شارستانیەت و مرۆڤی وەهمی .. ئا/ تاریق كارێزی
قەرەنی جەمیل وەك شێوەكارێكی بە ئەزموون و خاوەن كەسایەتیی هونەری، هونەری نیگار لە لای ئەو وەك پرۆژەی هزر و هونەر وایە. تابلۆ لە لای ئەو پەیامێكی دیدەییە «بەر لەوەی دەست بۆ رەنگ و كەرەستەی كار كردن ببەم، شێوە و روخساری تابلۆ لە زەینمدا نەخشی خۆی دەنوێنێ، كاتێك دێمە سەر دروست كردن و گەڵاڵە كردنی، دەبینی بەو شێوە و نەخشەی كە لە پەردەی بیر و خەیاڵی مندا گەڵاڵە بووە، هەندێ جار بۆم نایەتە سەر رووبەری تابلۆ.»
جا كاتێ تابلۆ دەكەوێتە سەختەنی گەڵاڵە نەبوونی دروستەوە، وەك هونەرمەند روونی دەكاتەوە، پرۆسەی كار كردن بە لاڕێیەكی دیكەدا دەچێت «كاتێك دەبینم تابلۆ بەو چەشنەی مەبەستمە دروست نابێت، ئەو تابلۆیە رێڕەوێكی دی دەگرێتە بەر، لە فۆرم و ناوەرۆكێكی دیكەدا گەڵاڵە دەبێت، بەڵام من دەستبەرداری نموونەكەی نێو پەردەی خەیاڵم نابم، بەڵكوو بەر لە تەواو بوونی تابلۆی یەكەم، تابلۆیەك یان دوو تابلۆی دی دەست پێ دەكەم، بۆ جاری دووەم و هەندێ جار بۆ جاری سێیەمیش، ئەزموونی دروست كردنی تابلۆیەكەی نێو پەردەی خەیاڵم دەست پێ دەكەمەوە، بەڵام جاری واش هەیە ئەو تابلۆیە هەر گەڵاڵە نابێت، بەڵكوو رێڕەوی كارەكەم بە ئاراستەی گەڵاڵە بوونی تابلۆیەكی دی دەچێت.»
ئەم هونەرمەندە 4 ساڵ لە ئیتالیا (1979- 1983) و 19 ساڵیش لە سپانیا (1983- 2002) ژیاوە، لە كوردستان و نۆ وڵاتی ئەوروپاش پیشانگای كردووەتەوە، لە رەنگسازی و داڕشتنی پێكهاتەی تابلۆ و چنینی تانوپۆكەیداخاوەن ئەزموونێكی قووڵە. ئێمە لە تابلۆكانیدا ئەوەمان بەدی كرد و قەرنی جەمیل بۆ خۆشی دووپاتی كردەوە «من بایەخ بە روانگە، واتە رەهەندی سێیەم (قووڵایی) و رەهەندی چوارەم و پێنجەمیش دەدەم.» ئەو لە یەك كاتدا وەك مرۆڤێكی هەست ناسك و وەك بیرمەندێك بیر لە جیهان دەكاتەوە، لەو بەسەرهات و رووداوانەی بە سەر ژیاندا گوزەر دەكەن، قووڵ رادەمێنێت و بە ئەندێشەدا دەچێت، پرسیاری قووڵ لە ناخیدا چەكەرە دەكەن و بە تابلۆ و لە رێی تابلۆوە بە دوای وڵامەكانیاندا دەگەڕێت، یان هیچ نا پرسیار و بڕیاری خۆی لە رێی هونەری نیگارەوە دەخاتە روو.
(ئینسانی وەهمی و وەهمی شارستانیەت)، ئەمە ناونیشانی دوایین پیشانگای (قەرەنی جەمیل) بوو، كە رۆژانی (1 تا 10/3/2017) لە هۆڵی میدیا لە ناوەڕاستی شاری هەولێردا كردییەوە. لەو پیشانگایەداپێم وایە هونەرمەند 18 تابلۆی نمایش كرد بوو، دووانیان بە قەبارەی (1م بە 1م) و یەكیان بە قەبارەی (2م بە 3م) و ئەوانی دیكەش بە قەبارەی (150سم بە 160سم) بوون. پیشانگاكە دەسەڵاتی رەنگ و ئەندێشەی بە سەر هۆڵەكەدا سەپاند بوو، مرۆڤ بە دەست خۆی نەبوو، لەگەڵ بینینی تابلۆكاندا بە ئەندێشەی قووڵدا دەچوو. لە بارەی قەبارەی تابلۆكانییەوە قەرەنی دەڵێ «لە تابلۆی قەبارە گەورەدا دەتوانم ئەوەی مەبەستمە بیڵێم و بیخەمە روو، ئەگەر جێی فراوانتر لە هی ئێستام هەبێت، تابلۆی هێشتا گەورەتر دەكێشم.» وەك من سەرنجم دا، هونەرمەند رەنگسازییەكی زۆری كردووە، رەنگی باڵادەست لە تێكڕای تابلۆكاندا بریتی بوو لە گورزەیەك رەنگی مات و سەنگین و نائاسایی و ناسادە، ئەگەرچی تۆ هەست دەكەیت شەبەنگێكی فراوانی رەنگ لە تابلۆكانیدا هەن، بەڵام ئەو رەنگانەی كە زاڵن دەكرێ بڵێین بریتین لە (گڵی، خۆڵەمێشی، قاوەیی، كرێمی)، بە رادەیەكی كەمتریش رەنگی وەك (رەش، پرتەقاڵییەكی كاڵ، سپی) و رەنگی دیكەش. بە گشتی رەنگی تابلۆ لە لای ئەو مات و خامۆشە. قەرەنی بەم جۆرە پاساو بۆ دنیای رەنگی تابلۆكانی دەهێنێتەوە «من كوڕی گەڕەكێكی هەژارنشینی هەولێرم، رەنگی كاڵ و خاك و قوڕ و لیتە لە زەین و خەیاڵی منداڵیمدا چەسپیون.»
رەنگەكانی گەڕەكێكی هەژارنشینی دەیان ساڵ بەر لە ئێستای هەولێر، رەنگە لەم كاتەدا بەر دیدە نەكەون، بەڵام ئەو رەنگانە بوونەتە بنەمای پرۆسەیەكی فراوانی رەنگسازی لە لای قەرەنی جەمیل، بوونەتە چاوگی رەنگاندنی گوتارێكی دامەزراوی دیدەیی، گوتارەكەش بە ئەندێشەیەكی فەلسەفیانەوە لە پرسەیلی هەستیاری ئەم سەردەمە دەكۆڵێتەوە. رووداوە گەرم و تراژیدییەكان (بۆ نموونە شنگال) لە ناخەوە هونەرمەندیان هەژاندووە. ئەو هەژانە لە شێوازی گەڵاڵە بوونی تابلۆكاندا بەدی دەكرێت. هەر تابلۆیەك هەست دەكەیت تەقینەوەیەكە بۆ خۆی، تابلۆ پێمان دەڵێت،لە ژیانی ئەم رۆژگارەدا هەموو شتێك پەرش و بڵاوە. بینەر وا هەست دەكات رووبەری تابلۆ تەختاییەكی پاش تەقینەوەیە. رەنگە ئەوە وێنەی تا رادەیەك راستەقینەی گەلێك شوێنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێت، كە كوردستان كەوتووەتە ناوجەرگەی ئەم ناوچە پڕ لە شەڕ و ئاشووب و گێژاوەوە. لە ئاستانەی ئەم گێژاوی ژیانەدا هونەرمەند بە رواڵەت بە كپی و لە هونەردا بە توندی، دەنگی ناڕەزایی و یاخی بوونی خۆی هەڵدەبڕێت. ئەو داوای ژیانێكی ئارام و گوزەرانێكی پڕ لە خۆشی و پڕ لە داهێنان و وەگەڕ خستنی عەقڵ ژییری بۆ كورد و هەموو مرۆڤێكی سەر رووی زەوی دەكات.
