ئەوەی جێگەی تێڕامان و سەرنجە ئەوەیە كە ئێستا هاوكێشەی رێژەی دانیشتوانی گوندو شار تێكچوونێكی ترسناكی تێكەوتووە، كە گێڕانەوەی هاوسەنگیی بۆی ئەركێكی یەكجار گرانە و نەخشەو پلانێكی زانستیی وردی دەوێت، چونكە هەر بە گەڕانەوە بۆ ئامارەكانی زیاتر لە چل ساڵی لەمەو پێش دەردەكەوێت كە ئەوسا رێژەی سەدیی دانیشتوانی گوندو لادێ لەچاو رێژەی تەواوی دانیشتوانی پارێزگاكان لە هەرێمدا رێژەیەكی بەرز بووە.
بەڵام لەئێستاو ئاییندەشدا دیاردەی ڕوو لەشار كردن تادێت بەرەو زیادبوون دەچێت و، لەگەڵ بەردەوام بوونیشیدا زۆر گرفتی ژینگەیی لەشار و لادێكاندا دروست دەكات، بەجۆرێك كە ئاسایشی خۆراكمان دەخاتە مەترسییەوە.
هەر بۆیە بینیمان كە دروشمی ئەمساڵی رۆژی جیهانیی ژینگە(2013) بریتیی بوو لە (بیركەرەوە، بخۆ، پاشەكەوت بكە)
واتە: بیربكەرەوە پێش ئەوەی بخۆی، كە خواردیشت بیر لە پاراستنی ژینگە بكەرەوە.
لەبەیاننامەكەی ئەمساڵی (پرۆگرامی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ژینگە)(یونیپ)ی تایبەت بە رۆژی جیهانیی ژینگەدا هاتووە كە:
بەپێی ئامارەكانی رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵ (فاو) نزیكەی (1.3) ملیار تۆن لە خۆراكی جیهان بەفیڕۆ دەڕوات لەئەنجامی فڕێدانی زیادەی خۆراكەوە.
نزیكەی (1) ملیار مرۆڤ لەكۆی (7) ملیار دانیشتوانی جیهان برسین.
هەموو رۆژێك نزیكەی (20000) منداڵی تەمەن (5) ساڵ لەبەر برسێتی دەمرن لەجیهاندا.
ساڵانە نزیكەی سێیەكی خۆراكی بەرهەمهێنراوی جیهان بەهۆی زیادەڕەویی لەبەكارهێناندا بەفیڕۆ دەچێت، بۆیە لەبەیاننامەكەی ئەمساڵی رۆژی جیهانیی ژینگەدا هاتووە كە:
كەمپینی دەستگرتن بە خۆراكەوە دەست پێبكە لەماڵی خۆتەوەو لەو شوێنەی خۆت خاوەن بڕیاری تێیدا.(كورتەی بەیاننامەكە تەواو بوو)
كەواتە بابێینەوە لای خۆمان: ئێستا تۆ لەماڵی خۆتدا دەتوانیت چی بكەیت؟
یەكەم: ئەو بڕە خۆراكەی كە بۆ رۆژێك یان هەفتەیەك پاشەكەوتت كردووە لەماڵەوەدا بەكاری بهێنە بەتەواوی ئنجا بڕە خۆراكی دیكە بكڕە.
دووەم: ئەوەندە خواردن لێبنێ كە زیاترنەبێت لەژمارەی ئەندامانی خێزان و ئامادەبووانی سەر سفرەو خوان.
سێیەم: هیچ پاشماوەیەكی خۆراك مەهێڵەوە بۆ فڕێدان.
چوارەم: بۆ هەر كەسەو بەقەدەر پێویستیی خۆی خواردن بكەرە قاپەكەیەوە.
پێنجەم: شیر و چای و قاوەی ساردەوەبوو فرێ مەدە، بەڵكو پاش تێكەڵكردنیان بەبڕێك لەئاو، بیانكەرە ژێر درەخت و رووەكەكانەوە.
شەشەم: خواردن پێكەوە بخۆن نەك بە تەنیا، چونكە بەهەموو گەرمكردنەوەیەكی تر، وزەی كارەباو غازی زیاتر لەدەست دەدەن.
حەوتەم: ئەگەر هەر پاشماوەی خۆراكت هەبوو، بیكە بە پەینی سروشتی بۆ باخچەكەت.
هەشتەم: ئەو میوەیەی كە ئارەزووی خواردنی ناكەیت فڕێی مەدە، بیكە بە مڕەبا.
نۆیەم: خۆراك و میوەی زیاد هەڵمەگرە، هەر لەسەرەتاوە بیكە بە دیاری بۆ خزمێك یان دراوسێیەك.
دەیەم: كە بەمۆبایل دیلیڤەری داوا دەكەیت، داوای زۆر مەكە بەڵكو بەقەدەر پێویستی خۆت داوا بكە.
یازدەهەم: هەندێك لەو سەوزانەی دەمێنێنەوە دەتوانیت وشكیان بكەیتەوە بۆ وەرزێكی دی.
دوازدەهەم: وردە نانی زیادەو تڵپەچای و توێكڵی میوەكان بكەرە ژێر خۆڵی باخچەو رووەكەكانی ماڵەوە.
سێزدەهەم: توێكڵی زۆری میوە قەبارە گەورەكانی وەك شووتیی و كاڵەك بخەرە بەر هەتاو بۆ كەمبوونەوەی كێش و لەدەستدانی بڕی ئاوەكەی، بەمەش بارستەی تەنەكە خۆڵەكەت سووكتر دەبێت و، ئاویش ناخەیتە حاویەی خاشاك كۆكەرەوەكانەوە.
چواردەهەم: بزانە كە لەڕووی ئاینییەوە ئەوە فەرمانی خودایە كە فەرموویەتی: بخۆن و بخۆنەوەو زیادە سەرفیی مەكەن (وكلو واشربوا ولا تسرفوا)(الاعراف 31)
پازدەهەم: ئەوەش بزانە كە زۆر خواردن لەم سەردەمی دانیشتن و كەم جووڵەییەدا زیانی تەندروستی زۆری بەدواوەیە.
شازدەهەم: دەكرێت ئەگەر خواردنت لەبەر مایەوە بیخەیتە بەردەمی ئەو ئاژەڵ و پەلەوەرانەی كە خۆت هەتە لەماڵەوە یان هی كەسێكی نزیكتن، بەمەش پاداشت و خێرێكی گەورە بەدەست دەهێنیت.
حەڤدەهەم: بەشداربە بەهەر هۆكارێك بۆ رێگرتن لەبرسێتی، چونكە برسێتی دۆستی تیرۆرە.
هەژدەهەم: ئەوە بزانە كە ئاسایشی خۆراك كلیلی ئاسایشی سیاسیی و كۆمەڵایەتییە.
نۆزدەهەم: ئەمە دروشمت بێت لەژیاندا: حەزم لە خوان و نانە، قینم لە بەفێرۆدانە.
بیستەم: كەواتە وەك لەكۆتایی بەیاننامەكەی رۆژی جیهانی ژینگەدا هاتووە:
بیربكەرەوە پێش ئەوەی بخۆی، یارمەتیدەریش بە بۆ پاراستنی ژینگەكەمان.
ئەی حكومەت دەتوانێت چی بكات؟
دیارە كە هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە گەورەیە پلان و هەنگاوی كردەیی پێویستە لەلایەن حكومەتەوە لە چەشنی:
پشتگیریكردنی دارایی بۆ گەڕانەوەی هاووڵاتیان بۆ گوندەكانیان و، زیندووكردنەوەی ئابووری كشتوكاڵیی و، خود بژێوی ژیانی لادێ و، بەزانستی كردنی كەرتی كشتوكاڵ و، هێنانی تەكنەلۆژیای سەردەم بۆ زیادكردن و چاكتركردنی بەرهەم و، دامەزراندنی پیشەسازی خۆراك و، دابینكردنی دەرفەتی كار لە لادێ بۆ ئافرەت و پیاو بە مەبەستی بەهێزكردنی ئابووریی لادێ و زیادكردنی داهات.