هونەرمەند ئەمیرە وەنداوی:هونەری شێوەكاری زادەی ژینگەیە، هونەرمەندیش كەسێكە بێ دیسپلین
لە كاركردندا خاوەن شێوازێكی ئەبستراكت و تابلۆی پڕ لە رەنگی گەرم و گوڕە، جگە لەوەی هونەری خۆشنووسی بە شێوازێكی تایبەت لە نێو تابلۆكانیدا بەكار دەهێنێت، كە سەرنجی گەلێك لە رەخنەگر و هونەرمەندانی دیاری بە لای خۆیدا راكێشاوە. بەرنامەیەكی هەیە پیشانگایەك لە هەولێردا بكاتەوە، كە كۆمەڵێك تابلۆی تێدا نمایش بكات، تابلۆكانی ئەو پیشانگایەش لە كەلەپوور و وێژەی كوردەوە سەرچاوە دەگرن. بۆ بەسەر كردنەوەی دیدی هونەریانەی (ئەمیرە ونداوی) و پەی بردن بە لایەنێك لە رازی گوتارە جوانەكەی، ئەم دیمانەیەمان لەگەڵدا كرد:
* گوتاری دیدەیی لە هونەری شێوەكاری لە نێوانی ئاشكرا گوتن و شاردنەوەی گوتاردا دێت و دەچێت، لە پەیوەند بە بینەرانەوە، ئاشكرا گوتن یان شاردنەوەی لەگەڵ خەسڵەتی هونەری شێوەكاریدا دەگونجێت؟
- بەهای كاری هونەری لە لایەكەوە لە جوانیی بنیاتەكەیدایە، لە لایەكی دیكەشەوە لەو واتا و پەیامەدایە كە پێیەتی. ئیدی سەبارەت بە زاڵ كردنی یەكێك لەم دوو لایەنە، هونەرمەندان و بینەرانی هونەریش بۆچوونی جیاجیایان هەیە. هەموو ئەم شتەش تا رادەیەكی زۆر پەیوەستە بە ئاستی كولتوور و پاشخانی هونەرمەند و بینەرەكەشەوە. لە تابلۆكانی مندا، بابەتی سەرەكی هەمیشە ئامادەیە، هەوڵ دەدەم زێدەڕۆیی لە شاردنەوەیدا نەكەم، ئیدی چێژی دۆزینەوەشی هەر بۆ بینەر جێ دەهێڵم. هەڵبەت لە هەمان كاتدا رقم لە سادەكاری دەبێتەوە، یان توخمی ناپێویست بخزێتە نێو كاری هونەرییەوە، كە ببێتە شتێكی هاوشێوەی گێڕانەوە. جیاوازیی نێوان شێوازی شاردنەوە و ئاشكرا گوتن لەم حاڵەتەدا بە لای منەوە، وەك جیاوازیی نێوان گوێ گرتنە لە گۆرانییەكی فەیرۆز و گوێ گرتن بۆ نموونە لە بڕگەیەكی هەواڵ.
* ئایا هونەری شێوەكاری دەتوانێ كاریگەریی ئەو ژینگەیەی سروشت و ژینگە مرۆییە تێپەڕێنێت كە تێیاندا دروست دەبێت؟ ئایا دەكرێ هونەری شێوەكاری بە بەهانەیەك دابندرێت بۆ هەڵاتن لە دەركەوتی سەخت و دژواری واقیع، یان بانگەوازێك بێت دژ بە رواڵەتەكانی چەوتی و لادان لە نێو ژیانی كۆمەڵایەتیدا؟
- هونەری شێوەكاری وەك هونەرەكانی دیكە زادەی ژینگەیە، هەروەها گوزارشتە لە ژینگە، بەڵام هونەرمەند كەسێكە بێ دیسپلین، حەز بە یاخی بوون دەكات، لە هەمان كاتدا ئەو ناچارە ملكەچی ئەو رێڕەوە گشتییەش بێت كە جڤاك بە سەریدا دەیسەپێنێت، هەڵبەت جەماوەری هونەرەكەشی بەشێكە لەو جڤاكە. ئەم گرفتەش بە درێژایی مێژوو هەندێ شاكاری هونەریی هێناوەتە بەرهەم كە تا ئەمڕۆ لە رووی واتا و رازی بێ كۆتاییانەوە، بوونەتە مایەی سەرسوڕمان بۆ رەخنەگرانی ئەم سەردەمەی هونەر.
* پەیڤی «راستی» فیگەرێكی هەرە دیار بوو لە یەكێ لە تابلۆكانت، جا ئایا ئەمە ئەوە دەگەیەنێت كە ئێمە لە زەمانی (ناڕاستی)دا دەژین؟
-زەمان بۆ راستی یان ناڕاستی دابەش ناكرێت، راستی و درۆ بەشێكن لە خەسڵەتی مرۆڤ، بەشێكی رەسەنن لە ناخیدا، لە دەسپێكی دروست بوونی مرۆڤەوە ئەم دوو چەمكە یار و یاوەری ئەو بوون. وەك جووتە دژانی دیكەی گەردوون یەكدی تەواو دەكەن، وەك رووناكی و تاریكی. لە كاتێكدا كە گرفتی راستی و درۆ بە زۆری بە دەوری ئەوەدا دەخولێتەوە كە مرۆڤ بە ئاشكرا دەیڵێت و گوتوویەتی، هاوكات لایەنێكی دیكەی راستی بە پەنهان و شاراوەیی لە قووڵایی دەروونی مرۆڤدا دەمێنێتەوە، ئەوانەش ئەو راستییانەن كە بێ دەنگییان لە ئاستدا كراوە، كە لەبەر مەرایی و دووڕوویی یان لەبەر خۆشەویستی و خاترانە، مرۆڤ بە كەسانی دیكەی راناگەیەنێت. جاری وا هەیە ئێمە كۆشش دەكەین بۆ شاردنەوەی ئەو راستییەی لە ناخماندایە، پەردەی قورسی بە سەردا دەدەین، بۆ پاراستنی ئەو كەسانەی خۆشمان دەوێت، یان لە پێناو ئەوەی بە ئاشتی و ئاسوودەییەوە درێژە بە ژیانی خۆمان لە نێو ئەوانی دیكەدا بدەین. پێم وایە زۆر لە كێشەكانمان چارەسەر دەبن، ئەگەر لە بری ئەوەی ئەوان دادگایی بكەین، هەوڵ بدەین لێیان حاڵی بین.
* خوێندنەوەی ئێستای هونەرمەندی شێوەكاری عیراقی بۆ واقیعی وڵات و كۆمەڵەكەی بەدەر نییە لە پەنا بردن بۆ رابردوو و هێماكانی، ئەم پەنا بردنە بۆ رابردوو چ پاساوێكی هەیە؟
- سێ و دوو لەوەدا نییە كە عیراق خاوەنی شارستانیەت و مێژووەیەكە، كە لە نێو شارستانیەتی گەل و نەتەوەكانی دیكەدا هەرە دێرینە. پەنا بردن بۆ هێماكانی ئەو شارستانیەت و مێژووە لە بەرهەمی شێوەكاریدا، بە رای من هاوسەنگیی دەروونی و رۆحی لە لای هونەرمەند دروست دەكات، ئەمیش چاوی لەوەیە پەیوەندیی خۆی لەگەڵ كەلەپووری وڵاتەكەی بەتین بكات، ئەمە لە لایەك. لە لایەكی دیكەوە دەیەوێ پەیوەست بە گۆشەگیرییەكەی خۆی بێت، هەمبەر بە واقیعێكی تاڵ كە بە داخەوە ئێستا وڵاتەكە تێیدا دەژیت.
* گەلێك لە شێوەكارانی عەرەب و شێوەكارانی ئەو گەلانەی كە زمانەكەیان بە ئەلف و بێی (ئارامی- عەرەبی) دەنووسن، پیتەكانی ئەو ئەلف و بێیە وەك فیگەری شێوەكاری بەكار دەهێنن. ئاخۆ تا چ ئەندازەیەك دەكرێت پشت بە جوانیی هونەری خۆشنووسی و پیتخوازی لە گوتاری شێوەكاریدا ببەسترێت؟
- هونەری خۆشنووسی (خەتی عەرەبی) خۆبەخۆ جوانە، بە چەمانەوەی پیتەكانی و جۆرە جوانەكانی خەتەكەی، كە بە باڵاترین نموونەی هونەری ئەبستراكت دادەندرێت. ئەم هونەرەش لە سەر دەستی پیری خۆشنووسان، خۆشنووسی ناوداری كورد، حامیدی ئامەدی (1891- 1982) بە لووتكەی ئێستای گەیشت. بەكار هێنانی خۆشنووسی لە نێو تابلۆ و بەرهەمی شێوەكاریدا یان وەك پێی دەڵێن (پیتخوازی)، كارێكی نیمچە نوێباوە، وێڕای ئەوەی زۆرن ئەوانەی لەم بوارەدا كاریان كردووە، بەڵام ئەوانەی داهێنانیان تێدا كردووە ژمارەیان لە پەنجەی دەستان تێپەڕ ناكات. بە پێچەوانەی چاوەڕوانی، بەكار هێنانی پیت ئەركێكی نوێ دەخاتە ئەستۆی هونەرمەندی شێوەكارەوە، ئەویش بەندە بە رێسای ورد و ئەندازەییانەی هونەری خۆشنووسی، كە ئەگەر هاتوو بە دروستی نەیزانی و لە كاتی دروست كردنی بەرهەمی هونەریدا بە باشی كاری پێ نەكرد، ئەوا لە یەك كاتدا هەم بەهای ستاتیكی و بەهای گوزارەخوازانەی بەرهەمەكەی لەدەست دەدات.
دوا قسەشم ئەوەیە، سوپاس بۆ گۆڤاری (گوڵان) كە دەرفەتی بەیەك گەیشتنی بۆ رەخساندم لەگەڵ خۆشەویستانم لە كوردستان.
