پەنجا ساڵی پڕ پێش ئێستا و لە ڕۆژی شەممە 25ی ئابی 1973، بە فەرمانی بارزانیی نەمر، مانگرتنی گشتیی لە تەواوی كوردستاندا ڕاگەیەندرا، مانگرتنەكە پارێزگاكانی دهۆك، هەولێر، سلێمانی، كەركووك و قەزای خانەقینی گرتەوە، ئەم مانگرتنە گشتییە كە ڕووداوێكی مێژوویی دەگمەنە لە مێژووی كورد و كوردستاندا، بۆ دەربڕینی هاوسۆزیی كوردستانیان بوو لەگەڵ دانیشتووانی زوڵملێكراوی شنگال كە ماوەیەك بوو كەوتبوونە بەر زوڵمی حكومەتی بەعس و بۆمبارانكردنی ناوچەكانیان، بە مەبەستی تەعریبكردنی دەڤەرەكە و خەڵكەكەی لە ڕێی دەستبەسەرداگرتنی گوندەكانی دەڤەرەكە و ڕاگواستنی خەڵكەكەی و كۆكردنەوەیان لە ئۆردوگا زۆرەملێكاندا، هەروەها هاوردەكردنی هۆزەكانی عەرەبی بۆ دەڤەرەكە و نیشتەجێكردنیان لە گوند و لەسەر زەویوزار و موڵكوماڵی ئێزدییان و كوردان بە گشتی لە سەرانسەری شنگالدا. دیسان بۆ ئیدانەكردن و ڕیسواكردنی تاوانەكانی ڕژێمی بەعس دەرهەق شنگال و ئێزدییان ئەم مانگرتنە گشتییە ڕاگەیەندرا.

ئەوە بوو لە 25ی ئابی 1973دا، مانگرتنی گشتی لە كوردستان ئەنجام درا، دووكان و بازاڕەكان داخران (نانەواخانەكان نەبێت)، هاموشۆی ترۆمبێلان ڕاوەستا بە هەموو شێوەیەك، فەرمانبەران نەچوونە دەوام (نەخۆشخانە و كارگە بەرهەمهێنەكان نەبێت).

ئەڵبەت شەوی پێشوو، تەواوی ناوشار و ڕێگەوبان و شوێنە گشتییەكان دروشم و لافیتەی گەورە و بچووكیان بە كوردی و عەرەبی، پێدا هەڵواسرابوون، هەر هەمووشیان، باسی دوو بابەتیان دەكرد: ڕاگرتنی تەعریبی كەركووك، خانەقین و شنگال، دووەمیشیان، ئیدانە و سەركۆنەكردنی بۆمباران و بە زۆر ڕاگوێزانی تەواوی گوندەكانی شنگال.

ئا لێرەدا سەرنجێك هەیە دەبێت بۆ مێژوو باسی بكەین: لەو شاڵاوی ڕاگواستنەی لە شنگال بەڕێوە چوو، خەڵكی گوندەكان سەرباری ئەوەی ئیغرائاتی پارەشیان خستنە بەردەست، كەچی هەر ئامادە نەبوون گوندەكانیان چۆڵ بكەن، دواجاربە زۆر و بە زەبری تۆپ و تەیارە و سوپا ڕایانگواستن، خۆڕاگرتنی خەڵكەكە بۆ ئەوە دەگەڕایەوە كە ئەو خەڵكە شۆڕش و پێشمەرگەیان شك دەبرد و پشتیان قایم بوو، بەڵام دوای ساڵی 1975، كاتێك شۆڕش و پارتی و پێشمەرگە تووشی نسكۆیەكی كاتی بوون، بەعس بیست كیلۆمەتری سنوورەكانی ڕاگواست و خەڵكەكە ناچار بوون پارە و قەرەبووی خۆیان وەرگرن و لە یەك گوندیش مقاوەمەت موعارەزەی ڕاگواستن نەكرا، چونكە بەڕاستی خەڵكەكە بێ پێشمەرگە و بێ پشت و پەنا مابوونەوە.

گرینگی و بایەخی ئەو ڕووداوە لەوەدا بوو، بەپێی زانیاریی بەردەست، مانگرتنی 25ی ئابی ساڵی 1973، تاكە مانگرتنی گشتییە لە مێژووی كورد و كوردستاندا، هەروەها ڕاپرسییەكی گشتیی خەڵكی كوردستان بوو سەبارەت بە پابەندبوون بە فەرمانەكانی بارزانیی نەمر و پارتی و شۆڕشی مەزنی ئەیلوول و ڕازیبوونێكی گشتی بوو لە هەڵوێست و سیاسەتەكانی ئەو كاتەی سەركردایەتیی شۆڕش و پارتی. دوای ئەوەی شۆڕش و پارتی لەو چەند ساڵەدا ڕووبەڕووی دوو تەحەددا بووبوونەوە: لادانی جەماعەتێكی مەكتەبی سیاسی و پاڵدانیان بە حكومەتی عێراقەوە (سەرەتا عارف و دواتر بەعس) و دژایەتی و شەڕكردنی چەكداری دژی شۆڕشی ئەیلوول، تەحەددای دووەمیش هەر دوای ڕێككەوتننامەی ئاداری 1970، بەعس دەستی بە پیلانگێڕی و ڕاگواستنی ناوچە كوردنشینەكانی (مەندەلی تا شنگال) و تەعریب و پارەبەخشینەوە و جاش دروستكردن كردبوو، بۆیە مانگرتنە گشتییەكە بووە ڕاپرسییەكی خەڵكی كوردستان دژی تەعریب و سیاسەت و پیلانگێڕییەكانی بەعس.

ئەم مانگرتنە گشتییە نامەیەكی میللیی سەرانسەری خەڵكی كوردستان بوو بۆ حكومەتی ئەوكاتی بەعس كە بە سیاسەتی نەگریسی تەعریب و لێكەوتەوە و ئەنجامەكانی ڕازی نین، هەروەها پیشاندانی یەكگرتووییەكی میللیی دەگمەن بوو لە مێژووی كورد و كوردستاندا، بەمەش خەڵكی كوردستان سەلماندی هاوسۆزییان بۆ كوردانی ئێزیدی هەیە وەكو بەشێكی ڕەسەن و زیندووی نەتەوەكەیان كە ئێزدین، لەكاتێكدا بە گشتی كە زۆربەی هەرە زۆری خەڵكی كوردستان موسڵمانە، ئەمە بۆ ئەو سەردەمە و بۆ ئێستاش مانا و وانەی قووڵ دەبەخشێت.

ئەنجامدانی مانگرتنی گشتی وەك ناڕەزایەتییەكی مەدەنی و ئاشتییانە لەلایەن حزب و شۆڕشێكەوە كە دەیان هەزار پێشمەرگەی هەبوو، بۆ ئەو ڕۆژگارەی كە هەموو ئەم ناوچەیەی ئێمە و دەوروبەرمان سیخناخ بوو لە دەوڵەت و ڕژێم و سەرۆكی دیكتاتۆری، لە ناوچەیەك بگرە لە دونیایەكی دوور لە دیموكراسی و مومارەساتی ئاشتییانە و مەدەنییانەدا، لەو ڕۆژگارەدا، ناو و ناوبانگی بارزانیی نەمر و شۆڕش و كوردی زۆر بردە پێش، لانی كەم لای ئەو ژمارە كەمەی دەوڵەتانی ڕۆژئاوا كە بە دونیای دیموكراسی و ئازاد دەناسران، لە بەرانبەریشدا ڕژێمی بەعسی و تەواوی دیكتاتۆرەكانی ناوچەكەی ڕاچڵەكاند، كە تەوژمێكی دیموكراسی ڕووی لە ناوچەكەیە و لای ئەوان خەتەرەكەی لە موقاوەمەتی چەكدارانە زیاتر بوو، هەر بۆیە كاردانەوەی بەعس لە ڕووی توندكردنی شاڵاوەكانی سەربازی و بۆمباران و تەعریبەوە زیاتر بوو، لە ڕووی سیاسییشەوە هەنگاو و هەڵوێستی توندتری نواند، لە ڕووی ئیعلامییشەوە تا یەك دوو مانگ ڕۆژنامەی سەورە هەر وتاری دژی مانگرتنەكە دەنووسی و بڕێك تۆمەت و قسەی دروشمی سواو و درۆگەلی ڕیز دەكرد و لە كۆتاییدا پرسیاری دەكرد مانگرتنەكە بۆچی؟

لە كۆتاییدا بۆ ئەوەی ئەو ڕووداوە مێژووییە و ئەو سەروەرییە لەبیركراوەی خەڵكی كوردستان و شۆڕشی ئەیلوول و پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەو یەكویژدانی و یەكهەڵوێستی و یەكدەستییەی ئەو ڕۆژگارە بە زیندوویی بمێنێتەوە، چەند پێشنیارێك دەخەمە ڕوو:

- چەسپاندنی ئەم ڕۆژە لە مێژووی شۆڕشی ئەیلوول و پارتیدا لە هەموو بڵاوكراوە و موفەكەرە و ئەدەبیاتی مێژوویی و سیاسیی كوردستاندا بچەسپێندرێت.

 - هانی هەموو سەركردە سیاسییەكان بدرێت، ئەو بەڕێزانەیان كە لەو ڕۆژگارەدا سەركردە، یان كادێری پێشكەوتوو بوون، لە ژیاننامە و بیرەوەرییەكانیاندا باسی ئەو ڕۆژە تۆمار بكەن، تا نەوەكانمان پێی ئاشنا بن.

- ناولێنانی ئەو ڕۆژە وەك ڕۆژی بەرەنگاربوونەوەی تەعریب، یان ڕۆژی شنگال، یان هەر ناوێكی گونجاو، لە سەرانسەری كوردستانیشدا بە چالاكیی مەدەنییانە و ڕۆشنبیرییانە یادی بكرێتەوە.

- ڕۆژی 25ی ئابی ساڵی 1973 وەك ڕۆژی مانگرتنی گشتیی كوردستان، لە پڕۆگرامەكانی خوێندنی وانەی مێژووی قوتابخانەكانماندا تۆمار بكرێت و بچەسپێندرێت.