(د. كەمال غەمباری رابەرم)

بەو پەڕی دڵنیاییەوە دەڵێم: رۆژێ لە رۆژان داهێنەرێ، نووسەرێ، هونەرمەندێ نەبووە، كە كەسانێ، یان كەسێك كاریگەریی لەسەر نەبووبێ، مامۆستایەك، باوكێ، هاوڕێیەك، یان ئەو كەسە هاوكاری بووە، تەنانەت لە بوارەكانی سیاسەت و نیشتمانپەروەری، بگرە هەتا ئایینپەروەری، ئیدی بۆتە مورید، یان دەروێشی ئەو رابەرە ئایینییە، یان ئەو پێشنوێژەی، بە زبانی دڵ وێردی وەعز و ئیرشادەكانی كردۆتەوە و لە ناخەوە: (مەدەد ئەی پیری پیرانی بوخارا)ی بوو.
دیارە كاریگەریی لەسەر رەوتی هونەرەكەی بووە، هەر چۆن قوتابی و شاگردێكی ئەو دەمانەی (دارا دوو داری دی)یەوە كە هەرچەندە تەمەنی ئەو شاگردە بەرەو ژوور هەڵكشێ، هەر مامۆستای ئەو وانەی (ئەلف و بێ)یە بۆ شاناختر دەبێ و ئەویش هەر رۆڵەكەی جارانە، بەتایبەتی ئەگەر هاتوو پێوەندییەكە ساڵەهای بڕی و لەیەكدی دانەبڕان، ئەوە دەچێتە گوڵدانی هاوهەستی و هاوخەمی و هاوڕێبازییەوە. بۆیە بە رادەیەك چەشەی چێژی شیرینی مەشرەبییەتی دەبێ، لە هۆگر بوونەوەو دەڕژێتە دەریای خولیاو خۆ پێوەگرتنەوە.
بەش بەحاڵی خۆم پتر لە نیو سەدە دەبێ مامۆستام (دكتۆر كەمال غەمبار)م، خۆش ویستووە، نەك ناسیومە، بەڵام بەر لەوەی من بیناسم، بیری ئازادیخوازی و خەبات و دژایەتی گشتی جۆرەكانی چەوساندنەوە، هەمیشەش ئەو بەرنگاربوونەوەیەی لە بازنە بەرینەكانیەوە بووەو پتریش لە ئاستی نەهامەتییەكانی گەلەكەماندا، هەر چۆن نموونەیەكی بەرچاوی گەلانی ستەمدیدەدا.
بەر لەوەی گەواهی بم و شایەتمانی هەق بە رەواییەكەی بهێنم، پەتپەتێن و دەربەدەری و تاڵاونووشینی ئەم سەرو ئەو سەری وڵاتەكە شایەتی بۆ دەدەن، كە دەیان جار لەسەر كارەكەی لابراوەو حەواڵەی خوارووی عێراق، یان شارۆچكە بیابانییەكانی دەوروبەری (بەسرە) كراوە.

بەڵێ، ئەو مرۆڤەی كۆت و پێوەندو كەلەبچەو دیواری زەبەلاحی زیندانەكان و ئەشكەنجە پتر لە من دەیناسن و گەواهی بۆ دەدەن. ئەو قوتابییە نەبوو، تاقیكردنەوەكانی قۆناغی سێی ناوەندی و پێنجی ئامادەیی، كە ئەو كات لە هەولێر دەكرا، كەلەپچە لە دەست و بەدەستی پۆلیسەوە دەچوو بۆ تاقیكردنەوەكانی.
بە درێژایی تەمەنی، بۆ هێندەی تاڵەموویەك، تۆزقاڵێك لە هەقپەروەری لاینەداوە. هیچ كاتی بۆ هەموو گەنج و كلووری دونیا، هەقی بە ناهەق نەداوە، ئەم پیاوە كوت و موت ئەو كەسەیە، كە (مەحوی) مەزن دەرهەقی فەرموویەتی:
«هەتا حەق سەروەرە، هەر حەقمە مەنزوور
وەكو مەنسوور ئەگەر بكرێم بە دارا»
هەر لەسەر ئەو هەقڕەوییە، تووشی هەزار چەرمەسەری و بگرەو بەردە بووە.
هەر لەسەرەتای حەفتاكانەوە هەتا هەنوكە ئەم مەردە چاودێری گشت ئەو كارە هونەرییانەی كردووم، وەك رەخنەگرتن بەواتا زانست و هونەری رەخنە، بەو هۆیەوە كە خاوەنی رۆشنبیرییەتی ئینسكلۆپیدیای فراوان بووە، بۆیە سەری لەگشت كارەكان دەركردووە، بەتایبەت، پێوەندیی بە هونەرە جوانەكانەوە، هەر لە رۆژانی گەنجییەوە، لەتەك هونەرمەندانی شێوەكارە مەزنانی گەلەكەمان (مامۆستا سلێمان شاكر) و (د.محەمەد عارف) خولیا و ئارەزووی هونەری نیگاركێشانی بووە، بەڵام لەبەر هۆكاری خێزانی، یان كۆموڵایەتی تایبەت نەیتوانیوە وەك ئەوان بچێتە پەیمانگای هونەرەجوانەكانی بەغداو پەرە بە هونەرەكەی بدات، بۆیە پتر بایەخی بەلایەنی ئەدەب داوە، سەرەتا شیعر و پاشان هونەری رەخنە.
بەر لە (دكتۆر كەمال غەمبار) رەخنەی شانۆیی دەگمەن بوو، یان پتر لەگەیاندنی هەواڵێكی رۆژنامەیی، یان ریپۆرتاجێكی ساكار نەبوو، بەبێ ئەوەی بگاتە ئاستی شیتاڵكردنەوەو چوونە سەر بنج و بناوان و بینینەوە و شۆڕبوونەوە بۆ ناخ و چاوگە فەلسەفییەكەی مامۆستا كەمال توانی رەخنەی شانۆیی لەسەر زەمینەیەكی لۆجیك و زانستییانە بخاتە سەرپێ و بونیادی بنێ.
بۆیە حەقە بڵێم رابەر و رێنیشاندەرم بووە، چونكە هەمیشە بە درێژایی پتر لە چل ساڵ بە راو بۆچوونی لە دووتۆی رەخنەكانیەوە پشتئەستوور و بەرچاو روونی كردووم، هەر بەهۆی ئەوەی پتر لە كەسانی دیكە ماندوو دەبووم و هەمیشەش ویستوومە، لە رێگای چاككردنەوەوە كەلێنەكانی پێ پڕكەمەوە و بەرەو مەبەستی سەركەوم، ئەوە بوو مایەی ئیرەیی و ركەبەرایەتی كەسانی هەر لە هەمان بواردا، هەر وەك من رێگر بم، یان تەخت و تاجم لێ زەوت كردبن.
بۆیە زۆرجار لە شارانی دیكەی عێراقەوە و پتر لە نەفسنزمەكانیان دەهێنا بۆ ئەوەی دژایەتی كارەكانی من بكەن، بەڵام بەردەوام دكتۆر بەهێز و گوڕی زانستە لەبن نەهاتووەكەی كڕی دەكردن. جارێكیان لەیەكێ لە فیستیڤاڵە شانۆییەكانی پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی سلێمانی گەیشتە رادەیەك، درێژە شیعرەكەی (نالی)م وت:
«لە جگەرگۆشەی شیعرم مەدە مەعنای خراپ بێ خەتا كەس نییە رازی كە لە ئەولادی درێ) دەستبەجێ شاعیری گەورەی كۆچكردوو (حەسیب قەرەداغی) چەپڵەی لێدا و فەرمووی بیكە بە عەرەبی، منیش ئامادە هاتمە دەست و كردم بە عەرەبی، وەك لە زەینما مابێت و نەسڕابێتەوە: (لاتطعنو فللذات كبدی، بابشع المعانی أیحق لامرء السكوت، وقد ضرب ابنائه دون حق).
ئەوسا كرایە چەپڵەڕێزان و دەستبەجێ مامۆستام غەمبار سەركەوتە سەرشانۆ و ئەو بەكرێگیراوانەی رووزەردو خەجاڵەت كرد، هەرچۆن وانەی زارۆكانی دادەدرێ، ئاوا و بە زمانە پاراوە روون و رەوانەكەی، فێری فەلسەفەی شانۆیی كردن.
ئیدی (نوتق) لەدار و بەردەوە هاتبێ، لەوانەوە نەهات، لەو هەڵوێستانە گەلێكن و ناچار دەبێ هەر بۆ مێژوویەك دوو نموونەیەكیانی وەبیر بهێنمەوە.
شانۆیی (جزیری وانە ئەڤین)م، لەسەر شانۆی (ئەلرەشید)ی بەغدا و لە دووتۆی (فیستیڤاڵی شانۆی عەرەبی) پێشكەش كرد، كاتێ هاتمە سەر شانۆ بۆ سڵاودانەوەی بینەران كە هۆڵەكە جمەی دەهات و ژمارەیەكی زۆریش لە هونەرمەندانی ناسراوی عێراقیش ئامادەبوون، پتر لە دە خولەك هەمووان هەستانە سەر پێ و چەپڵەبارانیان كردم، پاشان ژمارەیەكیان سەركەوتنە سەر شانۆكەو پیرۆزباییان لێكردم، یەكێكیان خۆی پێ ناساندم: پیرۆزباییت لێدەكەم، من (یاسین النصیر)م، یەك حەرف كوردی نازانم، بەڵام لە هەمووی تێگەیشتم، ئەوا نووسینێكی رەخنەئامێزی بەدڵی خۆم لە رۆژنامەی (ئەلجمهوریە) بڵاودەكەمەوە، كارەكەت شاكارێكی دەگمەنە.
كاتێ چەقەڵەكانی ناوچەمەكانی هونەری كوردی ئەمەیان بیست بە پەلە سۆراغیان كردبوو، كە شەوانە لە یانەی ئەدیبان و نووسەران، لە گۆڕەپان ئەندەلس دادەنیشێ، مشەخۆرانە و دابوویان بەسەر مێزەكەیدا و هەوڵی پاشگەز بوونەوەیان لەگەڵ دابوو، ئەویش دەستی بە روویانەوە نابوو، بۆیە لەكاتی خۆیدا باسەكەی بڵاوبوویەوە، لە ناو خۆیان، گوتبوویان ئەو ئەوا هیچ، ئەی چی لە مامۆستا كەمال غەمبار بكەین؟
جارێكیشان (ئەمە مشتێكە لە خەروارێ)، شانۆیی (كێشەی چوون و نەچوون)م پێشكەش كرد، نەیاران چووبوونە پەنا گوێی (تەها سالم) كە شایانی رێزمە، كەوتبوونە سەروگوێ شكاندنی كارەكەم، دیارە كەمێك زەفەریان پێ بردبوو، بۆیە هەستاو كەوتە بزركاندنی هەندێ رستەی سەیر، ئەمنیش هەستم كرد، پیربووم و ئەو وەزیەی جارانم نەماوە، بۆیە وازم لە شانۆیی نووسین هێنا، ورامم دایەوە: جارێ من پیر نەبووم و هێشتا نەبوومە چل ساڵیش، بەڵام، وەك مامۆستای مێژووی شانۆ، ئەوە دەزانم شانۆنووسەكانی جیهان، تادواهەناسە شاكاریان نووسیوە...
وەك گوڵەباخە ئەسڵەكان، بەفری سەریان بەخونچە تازە دەمپشكوت دەوەرێنن.
ئیدی مامۆستام باسێكی زۆر بە پێزی لەسەر پێشكەش كردو پاشان وەریگێڕایە سەر زمانی عەرەبی و لە دكتۆرانامەكەیدا بۆ چەند جارێ ئاماژەی بۆ كردووە، دەبێ بڵێم، یەكەم كەسێ كە نەك هەر دەركی بە شێوازە شانۆییەكەم كرد،(د.كەمال) بوو، هەر ئەویش فەلسەفەی ئەو شێوازە ئاهەنگسازییەی دەستنیشان كرد، كە شێوازێكی پوخت خۆییەوە، نە لاساییە و نە شوێنهەڵگریی كەسانی دیكە، روونی كردەوە، بە چ شێوازی مامەڵەم لە تەك كەلەپووری گەلەكەمدا كردووەو بۆچی كردوومەو مەبەستم چییە و دەمەوێ چی بونیاد بنێم، هەروەها سەرجەمی لایەنە تایبەتمەندییەكانی چییە، بۆیە بەڕێزیان وەرامی گشت پرسیارەكانی جاران و ئەوەی دەكرێ و ئەوەش كە لە ئایندەدا دەبێ بكرێ، نەیارانم خۆیان بەوەوە گرتبوو لە زۆر كۆڕو كۆبوونەی شانۆییدا، بۆ كەمكردنەوە لە شێوازەكەم، بیكەنە پاشكۆ و لاسایی، نەك شوێنهەڵگری، هونەرمەند و نووسەری عەرەبی (عەبدولكەریم برشید)، بەڵام بەردەوام دكتۆر روونی دەكردەوە ئەوانە هەڵەن، هەتا خوا كردی هەرلەسەر زارو قەڵەمی (عەبدولكەریم برشید)ـەوە، باسی شێوازەكەی من كرابوو، كە ئاهەنگسازییەكی نەتەوەیی كوردییە و سەرسامی خۆی بۆ دەربڕیبوو، بۆیە (د. كەمال) بە رەوای بینی، چەند رستەیەك لە دەقی قسەكانی (برشید) لەسەر بەرگی پشتەوەی دكتۆرانامەكەیدا دابنێ، ئەوە جوانترین وەرام بوو، بۆ ئەوانەی بەزۆر خۆیان گێل و گەلۆر دەكەن و بێژنگ بە رووی خۆری نیوەڕوانەوە دەنێن.
دەبێ بڵێم بەهەر حەرفێ زادەی خامە رۆشن بەخشەكەی بووبێ، ئەوا گەزگەز باڵام پێكردووە، چونكە پتریش بە زمانی عەرەبی لەسەری دەنووسیم، بەو كارە چەشنەها پەنجەرەی بەسەر هونەرەكەمدا واڵاكردۆتەوە، كە باسی دكتۆر بكرێت، دەبێ ئاماژە بۆ ئەو زمانە عەرەبییە بكرێ، كە هەرچۆن بۆ برای هونەرمەندم (حاجی عەبدولستار ئەلبەسریم) كرد: ئەم دكتۆرە دەتوانم لەو بارەیەوە بە دڵنیاییەوە پێت بڵێم ئەگەر لە مەلاكانی (كووفە) جاران دەستەباڵاتر نەبێت ئەوە هاوشانیانە.
هەر بەو زمانەی كە هەمیشە گۆی سەركەوتنی بردۆتەوە چەند شانۆیەكی وەرگێڕاوەو بڵاویكردۆتەوە، جگە لەوەی دوایین میدالیای شانازی پێ بەخشین كە دكتۆرانامە بەرزەكەی بوو: (احمد سالار رائدا و مؤسس المسرح الأحتفالي الكردي المعاصر) كە چەند جارێ چاپ كراوەتەوە. لە كۆتاییدا دەڵێم: خەڵكینە ئێوەو خوداتان، گەر ئەو رابەرم نەبێ، بە كێ بڵێم رابەر؟