دامەزراوەی كۆربەر فاوەندەیشن، وەك یەكێك لە دامەزراوە هزرییە ناودارەكانی ئەڵمانی و ئەوروپا، بە هەماهەنگی لەگەڵ بەشی پلان و داڕشتنی سیاسەت لە وەزارەتی دەرەوە، بۆ پێنجەمین ساڵ لە رۆژانی ٩ - ١٠ی ١١/٢٠١٥ لە بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیا كۆڕبەندی بەرلین بۆ سیاسەتی دەرەوەیان بەڕێوە برد.
ئەم كۆڕبەندە، بە هۆی ئاستی باڵای بەشداربووان لە رووی داڕشتن و جێبەجێكردنی سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەكانیان، ژمارەی بەشداربووان و بایەخی میدیاكانی ئەڵمانیا و ئەوروپا و زۆریك لە وڵاتانی دیكەش، گرنگیی خۆی هەیە، جگە لەوەش بەشداری هەمەلایەنە و هەمەڕەنگ، یەكێكی دیكەیە لە خەسڵەتە جیاكەرەوەكانی ئەم كۆڕبەندە. لە ئەمساڵدا وێڕای بەشداریی وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا و لۆكسۆمبۆرگ و سەرۆكی پەرلەمانی چیك و باڵیۆزی رووسیا لە یەكێتیی ئەوروپا و بەڕێوەبەری پلانی سیاسیی وەزارەتی دەرەوەی ئێران و شاندی توركیا و شاندی ئیسڕائیل و وڵاتانی كەنداو و كۆریای باشوور و شاندێكی باڵای دیپلۆمات و ئەكادیمییەكانی چین، ژمارەیەكی زۆری باڵیۆزی وڵاتان لە بەرلین و نزیكەی ٢٠٠ كەسایەتی ئەكادیمی و لێكۆڵەری دامەزراوەكانی هزریی جیاجیا بەشدار بوون. ئێمە بە سیفەتی بەرپرسی پێوەندییەكانی دەرەوەی پارتی و وەك یەكێك لە ٢٥ سەركردە گەنجەكانی میونیخ Munich Young Leaders لە لایەن كۆربەر فاوەندەیشن بانگهێشت كرابووین. سالانە كۆربەر فاوەندەیشن بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لە سەر ئاستی جیهان ٢٥ كەسایەتی سیاسیی گەنج هەڵدەبژێرن، تاوەكو لە ریزی سەركردەكانی جیهان بەشداری كۆنفرانسی ئاسایشی میونیخ بكەن، بۆ كۆنفرانسی مانگی شوباتی ٢٠١٥ لە سەر ئاستی كوردستان و عێراق ئێمەیان بانگهێشت كردبوو.
گرنگیی كۆڕبەندەكە و تەوەرەكانی
ئێوارەی ٩-١١-٢٠١٥ سەرجەم شاندە بەشداربووەكان لە باڵەخانەی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لەلایەن گەورە بەرپرسانی ئەڵمانییەوە پێشوازی كران و بە وردی باری سەرنج و سیاسەت و ستراتیژ و ریزبەندی بایەخی بابەتە نێودەوڵەتییەكانی ئەڵمانی خرانەڕوو.
رۆژی ١٠-١١-٢٠١٥ لەلایەن فرانك والتەر شتاینمایەر وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیاوە وتاری سەرەكی و كردنەوەی كۆڕبەندەكە پێشكەش كرا .
ئەوەی جێگەی بایەخ بوو، شتاینمایەر دووپاتی لەوە كردەوە كە ئێستا كێشە گەرمەكانی جیهان، بە تەنیا لە ئاستی هەرێمێك و ناوچەیەكی جیهان نامێنن و پێویستییان بە هەماهەنگیی هەمە لایەنە هەیە. هەروەها بەردەوامیی ئەڵمانیای لە هاوكاریی هاوپەیمانەكانیان لە شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و دۆزینەوەی چارەسەری بۆ دۆخی سووریا دووپات كردەوە.
لە بارەی پرسی سووریاوە، ئەوەی بە لای منەوە نوێ بوو، تێڕوانینی ئەڵمانی و ئەوروپا بوو، كە بۆ كۆتاییهێنان بە دۆخی نەخوازراوی ئێستای سووریا، دەبێت سەرەتا شەڕ رابگیرێت، بۆ ئەو مەبەستەش (شەڕ راوەستان) پێویستیی بە بەشار ئەسەد هەیە . واتە راگرتنی شەڕ بەبێ بەشار ئەسەد وەدی نایەت، بەڵام ئایندەی سووریا بەبێ بەشار ئەسەد دەبێت بەدی بێت. واتە ئەم هێڵە سیاسییە نوێیە ئاماژەیە بەوەی كە ئەوروپا و ئەمریكا وەك ئەوەی لە كۆبوونەوەكەی ئەم دواییەی ڤییەننا دەركەوتووە، لە سەر ئەوە كۆكن كە دەبێت بەشار بۆ كۆتاییهێنانی شەڕ و بەردەوامیی ئاگربەست، وەك لایەنی سەرەكی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت. لێرەش گەرچی بەشێك لە داخوازییەكانی ئێران و سووریا بەرجەستە دەبیت، بەڵام بۆ ئایندەی سیاسیی سووریا بەشار ئەسەد بەشیك نابێت لە پرۆسەكە، ئەمەش بەشێك لە داخوازی ئۆپۆزسیۆنی سووریا و سعودیە و توركیا و قەتەر و لایەنەكانی دیكەی دژە ئەسەد وەدی دەهێنێت.
پەنابەران
لە دانیشتنەكانی سەرەتای كۆڕبەندەكەدا كە هەریەكە لە وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا شتاینامایەر و یان ئەلیسبۆرن وەزیری دەرەوەی لۆكسمبۆرگ و جان هاماجیك سەرۆكی پەرلەمانی چیك قسەیان هەبوو، گوشاری پەنابەران بۆ سەر ئەوروپا بە خاڵێكی دیكەی دیاریكردنی شوناسی ئەوروپا و كاری پێكەوەیی دیاری دەكەن . ئەوەی مایەی سەرنج بوو، ئەوە بوو كە ئەوروپایەك بە ٣٠٠ ملیۆن كەسەوە، بە تێكڕا هەر ٢٨ وڵاتەكەی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا كە گەورەترین ئابووریی دنیا پێكدەهێنن، لە بەردەوم شەپۆلی پەنابەران كە كەمترە لە ٢ ملیۆن كەس دۆش داماون. هەر ئەو كات لە سەر سكرینی گەورەی ناو هۆڵەكە تویتێكم بڵاوكردەوە لە سەر #BerlinFPF كە بووە مایەی سەرنجی ئامادەبووان، بەوەی كە ئێمە لە هەرێمی كوردستان كە تەنیا پێنج ملیۆن كەس دەبین و ١٠٥٠ كم سنوورمان لەگەڵ داعش هەیە و دوو ساڵە بودجە نەدراوەتە هەرێم، بەڵام نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە و پەنابەر لە هەرێمی كوردستانن كە دەكاتە ٢٥٪ی دانیشتووان و ئەو هات و هاوارەی ئەوروپاشمان نییە. هەر ئەوكات گفتوگۆی ئەوەمان هەبوو، كە ئەگەر ئەوروپا دەیەوێت ستراتیژی درێژخایەنی هەبێت بۆ كەمكردنەوەی پەنابەران، دەبێت بە دوای چارەسەری رەگی كێشە و گرفتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیادا بڕوات. ئەوەش بەوە دەكرێت، تیرۆریستان بشكێندرێن و رێگە بۆ گەڕانەوەی پەنابەران بۆ ماڵ و حالی خۆیان خۆش بكرێت و گەرەنتی پاراستنیان بدرێت، حوكمڕانیی باش پەرەی پێبدرێت و ئابووریی ناوچەكە بە ئابووری جیهان ببەسترێتەوە، چونكە ئێستا ئابووریی هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تەنیا ٤.٦٪ی ئابووری جیهان پێكدەهێنێت، بەڵام ئەڵمانیا بە تەنیا ٦.٤٪ی ئابووری جیهان پێكدەهێنێت. دەبێت سەرلەنوێ سنوور و نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دووبارە دابڕێژرێتەوە، بە جۆریك كە دادپەروەری و رەزامەندی پێكهێنەرەكانی وڵاتانی تێدا بێت؟. دەبێت دان بەوەدا بنریت كە زۆربوونی ژمارەی دەوڵەتە شكستخواردووەكانی ناوچەكە، پاڵنەری سەرەكیی زیاتری هاتنی پەنابەران دەبێت بۆ ئەوروپا و مانەوەی سیاسەتی یەكێتی خاكی ئەو دەوڵەتە شكستخواردووانە بە لای ئەوروپاوە گرفتەكان ئاڵۆزتر دەكات. بە پێی گلۆبال ئیندیكسی٢٠١٥، سووریا و عێراق و یەمەن یەك لە دوای یەك لەگەڵ ئەفغانستان و سۆمال، پێنج شكستخواردووترین وڵاتانی دنیا پێكدەهێنن. بۆیە ئەگەر ئەوروپا و وڵاتانی پیشكەوتووی دنیا خۆیان لەم هۆكارە بنەڕەتییانە ببوێرن، دەبێت چاوەڕێی شەپۆلی دیكەی بەردەوامیی پەنابەران بكەن. ئەوەشمان خستەڕوو: ئێستا جیهان بووەتە یەك تایم زۆن . ئەو پرەنسیپە نەما، كە بڵێیت ئەوەی لە لاس ڤیگاس رووبدات، هەر لە لاس ڤیگاس دەمێنێت، ئێستا ئەوەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رووبدات، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نامێنێتەوە.
ناكۆكیی رووسیا و ئەوروپا
یەك لە پانیلەكانی كۆڕبەندەكە تەرخان كرابوو بۆ پێوەندی نێوان ئەوروپا و رووسیا و هەڵوێستیان لەسەر بابەتە هەنووكەییەكانی دنیا، لەوانە پرسی ئۆكراینا، سووریا، ئێران و شەڕی داعش. كارل بیلد، سەرۆك وەزیری پیشووتری سوید و ڤلادیمیر چیشۆڤ باڵیۆیزی رووسیا لە یەكێتی ئەوروپا و ڤاریا فریبیرگا سەرۆكی پێشووی لاتڤیا و سەرۆكی كۆمیتەی سیاسەتی دەرەوەی پەرلەمانی ئەڵمانی بەشدار بوون. ئەوەی مایەی سەرنج بوو، باڵیۆزی رووسیا نیگەران بوو لەوەی كە تایتلی پانیلەكە دروست نییە، چونكە پرسەكە رووسیا و ئەوروپا نییە، لەبەر ئەوەی رووسیا بۆ خۆی ئەوروپایە و دەبووایە پرسەكە پێوەندی رووسیا و یەكێتی ئەوروپا بووایە. دواتر سەرۆكی پێشووی لاتڤیا بە روونی ئاماژەی بۆ ئەوە كرد، كە كێشەی سەرەكیی ئەوروپا و رووسیا لەسەر هەموو بابەتەكانی ئێستای جیهان ئەوەیە كە جیهانبینی رووسیا و ستراتیژیی رووسیا لە هەسارەی موشتەرییە، بەڵام جیهانبینی ئەوروپا و ستراتیژی ئەوروپا لە هەسارەی مەریخە. ئەم دەربڕینە باڵیۆزی رووسیای كەمێك نیگەران كرد، بۆیە وەڵامیكی گرنگی دایەوە و گوتی: راستە رووسیا لە سەر هەسارەی موشتەرییە، بۆیە ئەم هەموو ئەستێرە سەتەلایتە بچووكانە دەوریان داوە و بە هەموویانەوە نابنە موشتەری».
ئەوەی مایەی سەرنج بوو، وێڕای پرسی كرایمیا و ئۆكڕاین و سووریا و رێككەوتنی مینسك، بەڵام جیاوازی و ناكۆكیی قووڵ لە نێوان رووسیا و ئەوروپا هەیە، بەڵام لە ناو ئەوروپییەكانیش ناكۆكی و جیاوازی لەسەر چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ رووسیا هەیە.
دابەشبوونی گرووپی گفتوگۆكان
هەر لە كۆڕبەندەكەدا، بەشداربووان دابەشكرانە سەر ٨ گرووپی گفتوگۆ، هەر گرووپەو لە سەر تەوەرێكی جێی بایەخ، لەوانە: پرسی سووریا، سیاسەتی دەرەوەی ئێران، سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا، یەكێتی ئەوروپا و پرسی پەنابەران، چین و باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا و چەندین تەوەری دیكە . لەبەر ئەوەی گفتوگۆكانی ناو ئەم گرووپانە لەسەر بنەمای چاتەمهاوس (بە نهێنی هێشتنەوەی ناوەڕۆكی گفتوگۆكان) مانەوە، بۆیە لێرە ئاماژە بەوە ناكەم كە ئێمە چووینە كام گرووپ و تەوەری باسەكان چی بوون.
ئایندەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
پانیلێكی دیكەی گرنگیی كۆڕبەندەكە لەسەر ئایندەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو. فیلیپ گۆردۆن لە ئەنجومەنی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا و سید سادق خەڕازی بەرپرسی ئەكادیمی دیپلۆماسی ئێران و ژان ماری گۆهینو سەرۆكی گرووپی قەیرانی نێودەوڵەتی و ئەیمەن سەفەدی جێگری پیشووی سەرۆك وەزیرانی ئوردون بەشدار بوون.
نۆرا مولەر، بەڕێوەبەری كۆربەر فاوندەیشن، ئەم پانیلەی بەڕێوە برد. نۆرا بەوە دەستی پێكرد، كە لە ١٩١٦ سایكس پیكۆ ئەم رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەی دروستكرد، پرسیاری ئەوە بوو: ئایا ماوە؟
ئەوەی تێبینی كرا، ئەوە بوو كە فیلیپ گۆردۆنی ئەمریكی پێی وا بوو كە ناوچە بەرەو ناسەقامگیری و ریزبەندی نوێ دەچێت. نوێنەری ئێران پێی وا بوو كە ناوچەكە بەرەو سەقامگیری دەچێت و بە هاتنەوەی ئێران بۆ ناو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، ناوچەكەش سەقامگیرتر دەبێت. نوێنەری ئوردن كە ببووە نوێنەری دەنگی عەرەبەكان، پێی وا بوو كە ئێران هۆكاری هەرە سەرەكیی ناسەقامگیرییە، دواتر سەرۆكی گرووپی قەیرانی نێودەوڵەتی پێی وا بوو كە سنوورەكانی ناوچەكە دەگۆڕدرێن و وەك خۆیان نامێنن، بەڵام مەرج نییە سنوورە نوێیەكانیش سنوورە راست و درووستەكانی ناوچەكە بن».
هەموو لەسەر ئەوە كۆك بوون كە گۆڕانێكی ریشەیی لە ناوچەكە هاتۆتەدی، بەڵام لە سەر ئەوە كۆك نەبوون كە ئایا سەقامگیری زیاتر دێنێت، یان ناسەقامگیری بەردەوام دەبێت. ئەم بابەتەش یەك لە خاڵ و پرەنسیپە نوێیەكانی پێوەندیی نێودەوڵەتییە لە سەدەی ٢١، ئەوەی كە پێی دەگوترێت: «نــــــــــادڵنیـــــــــایی ستراتیژی- Strategic Uncertainty». كە وەكو كورد دەبێت هەمیشە ئەم خاڵەمان لە هەموو قۆناغێك لا روون بێت.
لە كۆتایی پانیلەكەدا، نۆرا مولەر بە ئامادەبووانی پانیلەكەی راگەیاند كە ئێستا تاقیكردنەوەیەكی بۆیان هەیە، تاقیكردنەوەكەش بریتی بوو لەوەی كە هەریەك لە ئامادە بووان ئەم رستەیە تەواو بكات:
« بۆ ساڵی ٢٠٢٠ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بریتییە لە ….»
وەڵامی زۆربەیان ئەوە بوو: بۆ ٢٠٢٠ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەك ئێستا پڕ ململانێ و ناسەقامگیر دەبێت بە هۆكار و رەنگی جیاجیا و سنووری جیاجیاوە.
چین بەرەو كوێ؟
پانیلی دوایی كۆڕبەندەكە زیاتر دیبەتێكی گەرم و گوڕ بوو لە سەر ئەوەی كە ئایا بەهێزبوونی بواری سەربازیی چین هەڕەشەیە بۆ ئاسایشی جیهانی، یان هەڕەشە نییە؟
كورت ڤۆلكەر-ی ئەمریكی بەڕێوەبەری جێبەجێكاری پەیمانگای جۆن مەكەین بۆ سەركردایەتی نێودەوڵەتی ئارگومێنتی ئەوە بوو كە: بەڵێ چین هەڕەشەیە بۆ ئاسایشی جیهانی و زیادبوونی هێزی دەریایی، ئاسمانی، زەمینی، توانای مووشەكی بالیستیكی، زیادبوونی١٥٪ی ساڵانەی بودجەی سەربازیی چین، ئاماژەی ئەوەیە كە چین دەیەوێت بە تەنیا هێزی ئابووریی گەورە نەبێت، بەڵكو هێزی سەربازی گەورەش بێت. باسی لەوە كرد كە لە ١٩٩٨ هەموو چین تەنیا ١٠ ملیار دۆلاری تەرخان كردووە بۆ بودجەی سەربازیی، بەڵام لە ٢٠٠٨ بووەتە ١٨٠ ملیار دۆلاری ساڵانە. لە بەرامبەردا، پڕۆفیسۆر لو یین كە لە چینەوە هاتبوو، بەپێچەوانەوە پێی وا بوو ستراتیژی سەربازی و ستراتیژیی چین بەرگرییە، نەك هێرشبەر. لە بارەی زیادبوونی بودجەی سەربازیش ئەوەی خستەڕوو كە ئێستا چین بە تەنیا ١٦٪ كۆی داهاتی گشتی بۆ بودجەی سەربازی تەرخان كرددوە، بەڵام هەموو ئەندامانی ناتۆ ساڵانە دەبێت 2٪ی كۆی داهاتی گشتییان بۆ بودجەی سەربازی تەرخان بكەن. هەروەها ئەوشی خستەڕوو كە چین دەیەوێت هێزی سەربازی باش و پڕ چەكی هەبێت، تاوەكو رێگە لە هەڵایسانی شەڕ لە ناوچەكە بگرێت. وەڵامی هەر هێرشێكی دراوسێكانی بداتەوە و ئیحتیوای شەڕخوازی بكات، چونكە چین پێشتر وڵاتێكی كۆڵۆنیكراو بووە و نایەویت ئەو ئەزموونە دووبارە ببێتەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا چی پێگوتم؟
وەك ئەركی سەرشانی خۆمان لە پێوەندییەكانی دەرەوەی پارتی، رەهەندەكانی دیپلۆماسیەتی گشتی و لوبی ئەكادیمیمان بە یەكێك لە پرەنسیپەكانی كاری خۆمان زانیوە، بۆیە توانراوە لەگەڵ زۆرێك لەم ناوەندە گەورانە پێوەندی باش دروست بكرێت و دەنگ و رەنگی كورد و سیاسەتی هەرێمی كوردستان شی بكرێتەوە و ئامادەی هەبێت. هەروەها هەر دەرفەتێك لەم كۆڕبەندانە دروست بووبێت بۆ لە نزیكەوە بینینی گەورە بەرپرسانی جیهان، هەوڵمان داوە پەیامی خۆمان بگەیەنین.
پاش كۆتاییهاتنی پانیلی یەكەم، دەستخۆشیمان لە وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا كرد و جارێكی دیكەش بە ناوی گەلی كوردستان سوپاسمان كردن بۆ هاوكارییەكانیان بۆ پیشمەرگە. ئەویش لە بەرامبەردا گوتی: شانازی بە دۆستایەتی گەلی كوردستان و پیشمەرگە و سەرۆك بارزانی دەكەم كە ئێستا لە سەنگەری پێشەوەی پاراستنی ئازادیخوازانی جیهاندان. هەروەها وەزیری دەرەوەی لۆكسمبۆرگ، وێڕای ناردنی سڵاوی تایبەتی، باسی لە دوایین سەردانی خۆی بۆ كوردستان كردو باسی لە جوانیی كوردستان و میواندۆستی گەل و سەركردایەتی كوردستان كرد.
لەم كۆڕبەندەدا، دەرفەتی ئەوەمان بۆ رەخسا لە نزیكەوە گفتوگۆ لەگەڵ ژمارەیەكی زۆری ئەكادیمی و دیپلۆماتی بەشداربوو بكەین. دیتەر لاملە، كە ماوەیەك كونسولی ئەڵمانیا بوو لە هەولێر، ئێستا بەڕێوەبەری بەشی ئەمریكای لاتینە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا، كە زانی لە كۆڕبەندەكەین، هاتەلامان و خۆشحاڵیی خۆی دەربڕی، بەوەی كە جارێكی دیكە لەگەڵ «دۆستەكانی كوردستانی عێراق» یەكتر دەبیننەوە. گوتیشی: «عاشقی هەولێر و میواندۆستی خەڵكەكەی بووم و لە هەرشوێنێكی دنیا كار بكەم، بەردەوام ئاگاداری دۆخی كوردستان و هەواڵەكانی دەبم.»

*ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان