عەلی خدری یاریدەدەری تایبەتی باڵیۆزی ئەمریكا لە عێراق:
ئەم بابەتە بەشێكە لە دیراسەتێكی عەلی خدری كە لە ماوەی ساڵانی 2003 – 2010 یاریدەدەری تایبەتیی پێنج باڵیۆزی ئەمریكا بووە لە عێراق و بابەتەكەی بە ناونیشانی (عێراق پارچە پارچە بووە و لێكیان جیابكەنەوە بۆ ئەوەی پێكەوە بمێننەوە)، ئەم بابەتە لە ئەیلوولی 2015 لە گۆڤاری فۆرن ئەفێرز بڵاو كراوەتەوە.

ئەو ئەگەرە زیاتر لە ئارادایە كە خراپبوونی بارودۆخی ئێستای عێراق بەردەوام بێت و حكومەتەكەشی بەردەوام بێت لە شكستهێنانی لە ئەداكردنی ئەركە بنەڕەتییەكانی بۆ دەستەبەركردنی ئاسایش و خزمەتگوزارییەكان. لەو حاڵەتەدا پێویستە سەرۆكی داهاتووی ئەمەریكا بە شێوەیەكی یەكلاكەرەوە كاربكات بۆ ئەوەی رێگەنەدات عێراق ببێتە سووریایەكی دیكە، وڵاتێك كە ترس و تۆقاندن بخاتە دڵی هاووڵاتیەكانیەوە و بە ملیۆنەها ئاوارە هەناردەی دەرەوە بكات و ببێتە لانەی جیهادییەكان. ئەمەش بە مانای ئەوە دێت بە ئاشكرایی پشتیوانی لە كۆنفیدڕاڵیەتێكی بەنامەركەزیكراو بكات. رەنگە واشنتۆن پەنا بباتەبەر دابەشكردنێك لە چەشنی ئەو دابەشكردنەی لە ناوچەی بەلقان پیادە كرا، لەگەڵ هێنانەئارای سیستمێكی ئیقلیمی سیاسیی نوێ.


لە ئێستادا سنوورە دەستكردەكانی سووریا و عێراق سڕدراونەتەوە و هەردوو حكومەتەكەی دیمەشق و بەغدا شەرعییەتیان لە دەستداوە لە تێڕوانینی ملیۆنەها هاووڵاتی وڵاتەكەیاندا. بۆیە واشنتۆن چیدیكە ناتوانێت وەك دوو حكومەتی شەرعی مامەڵەیان لەگەڵدا بكات، هەروەها دەبێت دەوڵەتە گەورەكانی ناوچەكەش مامەڵە لەگەڵ واقیعە تازەكە بكەن، ئەمەش نە پرۆسەیەكی خێرا و نە پرۆسەیەكی ئاسان دەبێت و بە سەدان مانۆڕی هەستیار لەخۆ دەگرێت. لە سەرەتادا دەبێت ئەمەریكا لەگەڵ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكاندا كاربكات بۆ خستنەگەڕی دەستپێشخەرییەكی ئاشتەوایی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە هەمووان بێنێتە سەر مێزی گفتوگۆ، بە چەشنی ئەوەی ئیدارەی كلینتۆن لایەنە پێوەندیدارەكانی لە پرۆسەی ئاشتی دایتۆن-دا كۆكردەوە بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕی بۆسنیا. ئەگەرچی ئەمە پرۆسەیەكی بێ مەترسی نابێت، بەڵام ئەم ستراتیژیەتە لەسەر بنەمای مافی بڕیاردانی چارەنووس دەبێت كە لە چارتەری نەتەوە یەكگرتووەكاندا چەسپێندراوە. بۆ ئەو مەبەستەش، پێویستە هێزە جیهانی و ئیقلیمییەكان لەسەر سیستمێكی سیاسیی نوێ رێكبكەون و هەوڵ بدەن ئاگربەستێك بێننەئاراوە و هێزی ئاشتیپارێز بڵاوەپێبكەن، خۆ ئەگەر بارودۆخە ئەمنی و ئیدارییەكەش بوار بدات، ئەوا رێگە بدرێت لە هەر بەشێك لە عێراق و سووریادا و بە سەرپەرشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ریفراندۆم ئەنجام بدەن. ئەگەرچی رەنگە ئێران رۆڵێكی باش نەگێڕێت، بەڵام دەكرێت بەهۆی فشارێكی نێودەوڵەتییەوە ئێران بێلایەن بكرێت. ئەگەر ئەم پرۆسەیە لە عێراقدا جێبەجێ بكرێت، ئەوا ئەگەری زۆرە پارێزگا شیعەكان لە نێوان هەرێمێك بۆ نۆ هەرێم پێكبهێنن. بۆ نموونە، گومانی تێدا نییە كە كوردستانی عێراق بەردەوام دەبێت لەسەر گرتنەبەر رێگای پشتبەخۆبەستنی ئابووری و دەرفەتی هەناردەكردنی نەوت و گاز بۆ توركیا و یەكێتی ئەوروپا بەكار دەهێنێت بەرەو هەنگاوهەڵگرتن بۆ بڕیاردانی چارەنووس. هەرچۆنێك بێت، ئەم دۆخە ئەوەشی خستەڕوو كە بە تێپەڕبوونی كات هەمیشە مافی بڕیاردانی چارەنووس دەرئەنجامێكی باشتری لە دیكتاتۆریەتی بەدەست هێناوە. لە كاتێكدا كە سەدام تیرۆریزمی لە دژی كورد بەكاردەهێنا، ئەوا بەرهەڵستی كورد لە هەر كاتێكی دیكە بەهێزتر دەبوو. لەبری ئەوە حوكمڕانی خۆبەڕێوەبەری لە كوردستاندا، ئەگەرچی بێ كەموكوڕییش نییە، بەڵام كاریگەری هەبووە لە سەر دەستەبەركردنی ئاسایش و پەرەپێدان بە ژێرخانە بنەڕەتییەكان و رەخساندنی دەرفەتی ئابووری، ئەمەش دەبێتە مۆێلێك بۆ بەشەكانی دیكەی عێراق و سووریا.