لە هاوینی ساڵی 2006دا، یەكەم كابینەی حكومەتی فیدراڵی پێكهێنرا دوای ئەوەی دەستووری نوێی عێراق لەلایەن زۆرینەیەكی ئاشكرای دەنگدەرانەوە پەسەند كرا. لە هەر پێنج دەنگدەرێك چواریان دەنگیان بۆ پەسەندكردنی دەستوورەكەدا، كە ساڵێك پێشتر گفتوگۆی لەبارەوە كرابوو. لە زۆر ڕووەوە بڕیار بوو ئەو ڕێككەوتنە سیاسیەی دواتر لە شێوەی دەستوورێكی فیدراڵیدا گەڵاڵە كرا كە ببێتە ڕێككەوتنی ئاشتی بۆ ئەوەی پێی وترا عێراقێكی نوێ، پێكهاتەكانی عێراق و سەركردەكانیان پێشبینی سەرەتایەكی نوێیان دەكرد بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی وڵاتەكە لەسەر بنەمای چەند بیرۆكەیەكی نوێ. یەكێكیان بریتی بوو لە دابەش كردنی داهاتی نەوت بە شێوەیەكی ڕەواو دادپەروەرانە.
هەر لە ساڵانی سيیەكانی سەدەی ڕابردووەوە كوردستان ئەزمونێكی زۆر سەلبی هەبووە لەو ڕووەوە. زۆرینەی داهاتی نەوت بۆ بە سەربازیكردنی وڵاتەكە بەكار هێنرا. ژمارەیەكی زۆر كەمی پیشەسازی، ئەمە ئەگەر هەر هەبووبێت، بواری ئەوەیان پێدرا لە كوردستاندا بێنەئاراوە. لە ساڵانی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوشدا، كوردستان و دانیشتوانەكەی باجێكی زۆر قورسیان دا، لە بەرامبەر بەسەربازیكردنی عێراقدا كاتێك ڕژێمەكەی سەددام حوسێن چەكی كیمیايی بەكارهێنا لە دژی خەڵكە مەدەنیەكە لە شارۆچكەو گوندەكاندا بێ ئەوەی كاردانەوەیەكی نێودەوڵەتی توندی لێ بكەوێتەوە. ئامانج لە گازبارانكردنی هەڵەبجە و ئۆپەراسیۆنە بەدناوەكانی ئەنفال ژێردەستەكردنی تەواوی دانیشتووانی كوردستان بوو لە ساڵانی 1988-1989دا. شەڕی عێراق و ئێرانیش بوار ئەوەی بۆ سەددام حوسێن ڕەخساند كە تێڕوانینە گەورەكەی خۆی جێبەجێ بكات بۆ كاولكردنی كوردستان بە بێ هیچ كۆسپ و تەگەرەیەك. عەلی حەسەن مەجید، ئەو پیاوەی بەرپرسیارە لە كاولكردنی كوردستان لەو سەردەمە وتبووی: من دەست دەكەم بە كوشتنی كورد» بە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی! كێ دێتە دەنگ و قسە دەكات؟ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی؟ بە نەفرەت بێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەو كەسانەشی كە گوێیان بۆ دەگرێت.»
كاتێك سەركردەكانی كوردستان لە نێوان ساڵانی 1992 و 2005دا برەویان بە بیرۆكەی فیدراڵیزم دا لە عێراقدا، هێشتا یادەوەری ئەم ئێش و ئازارانە تازە بوون لە هزری هەر یەكێكماندا. بۆ ئەوەی ڕێگری لە دووبارە بوونەوەی ئەم مێژوە تراژیديە بگرین، لایەنی كورد پێداگیر بوون لەسەر ئەوەی میكانیزمێك دروست بكرێت كە بوار نەدات چەند كەسێكی كەم لە بەغدای پایتەختدا داهاتی نەوت قۆرخبكەن، بە جەخت كردنەوە لەسەر دابەش كردنی ڕەواو دادپەروەرانەی داهاتی نەوت، ئومێدی ئەوەیان خواست كە دووبارە وڵاتەكە بنیات بنێنەوە كە بە قازانجی سەرجەم پارێزگاو هەرێم وگەلانی عێراق بشكێتەوە.
گۆڕینی ئەو خەونە بۆ سیاسەت ئەو كاتەو ئێستاش تەحەددیەكی گەورەیە. هەرچۆنێك بێت، كاتێك سەرۆك وەزیرانی تازە دەست بەكاربووی–حكومەتی- فیدراڵی و وەزیری نەوت لە هاوینی 2006دا هاتنە كوردستان، نوێنەرانی هەرێمی كوردستان یەكەم ڕەشنووسی یاسای نەوت و گازیان پێشكەش كردن كە دەبووە هۆی ئەوەی عێراق بە ئاڕاستەی فیدراڵیدا هەنگاو هەڵبگرێت. ئەوە هەوڵێكی دڵسۆزانەی هەرێمی كوردستان بوو بۆ گرتنەبەری دەستپێشخەریەكی بنیاتنەر بۆ گۆڕینی ئامانجی پشت دەستوورەكە بۆ یاسایەك كە توانای مانەوەی هەبێت و ئەگەری ئەوە هەبێت ڕێككەوتنی لەبارەوە بكرێت. بە داخەوە ئەمە هیچ دەرئەنجامێكی لێنەكەوتەوە. نوێنەرایەتی هەرێمی كوردستان وردە وردە دركی بەوە كرد كە لە بەغدا كەسانێك بوونیان نیيە بیر لە فیدرالیەت بكەنەوە یان جێبەجێی بكەن.
ساڵێكی دواتر، هەرێمی كوردستان یاسای نەوت و گازی خۆی دەركرد، داوای لە كۆمپانیاكان كرد كە بێن و بە دوای نەوت و گازدا بگەڕێن و پاڵاوگە دروست بكەن و لە كۆتاییدا بۆریەكی ستراتیژی دروست بكەن بەرەو توركیا. ئەمە گەشتێكی ئاسان نەبوو. وەزیرەكان و ئەندام پەرلەمانەكان و سەركردە سیاسیەكان و چاودێران ئەوندەی پێیان كرا هێڕشیان كردە سەر سیاسەتی نەوتی حكومەتی هەرێمی كوردستان، وتیان ئەمە نایاسایی و نادەستووریە و دابەش بوونی لێدەكەوێتەوە. بەرپرسە ئەمەریكی و بەریتانیەكان لە بەغداو واشنتۆن و لەندەن و هەروەها سەركردە سیاسیەكان لە كوردستان و باقی عێراق هێرشیان كردە سەر نزیكەی هەموو هەنگاوێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ جێبەجێكردنی مافە دەستوریەكانی كە پەیوەست بوون بە نەوت و گازەوە لە هەرێمەكەدا. بەرپرسانی ئەمەریكا بە توندی ڕاسپاردەیان دژی ئەوە دەكرد كە گفتوگۆ بكرێت بۆ ئەنجامدانی هەر گرێبەستێك لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستاندا. وەزارەتی نەوتی عێراق هەموو ئەو كۆمپانیایانەی خستە لیستی ڕەشەوە كە لە كوردستاندا چالاك بوون، هەروەها سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن لە كوردستاندا لەبەر هۆكاری سیاسی حزبایەتی بە چەندین شێوە ئەم سیاسەتەیان تۆمەتبار دەكرد. زۆربەیان پیشبینی ئەوەیان دەكرد كە عێراق جارێكی دیكە بگەڕێتەوە بۆ دەوڵەتێكی بەهێز و بە مەركەزیكراو. لە بنەڕەتدا ئەوان پاساوی دژ بە فیدراڵیەتیان دەهێنایەوە، ئەمە سەرەڕای ئەو ڕاستیەی كە زۆربەیان بەشدار بوون لە بە فیدراڵیزەكردنی عێراقدا.
سەیر ئەوەیە كە ڕەوشەكە لە هاوینی ساڵی 2014دا ئاڕاستەیەكی گرتەبەر كە مایەی سوپرایز بوو. سوپای عێراق بە بێ بەرگری هەرەسی هێنا لە ئاست هێڕشەكانی داعشدا (دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام ئێستا بۆتە دەوڵەتی ئیسلامی). نرخی نەوت زۆر دابەزی. عێراق نەیتوانی بۆریە ستراتیژیەكەی بۆ هەناردەكردنی نەوتی كێڵەگەكانی كەركوك هەناردەی توركیا بكات، وەك ئەوەی بۆ چەندین دەیە ئەم كارەی دەكرد. كاتێك لە سەرەتای مانگی كانونی یەكەمی ئەمساڵدا شاندێكی كوردستان بە سەرۆكایەتی سەرۆك وەزیران نێچیرڤان بارزانی چوو بۆ بەغدا، شتی چاوەڕواننەكراو ڕوویان دا. دەركەوت ئەو بۆریەی كە لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە بنیات نراوەو جێی ڕەخنەیەكی زۆر بوو ئێستا بۆتە سامانێكی ستراتیژی، ئەویش شان بە شانی بەرزبوونەوەی ئاستی بەرهەم هێنانی نەوت كە هەرێمی كوردستان توانیویەتی لە ماوەی چەند ساڵی كەمی ڕابردودا بەو ئاستەی بگەیەنێت. گفتوگۆكارانی هەرێمی كوردستان توانیيان بگەنە ڕێككەوتن لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی بۆ هاوكاری كردنی عێراق بۆ جێبەجێكردنی ئەركە نێودەوڵەتیەكانی بە هەناردەكردنی 250000 بەرمیل لە ڕۆژێكدا و هەروەها ئەو بۆریە تازە دروست كراوەی كوردستانیش بەكار بهێنرێت بۆ هەناردەكردنی 300000 بەرمیل نەوت لە ڕۆژێكدا لە كێڵگەكانی كەركوكەوە. لە ڕوویەكەوە ئەمە خاڵێكی وەرچەرخانی دراماتیكی بوو.
بۆ چەندین ساڵ بوو بەرپرسەكانی حكومەتی فیدراڵیی نادەستوریانە ڕەفتاریان دەكردو هەرێمی كوردستانیان بە لاوازكردنی یەكپارچەیی عێراق تۆمەتبار دەكرد. ئەم پاییزە، ڕووداوەكان سەلماندیان كە سیاسەتی هەرێمی كوردستان سیاسەتێكی بنیاتنەرو ئایندەساز بوو و مایەی ئەوە بوو كە خزمەت بە تەواوی وڵاتەكە بكات. لە ساڵی 2006دا كەسانێكی كەم هەبوون، ئەگەر هەر بووبێتن، وێنای ئەوەیان دەكرد كە كوردستان بتوانێت بەشە نەوتی خۆی بەرهەم بهێنێت و بەشدار بێت بە هێنانەئارای داهات بۆ وڵاتەكە. دوو ساڵ بەر لە ئێستا، كەسانێكی كەم، ئەگەر هەشبووبێتن، دەیانتوانی وێنای ئەوە بكەن كە ئەم بۆریەی تازە دروست كراوە، بەڵام ڕەخنەیەكی زۆریی لێگیراوە- خزمەت بە كوردستان و عێراق دەگەیەنێت. بەهۆی ڕێككەوتنەكانی ئەم دواییەوە، حكومەتی فیدراڵ و هەرێمی كوردستان زەمینەیان بۆ گفتوگۆ خۆشكرد لە ئایندەدا، هەروەها بۆ چارەسەرێكی بنیاتنەرانە و ڕێككەوتنی بنیاتنەرانە.
دەكرێت بۆری نەوت و گازی كوردستان وەك دەستپیشخەریەكی بنیاتنانی ئاشتی ڕۆڵ بگێڕێت كە لە ڕێیەوە مامەڵە لەگەڵ پرسەكانی دیكەدا بكات: پێگەی پێشمەرگە و دابینكردنی دارایی بۆی لە چوارچێوەی – بودجەی- فیدراڵیدا، چارەسەركردنی كێشەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان و ڕێككەوتنێكی ماناداری دابەش كردنی دەسەڵات كە تەنانەت دابەش كردنی داهاتیش لە خۆبگرێت كە لە ئایندەدا عێراق لە توندوتیژی و كاولكاری ڕزگار دەكات. چەند ساڵێكی دیكە ئێمە وا یادی بۆریەكەی هەرێمی كوردستان دەكەینەوە كە بووە بە چەخماخەی سەرەتایەكی نوێ لە عێراقدا.
لێرەدا، پێدەچێت هێڵێكی هاوتەریب بكێشێن لە نێوان بیرۆكەی فیدراڵیزم بۆ عێراقی ساڵی 1992 كاتێك یەكەم ئەنجومەنی نیشتمانی كوردستان بوونەوە بە بەشێك لە عێراق و عیراقیان مەرجدار كرد.