت بە میراتی دێرینی ئەنادۆڵ و میزۆپۆتامیا و تەواوی كولتووری رۆژهەڵات دەبەستێت. هونەرەكەی زەریایەكە لە ئەفسانە و كەلەپوور و هێما و سیمبوڵ.
دووەمیان، رێچكەی سنە كە گەورە هونەرمەندانی پێشەنگی شاری سنە، داهێنەری ئەو رێچكەیەن، كولتوور و كەلەپووری زاگرۆس و ناو جەرگەی كوردستان زەخیر و چاوگیەتی، هونەرێكی بەرز و ناسك و دانسقەیان هێناوەتە بەرهەم.
