ماوەیەکە، تێبینی ئەوەم کردووە کە باس کردنی پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و رەهەندەکانی مامەڵەی کورد لە گەڵ هاوکێشەکانی ناوچەکەو کارتێکردنی راستەوخۆ و ناراستەخۆی جوڵەی کورد و ستراتیژی وڵاتان بۆ ئەم پرسە، بووەتە تەوەری زیاتر گفتوگۆ لێکردن لە ناو زۆرێک لەو کۆنفرانس و مونتەدا سیاسی و فیکرییانەی کە لە بارەی هاوکێشە نوێیەکانی رۆژهەڵاتی ناوەراستەوە دەبەسترێن.
بەڵام، خۆمان وەک کورد لەم قۆناغەدا، کەمتر لە رەهەندە ستراتیژییەکانی هاوکێشە نوێیەکان دەدوێین و شەن و کەویان ناکەین و کەمتر لە پەیوەندی دوولایەنەی هاوکێشە نوێیەکان و فاکتەری کورد و کاریگەری هەردوولا لەسەر یەکتر، کەمتر دەخه‌یەنە بەرباس و لێکۆڵینەوەوە.

هەرچوار پارچەی کوردستان، لە ناوچەیەکی جیۆستراتیژی گرنگی وەهای جیهاندان کە لەلایەکەوە رەوتی رووداوەکان کاریگەری لە سەر پێگەی کورد لە ناوچەکە دادەنیت و بە هەمان شێوەش، ئەگەر خۆمان دیدیكی رۆشنترو ئەجێندایەکی نەتەوەیی و یەکگرتوومان هەبێت و باش ریالیتەی دۆخەکە بخوێنینەوە و گەمەکەرەکان بناسین و تۆڕی بەرژەوەندییەکان بزانین و لە پەیوەندییه‌کایەکان و ناوکۆییەکان باشتر تییگەین، ئەوا دەتوانین ئەجیندای خۆمان بۆ ئێستایەکی باشتر و ئایندەیەکی رووناکتر بۆ کوردستان دابین بکەین.
ئیمە لە ناوچەیەکداین، کە بریژینیسکی ناوی لێناوە بەلکانی نوێThe New Balakan خەسڵەتی سەرەکی ئەم ناوچەیەش ئەوەیە کە ململانێی زۆری تێدایە، ئاڵۆزکاوە، ململانێی دینی زۆری تێدایە، دەرگای بۆ دەستێوەردان و نەخشی زلهێزەکانی جیهان تێیدا کراوەیە، رووبەروو بوونەوەی راستەوخۆی زلهێزەکان نییەو ململانێیەکان زیاتر لە شێوەی شەڕی بە وەکالەتن، بەڵام بەریەککەوتن و کاریگەری ناراستەوخۆی زلهێزەکان هەیە، گەمەکەری نوێی هەیە، گۆڕانێکی خێرا لە پێکهاتەی ریزبەندییەکان و توانای مانۆڕی پێکهاتەکان هەیە. هەموو ئەمانەش وا دەکەن، هاوکێشەکانی ناوچەکە لە گۆڕانی خێرا خێرادا بن و ناکرێت خێرایی ئەو هاوکێشانە، لەسەر راستەرێی ستراتیژی قۆستنەوەی دەرفەت و نەهێشتنی هەڕەشەکان و دروستکردنی کیانی نەتەوەیی خۆمان بە رێگای ئاشتی و دیالۆگ و دروستکردنی سەرچاوەکانی هێزی مانەوە و گەشەپێدان وسەقامگیری و وەدیهێنانی خەونی نەتەوەیی، بە لاڕێدا بمانبەن و بە ئەجیندای بچووکتر سەرقاڵ بین و ئێنیرژی نەتەوەییمان لە مەیدانە لاوەکیەکان بەکار بێنین.
بۆ ئێمەی کورد، پرسی پەیوەندییەکانی ئەمریکا و روسیا لە ناوچەکە و ئەو رێککەوتنەی لە سەر چەکە کیمیاوییەکانی سوریا پێی گەشتن و ئەگەری پەلاماری سەربازی بۆ سەر رژێمی سوریای دورترخستەوە، پەیوەندییەکانی ئێران و ئەمریکا و گفتوگۆ تەلەفۆنییەکەی ئۆباماو رۆحانی و دیداری وەزیری دەرەوەی هەردوولا و قسە و باسی ناو ناوەندەکانی ئەمریکا بەوەی کە ئۆباما و جۆن کییری سیناریۆی نێکسۆن و کیسەنجەری بەرامبەر چین، لەسەر ئێران لە ئێستادا دووبارە دەکەنەوە، ئێران و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و پرۆسەی ٥+١ و هەوڵەکانی ئێران بۆ دروست کردنی درز لە نیوان ولاتانی ئەوروپا و ئەمریکا و گرفتی دارایی ئەمریکاو ئاشکرا بوونی سکاندالی جاودیری هەواڵگرییەکانی ئەمریکا لە سەر ئەنگیلا مێرکل و ٣٥ سەرکردەی دیکەی جیهانی و کەسایەتییەکانی فەرەنسا و، پرسی ریزبەندی و بلۆکبەندی نوێی هێز لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پەیوەندییەکانی تورکیا- ئێران، رۆڵی هەرێمایەتی هەریەک لە ئێران و تورکیا و هەوڵەکانی تورکیا بۆ دووبارە هەڵسەنگاندنەوەی سیاسەتی دەرەوەی و ئەجیندای ئیقلیمی و بانگهێشت کردنی مالیکی بۆ ئەنقەرە و پرسی سوریا و گفتوگۆکانی جنێڤ ٢ و، پرسی بەهێز بوونی تیرۆریزم و گروپەکانی سەربە قاعیدە لە ناوچەکەدا هەر لە سوریا-عێراق- یەمەن- ناوچەی سینا لە میسر- لیبیا- باکووری مالی- و لێکەوتە ئەمنییەکانی، پرسی دۆخی وڵاتانی ناوچەکە و دیموکراسییەت و سەقامگیری و گەشەسەندنی ئابوری ناوچەکە، ئاسایشی وزەی جیهانی و پێگەی سەرچاوەکانی وزەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە رووی بەرهەمهێنان - گواستنەوە -نرخ لەو هاوکێشەیەدا، ناکۆکییەکانی تورکیا و سعودیە وەک بلۆکێک لە بەرامبەر بلۆکی ئێران- سوریا، لە سەر پرسی پشتگیریکردنی ئیخوان لە میسر و لە سەرکارلادانی مورسی، نزیک بوونەوەی تورکیا و قەتەر و هەوڵەکانی سعودیە بۆ دەم چەورکردنی روسیا بەوەی کە بە بڕی ١٥ ملیار دۆلار چەکی روسی دەکرن ئەگەر کەمێک روسیا بە قازانجی سعودی، سیاستەی خۆی بەرامبەر بە سوریا بگۆڕێت، هەموو ئەمانەو چەندی پرسی دیکەش، بۆ ئێمەی کورد بایەخی یەکجار گەورەیان هەیە کە دەبێت وەک نەتەوە لە رەنگریژ کردنی هەڵوێست و جوڵەو مانۆرەکانی خۆمان بە بیرێکی ستراتیژی دووربینەوە، مامەڵەیان لەگەڵ بکەین.
ئیستا، پرسی سوریا و گفتوگۆکانی جنیڤ٢، پەیوەندی هەرێمی کوردستان وبەغدا بەتایبەتی پرسە هەڵواسراوەکان و یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمان و، پاکێجەکانی حکومەتی ئاک پارتی و ئایندەی پرۆسەی ئاشتی لە باکوور و پێکهێنانی کابینەی ٨ ی حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆنگرەی نەتەوەیی لە رۆژەڤن . لە پرسی سوریادا، فاکتەری کورد دەبێت ئەجیندای خۆی هەبێت و هەڵوێستی کورد نابێت لە بازنەی ئەجیندای ئێران و سوریا و روسیا لەلایەک و یان ئەجیندای ئەمریکا و سعودیە و تورکیا و قەتەر و وڵاتانی دیکە بێت لەلایەکی دیکەوە. واتە بۆ کورد گرنگ ئەوە نییە جنیڤ٢ بە دەرئەنجامێک دەگات کە بەشار لە دەسەڵات ئەمێنێت یان نامێنێت. بۆ ئێمە ی کورد پرسی شوناسی کورد و بە رەسمی ناساندنی و گرەنتی دەستوری لە سوریای نوێ و ستاتۆیەکی یاسایی بۆ رۆژئاوای کوردستان گرنگە، ئیتر برایانی رۆژئاوامان لە شکلی فیدرالیەت داوا بکەن یان هەرجۆرە شکلێکی دیکە کە بە پەسەندی بزانن و توانای بە دەستهێنانیان هەبێت، ئەمانە بۆ ئێمە گرنگن کە لایەنی کەم کورد بتوانێت لە جنێڤ ٢ ی هەڵیکڕینێت. لەمەش گرنگتر ئەوەیە کە ئەگەر ستراتیژی کورد لە ئێستا و پاش جنێڤ٢، بە ئاراستەی رێککەوتن بێت لەگەڵ رژێم یان شەڕی سەربازی بێت دژی رژێم یان بە تەواوەتی چوونه‌ ناو ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆن بێت یان هەر رێکارێکی دیکە بگیرێتە بەر، نابێت ئەو بڕیارە تەنها لایەنێکی کوردی سوریا بیدات، دەبێت ئەو بڕیارە ستراتیژیانە دەستەی باڵای کورد و بە بەشداری کردەنی هەموولایه‌نه‌کانی رۆژئاوا بێت. لێرە ئەوپرسە دێتە پێش کە ئایا پەیەدە، ئامادەیە بەشێک بێت لە ئەجیندای کوردی یان لای پەیەدە ئەجیندای دیکە هەیە؟ بە داخەوە هەڵوێستەکانی پەیەدە و شێوەی سیاسەت کردن و نارۆشنی ستراتیژی پەیەدە بۆ پرسی کورد لە سوریا و رێگە نەدان بە هێزە کوردییەکانی دیکەی سوریا بۆ چالاکی سیاسی و جەماوەری و مانەوەی هێزە ئەمنییەکانی رژێمی سوریا لەو ناوچانەی پەیەدە باڵادەستن و پابەند نەبوونی پەیەدە بە رێککەوتنی هەولێر و دەستەی باڵای کوردەوە، هەموو ئەمانە ئاماژەی ئەوەن کە دەبێت لە پرسی سوریا و جنێڤ٢ و دواتریش، فاکتەری کوردی یەکگرتوو بێت و پەیەدە لەوە زیاتر لە دەرەوەی بازنەی ئەجیندای کوردی نەمێنێتەوە.
هەموو هاوکێشەکانی ناوچەکە بە هەر لایەکدا بکەون، کاریگەری لەسەر عێراق دادەنێن، بۆ ئیمەی کورد گرنگە، پێگەی هەرێمی کوردستان و نوێنەرایەتی هەرێمی کوردستان لە عێراق بە جۆێرک بمێنێتەوە کە گرەنتی ئەوە بکات کورد وەک نەتەوەی دووەم وهاوبەشی راستەقینە لە هاوکێشەکانیدا بمێنێتەوە و بە بیانووی زۆرینەی سونەو شیعەوە، نەتەوەی عەرەب زەفەر بە پێگە و مافەکانی هەریمی کوردستان و ئایندەی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی هەریمی نەبەن. بۆ ئەمەش گرەنتی، ئەوەیە کە یاسای هەلبژاردنی پەرلەمانی عێراق بە جۆریک هەموار بکریتەوە کە پیگەی هەریمی کوردستان و پیشکەوتوویی سیاسی و بەشداری سیاسی فراوانی خەلکی کوردستان، عادیلانە لە بەرچاو بگیرێت. بۆ ئەمەش پرسی یەک بازنەیی و نرخی کورسی پەرلەمانی، پرسێکن کە یەکگرتوویی کوردی دەوێت و لێرەوە نابێت هیچ هیزێکی کوردستانی، بۆ ململانێی حیزبی لە ناو کوردستان، پیگەی کورد لە بەغدا لاواز بکات.
لەمەڕ پرسی پاکێجەکانی دیموکراسی کە لەلایەن سەرۆک وەزیرانی تورکیا راگەیەنران، راستە لە ئاستی پێشبینی و چاوەڕوانی کورد نەبوو. هەموو ئەو داخوازییانەی لەخۆ نەگرتبوو کە بۆ چارەسەری بنەڕەتی پرسی کورد لە باکوور پێویستن، بەڵام بوونی پشووی ستراتیژی کورد و یەکریزی کورد و هەوڵدان بۆ ئەوەی کە لەسەر ئەم هەنگاوانە هەنگاوی دیکەش بەدی بهێنرێت گرنگن و نابێت بە دیدێکی سۆزداری و گەمەی سفری و یان سفر یان سەد لەم پرسە بروانین. پابەندبوونی پەکەکە بە ئاگر بەست و نەگەڕانەوە بۆ چوارگۆشەی یەکەم لە بەرژەوەندی کورد دایە و پێگەی کورد لە هاوکێشەکان بەهێزتر دەکات و بە پێچەوانەوە سەرهەڵدانەوەی شەڕ و کوشتار لە گەرمەی ئەم گۆڕانکارییە خاراییانەی ناوچەکە، لە خزمەت دۆزی کورد و فاکتەری کوردیدا نابێت.

لە هەرێمی کوردستان، پێکهێنانی کابینەی هەشتەم پاش هەڵبژاردنەکانی ٢١-٩-٢٠١٣ بە تایبەتی لەم قۆناغە هەرە هەستیارەی کە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی پێدا تێپەڕدەبێت و هەولێر میحوەری فاکتەری کوردییە لە هاوکێشەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لە سەر هەموو هێزە براوەکانی هەڵبژاردن و بەشدار لە پرۆسەی سیاسی هەرێم وا دەخوازێت، کە بە دیدێكی بان-حیزبی لە پرسی پێکهێنان و بەشداری لە کابینەی هەشتەم بروانن. پارتی وەک هێزی براوەی یەکەم ئەرکێکی سەختی لەسەر شانە کە بتوانێت بە هاوبەشی لەگەڵ لایەنەکانی دیکەدا کابینەیەکی بەهێز و بنکە فراوان دروست بکات و ئەجیندای ٤ ساڵی ئایندەی ئەم کابینەیە وەدیهێنەری لانی کەم بەشی هەرەزۆری بەرنامەی کامپەینی هەڵبژاردنی پارتی بێت کە پرسی خۆشگوزەرانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی و چاکسازی و پەرەپێدانی بەردەوامی ئابووری و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری کوردستان وەک خاڵی بنەڕەتی، لە خاڵە هەرە لە پێشەکانی سیاسەتی کابینەی هەشتەم بێت. لەسەر هێزە بەشداربووەکانیش وا دەخوازیت، کە بەشدارییان لە حکومەت بۆ ئەوە نەبێت تا وەک پلاتفۆرمێک بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن و دەنگهێنانی زیاتر لە هەڵبژاردنەکانی ئایندە بێت، دەبێت خاوەن بیر و تیروانین و بەرنامەی پیاوی دەوڵەتی بن، کە کوردستان وپێشکەوتنی، سەقامگیری و گەشەسەندنی و بەهێزتر کردنی فاکتەری کوردی لە خاڵە لە پیشینەکانیان بێت. ناکرێت بە تێفکرین و میکانیزم و کەرەستەی ئۆپۆزسیۆن بوونەوە لە ناو حکومەت بن.
کۆنگرەی نەتەوەیی کە وا بڕیارە لە ٢٥-١١-٢٠١٣ ببەسترێت(ئەگەر دیسان دوا نەخرێتەوە) پرسێکی یەکجار گرنگی نەتەوەییە کە وەک مەرجەعێکە بۆ نەتەوەی کورد و یەک گوتاری و یەک ئەجیندایی لەم قۆناغە هەستیارەی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لەسەر سەرجەم لایەنە کوردستانییەکان وا دەخوازرێت، کە کۆنگرەی نەتەوەیی وەک پلاتفۆرمێکی نەتەوەیی سەیر بکرێت کە پێگەو ئەجیندای کورد و گوتاری کورد و هێڵەگشتیەکانی تێدا وێنا دەکرێت و بە گەڕ دەخرێت، ناکرێت هیچ هێزێک، کۆنگرە وەک پلاتفۆرمێک بۆ ئەجیندا و گوتار و فاکتەری حیزبی خۆی یان دۆخی تایبەتی سەرکردەیەکی دیاریکراو بە کار بهێنێت و لە رێگای سەپاندنی ژمارەی ئەندامانی کۆنگرە و شێوەی خوازراوی خۆی بۆ سەرۆکایەتی کۆنگرە، پەک بخات.
لە پاش سایکس -بیکۆوە، ئەمە یەکەم جارە دەرفەتێک بۆ کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دێتە پێشێ کە کورد بۆ خۆی نەخشی لە ئاراستەو داڕشتنی پارادایمی کاری خۆی و ستاتۆی خۆی، هەبێت. بۆ یەکەمجارە لە ١٠٠ ساڵی رابردوودا، ئەو وڵاتانەی کوردیان بە سەر دابەش کراوە، نێوانیان باش نییە و لە ململانێدان، گرفتی کۆمەڵایەتی و ئابوری و سەربازی و ئەمنی ناوخۆیی خۆیان هەیە، زلهێزەکانی جیهان راستە لە ناوچەکەدا هەن و کاریگەرن، بەڵام هێزی یەکلاکەرەوەی کۆتایی نین وەک جاران، وڵاتانی عەرەبی بە دەست گۆڕانەکانی ناوخۆیی خۆیان و دۆخی پاش راپەرینەکانی گەلانی ناوچەکە دەناڵێنن، بۆیە لەسەر ئێمەی کورد خۆمان دەوەستێت، کە فاکتەری کورد لە هاوکێشە نوێیەکانی ناوچەکە بکەینە فاکتەری کارتێکەر، یان وەک جاران بە فاکتەری کارتێكراو بمێنینەوە.