سەعدون یونس: سەرچاوەی هەموو قەیرانەكان بوونی كەموكوڕییە لە كەلتوور

سەعدون یونس: سەرچاوەی هەموو قەیرانەكان بوونی كەموكوڕییە لە كەلتوور
ئەو بارودۆخەی كە ئێستا لە كوردستان هەیەو پێی دەڵێن قەیران، ئەگەر سیاسی، ئابووری، كەلتووری، حوكمڕانی بێت، یاخود بەسترابێتەوە بە پێوەندی نێوان میللەت و دەسەڵات، یان میللەت و سیاسەت، بە بۆچوونی خۆم هەمووی قەیرانی كەلتوورییە.
نەبوونی كەلتوور ناڕێكیی ژیانە، هەبوونی كەلتووریش واتە رێكخستنی ژیان بە هەموو بوارەكانەوە سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی، هونەریش بە هەموو ژانرەكانیەوە، سینەما، تەلەفزیۆن، مۆسیقا، گۆرانی و شێوەكاری بناغەی ئەم كەلتوورەیە، چونكە هونەر نەك تەنیا ناسنامەی میللەتانە، بەڵكو ناسنامەی میللەتانە ئێستا بۆ نموونە ئێستا سینەما لە پێشەوەی هەموو هونەرەكانە بۆیە دەڵێین سینەمای، ئەمریكی، یان فەرەنسی، یان ئیتاڵی، یان ئەڵمانی، لەجەنگی دووەمی جیهان پێش ئەوەی جەنگ دەست پێبكات، دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا داوایان لە نووسەران و رۆشنبیران كرد كە رۆمانی دراما ژاپۆنییەكان بخوێننەوە تاكو بزانن ئەو میللەتە لە چ ئاستێكدایە، كەچی ئێمە بەداخەوە لە ئێستادا خەریكە هەر هەمووی بدۆڕێنین، چونكە كەلتووری ئێمە بە راددەیەك لاواز بووە، تەنانەت یەكتر قبوڵكردنیش لای ئێمە ئەستەم بووە، لە كاتێكدا مرۆڤ دەبێ بەرامبەر خۆی قبوڵ بێ، بە هەموو بیروبۆچوونەكانیەوە، ئەگەر زۆریش جیاواز بن، چونكە هەموومان ئەندامی یەك كۆمەڵگەین و لە كۆتاییدا هەرچۆنێك بێت چارەنووسمان یەكە، بۆیە دەبێ مێژوویەك بۆ كورد تۆمار بكەین و نموونەیەكی سەركەوتوو نیشان بدەین، كەچی بە داخەوە بە هەموومان نەمانتوانی ئەم كارە بكەین.

خودی دیموكراسییەت كەلتوورەو تۆ ناتوانی بە بڕیارێك دیموكراسییەت و حزبایەتی و سیاسەت بچەسپێنی لە نێو كۆمەڵگەدا، هەروەها هەڵسوكەوتی پیاو بەرامبەر بە ئافرەت و گەورە بەرامبەر بە بچووك و بەپێچەوانەشەوە ئەمانە هەموویان پێیان دەڵێن كەلتوور، نەبوون و لاوازی ئەم كەلتوورە وادەكات میللەتەكەت بەرەو نەمان بڕوات، بۆ نموونە ئەو بارودۆخە سەختەی ئێستا كوردستان و گەلی كورد پێیدا تێپەڕدەبێت لە ئەنجامی ئەوەیە كە خۆمان وابەستەی كەلتوورێك كردووە كە هیچ پێوەندییەكی بە كەلتووری كوردەوە نییە، بە دەیان رووداو لەو وڵاتەی ئێمە روودەدات لە هەموو بوارەكاندا كە پێوەندی بە كەلتووری ئێمەوە نییە، بێ ئەوەی ئاگادار بین، هەموو كەناڵە تەلەفزیۆنییەكان بە ئاسمانی و لۆكاڵییەوە بە هەموو شێوەیەك خەریكی ئەوەن كە كەلتووری میللەتانی دیكە بەسەر ئێمە فەرز دەكەن، ئێمەش بە سنگ فراوانییەوە پێشوازی لەم هەموو كەلتوورە جیاوازانە دەكەین بێ ئەوەی دەرك بە زیانەكانی بكەین لە ئێستا و داهاتوودا، ئێستا هەستی نەتەوایەتی لای تاكی كورد زۆر لاواز بووە ئەمەش مایەی مەترسییەكی گەورەیە، چونكە لە سەردەمی رژێمی بەعس كە دڕندەترین و گەورەترین دوژمنی كورد بوو، پێشمەرگە قارەمانەكان لە شاخدا دژی ئەم رژێمە خەباتیان دەكردو گیانی خۆیان دەكردە قوربان، رۆشنبیران و نووسەران و هونەرمەندانیش لە شارەوە پشتگیری ئەم خەباتەی پێشمەرگەیان دەكرد، هەوڵیان كە خەباتی پێشمەرگە بۆ خەڵك روون بكەنەوەو فێریان دەكردن گیانی كوردایەتی لە نێو دڵ و دەروونە ئەم میللەتە بروێنن و وابكەن، چۆن خاك و وڵات و پێشمەرگەیان خۆش بوێت و رێز لە خەباتی بگرن.
سیستەم و رژێمی بەعس زۆر دڕندە و بێ ویژدان بوو، بەڵام لە هەمان كاتدا وای كردبوو كە ئێمە هەموومان بە شانازییەوە هەست بە كوردبوونی خۆمانەوە بكەین، كاتێك ئەكتەرێك بە راستەوخۆ یاخود بە هێما باسی كوردستان و ناوی كوردستانی دەهێنا بەجۆرێكی وا ئەدای دەكرد كە هەستی هەموو خەڵكی دەجولاندەوەو كارێگەریی لەسەریان دەبوو، كەچی ئێستا بە هەزاران جار ناوی كوردستان بهێنی و تەنانەت ئەگەر باسی خەبات و قوربانییەكانی میللەتی كورد و كیمیاباران و ئەنفال بهێنی هەستی یەك كەسیش ناجولێنێ، بۆیە هونەرمەند و رۆشنبیران و كەلتوورخوازان ئەركێكی زۆر قورسیان لەسەر شانە بۆ ئەوەی مێژووی میللەتەكەیان دروست بكەن، بەڵام چی وایكردووە كە نەتوانین ئەم ئەركە ئەنجام بدەین؟ بێگومان حزبایەتی و چوونە بن باڵی حزب و لایەنەكان هۆكارێكی سەرەكییە بۆ ئەوەی نەتوانین بڕیارێكی دروست بدەین و بڵێین ئێمەش بەشێكین لەو مێژووەی كە دروستی دەكەین.
دەسەڵاتی زیرەكە ئەوەیە كە هەموو بوارێك بۆ پێشخستن و پەرەپێدانی كەلتوور دەڕەخسێنێ، چونكە خەڵك چەند هۆشیار بێت ئەوەندە زیاتر دەتوانێت لایەنی راست و باش هەڵبژێرێت و دەستنیشانی بكات، ئەوەندە مامەڵەیەكی جوان دەكات و لە ماڵی خۆیەوە دەست پێدەكات، كۆمەڵگەی خۆی دەپارێزێت و بەرەوە پێشەوەی دەبات، ئەوەند رێز لە بەرامبەرەكەی دەگرێت و قبوڵی دەكات، ئەمانە هەموویان نیشانەی پێشكەوتنن كە بەداخەوە تا ئێستا نەمانتوانیوە ئەمە بكەین، بۆیە پێویستە هەموو لایەك ئەوە بزانن بەتایبەتی دەسەڵاتداران كە مانەوەیان و جوانییان پێوەندی بە كەلتوورەوە هەیە، لەسەر سیاسەت و بەرنامەكانی خۆتان بەردەوام بن، بەڵام زەمینەیەكی باش و لەبار بۆ كەلتوورخوازانی كورد دابین بكرێت بۆ ئەوەی كاری جوان پێشكەش بكەن، من لە جیاتی حزبەكان بم هەر رۆشنبیرێك، هونەرمەندێك، نووسەرێك بیەوێت ببێتە ئەندام لەو حزبە بە هەموو شێوەیەك رەتی دەكەمەوە و پێی دەڵێم تۆ ئەندامی میللەتێكی و مەبە ئەندامی هیچ حزبێك، چونكە بوونی بە ئەندامی هەر حزبێك لەپێناو دەستكەوتنی چەند ئیمتیازاتێكە، بۆیە پێویستە چەترێك بۆ مسۆگەركردنی ژیانی هونەرمەندان و كەلتوورخوازان دابین بكرێت.

هونەرمەندان بە خۆبەخشانە تا ئێستا چەندین بەرهەمیان پێشكەش كردووە، بەڵام تەنیا هونەرمەندان و بەشێكی زۆر كەمی هاووڵاتیان ئامادەی نمایشەكان بن و تا ئێستا نەمانتوانیوە خەڵك لە شەقام و ماڵ و چایخانەكان رایانكێشین بۆ ئەوەی بێن سەیری ئەم بەرهەمانە بكەن، كەواتە ئێمە پێویستە هەوڵی ئەوە بدەین چۆن جارێكی دیكە هۆڵەكان پڕ بكەینەوە لە بینەر و ئاشنایان بكەینەوە بە كەلتوور، من لێرەوە دەڵێم دامەزراندنی دەستەیەك بۆ پێشخستنی كەلتوور لە هەر شارێك ئەركێكی پێویستە، لە هەولێر پێش شوێنەكانی دیكە پێویستە ئەم دەستەیە هەبێت كە لە 5-6 كەس پێك بێت و داوای ماف و زەمینەی پاراستنی كەلتوور لە دەسەڵات و خەڵك بكرێت و خەڵك ئاشنا بكرێتەوە كە بۆچی كەلتووری خۆی ناپارێزێت و بۆچی مێشك و چاو وهزرتان كردۆتەوە بۆ بینینی ئەو بەرهەمانەی كە ئێمە بە پارەی خۆمان دۆبلاژیان دەكەین و نمایشیان دەكەین، بێگومان ئەركێكە قورسە، بەڵام لە هەمان كاتدا ئاسانیشە و هەنگاوی یەكەم لە دەسەڵاتەوە دەبێت، چونكە ئەگەر ئێمە كەلتوورخواز بواین ئەوا سوودێكی زۆرمان لەو ململانێیە وەردەگرت كە ئێستا لە وڵاتدا بوونیان هەیە، چونكە ناكرێ هەموو میللەت یەك بیروبۆچوونیان هەبێت و خودی ئەم جیاوازییانە بەشێكە لە كەلتوور و ئەو كات كوردستان دەبووە وڵاتێكی مەڵتی كەلتوور، بەڵام لوتكەی كەلتوورەكە دەبووە كوردایەتی و كوردستان لە قۆناغێكی دیكە دەبوو، بۆیە نابی كەلتوورخوازان بێدەنگ بن و دووربكەونەوە لە ململانێی سیاسی و دەست لەسەر هەڵەكان دابنێن، ئێستا هونەری كوردی كەموكوڕی نییە، بەڵام تا ئێستا نەمانتوانیوە پێشمەرگە وەك مرۆڤێكی شۆڕشگێڕ وەك ئەفسانەیەك نیشانی جیهان بدەین، دڵنیام رۆژانی داهاتوو بۆ ئێمەیە، چونكە ئێمە بووین لەو كاتەی پێشمەرگە لە چیا خەباتی دەكرد، ئێمە سەرەڕای سەختیی بارودۆخەكە بە كەلتوور پشتگیریمان لە پێشمەرگە دەكرد.
Top