دەستوور لەئەمڕۆدا بۆ هەموو وڵات و هەرێمێك زەمانەتە بۆ بەرقەراركردنی ئاشتیی سیاسیی و ئاشتیی كۆمەڵایەتیی، لەحاڵەتی هەر ناڕازیبوونێكیش لەهەر ماددەیەكی دەستووری، دەتوانرێت لەسەردەمێكی دیكەدا هەموار بكرێتەوە، چونكە دەستووری زۆربەی وڵاتان دەیان جار هەموار كراوەتەوە لەماوەی دوور مەودادا.
بۆیە كە ماددەی (120)ی دەستووری عێراق دەڵێت: (هەر هەرێمێك مافی هەیە دەستوورێكی تایبەت بەخۆی پەسەند بكات، كەتیایدا پەیكەری دەسەڵاتەكانی هەرێمەكە و، دەسەڵاتەكانیی و میكانیزمەكانیی پەیڕەوكردنی ئەو دەسەڵاتانە دیار دەكات ..)، ئیدی كاتی ئەوە هاتووە لەمە زیاتر هەرێمی كوردستان لەو مافە دەستوورییەی خۆی بێبەش نەكرێت و، دەبێت خاوەنی دەستووری خۆی بێت، چونكە تەنیا دەستوورە لەخەمی رێكخستنی پەیوەندیی نێوان دەوڵەت و هاووڵاتیانەو، گرێبەستی ئارەزوومەندانەی نێوان هەمووانەو، شتێك لە هەموو شتەكانی هەر لایەنێكی تێدایە، نەك هەموو شتەكانی هەر لایەنێك و، بازنەیەكیشە بۆ كۆكردنەوەی گشت و، خولگەیەكە بۆ جوڵەی ئاسایی و یاسایی هەمووان و، چوارچێوەیەكی هاوبەشە بۆ بەرژەوەندیی هاوبەش و، بازنەیەكیشە بۆ ئینتیما بۆ یەك نیشتمان و، زەمینەی پێكەوە ژیانی لەیەكچووەكان و، پێكەوە هەڵكردنی جیاوازەكانەو، دایكی گشت ئەو یاسا و رێسایانەشە، كە دواتر لەبەر رۆشنایی ئەودا دەردەچن بۆ دەرخستنی ئەركەكان و دیاركردنی مافەكانی هەمووان.
هەر دەستووریشە كە یەكڕیزی گەل و خاك و سەروەریی دەپارێزێت، چونكە دەستوور پێویستیی بەدادگای دەستووریی دەبێت وەك دوا شیكردنەوەیەك بۆ راڤەكردنی دەقەكانی و، بەمەش ئاشتیی بەرقەرار دەبێت و، لەژێر چەتری دەستوور و دادگای دەستووریدا هەموو بۆچوونە جیاوازەكان كۆدەبنەوەو خۆیان بۆ یەك ئامانج تەرخان دەكەن.
لێرەوە گرنگیی دەستوور لەژیانی گەلاندا دەردەكەوێت و، هەر لێرەشەوە گرنگیی هەبوونی دادوەرێك دەردەكەوێت بۆ راڤەكردنی دەقەكانی دەستوور وەك دوا ناوبژیوانی نێوان بۆچوون و راڤە جیاوازەكانی هەمان دەق، بۆیە دەبینین وەك نموونە بەپێی ماددەی (91) تا ماددەی(97) رەشنووسی دەستووری هەرێم، كەتایبەتە بەدیاركردنی ئەرك و دەسەڵاتەكانی دادگای دەستووری لەماددەی (95)و لە(8)خاڵداو، خاڵی (1)یان دەڵێت:(راڤەكردنی دەقەكانی دەستوور)و، ماددەی (97)یش لەهەمان رەشنووسی دەستووردا دەڵێت: بڕیارەكانی دادگای دەستووری دوا بڕیارن و، دەبێت هەموو دەسەڵاتەكانیش پابەند بن پێیانەوە.
بۆیە ئێمە هەر دەبێت سوود لە ئەزموونی گەلانی دیكە وەربگرین، بۆ ئەوەی بتوانین لەروانگەی دەستوور و دادگای دەستوورییەوە چارەسەر بۆ كێشەكان بدۆزینەوە.
سەبارەت بەئایندە و بەناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، یان ناوچە جێناكۆكەكان وەك لەدەستووری عێراقدا هاتووە، ئەوە ئاماژەیەكی گرنگە كە لەماددەی (2)ی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی كوردستاندا هاتووە كە:
(یەكەم: كوردستان – عێراق، قەوارەیەكی جوگرافی مێژووییە، پێكدێت لە پارێزگای دهۆك بەسنووری كارگێڕیی ئێستایەوەی و، لەپارێزگاكانی كەركوك و سلێمانی و هەولێر و قەزاكانی ئاكرێ و شێخان و سنجار و تلكێف و قەرەقۆش و ناحیەكانی زمار و بەعشیقەو ئاسكی كەلەك لەپارێزگای نەینەواو، هەردوو قەزای خانەقین و مەندەلیی لەپارێزگای دیالە. ئەمانەش بەسنووری كارگێڕیی پێش ساڵی (1968)یانەوە.
دووەم: سنوورە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان – عێراق، بەپشت بەستن بە جێبەجێكردنی ماددەی (140)ی دەستووری فیدرالییەوە دیار دەكرێن ).
ئەمڕۆ ئێمەی كوردستانیان زۆر گرنگە سەبارەت بەكوردستانییەتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم گوتاری سیاسییمان یەكبخەین و، بەیەك گوتاری نەتەوەییەوە جەخت لەسەر ئەم خاڵانە بكەینەوە بۆ زامنكردنی مافە نەتەوەیی و نیشتمانییەكانمان لەو ناوچانەدا .
بۆیە پێویستە وەك دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن و بزاڤی سیاسی و رێكخراوی ناحكومیی و دەستەبژێری كولتووریی و جڤاكیی، هەموو پێكەوە هەوڵەكانمان لەپێناو گەیشتن بەم ئامانجە چڕ بكەینەوە.
سپۆت:
- دەتوانرێت دەستوور لەسەردەمێكی دیكەدا هەموار بكرێتەوە، چونكە دەستووری زۆربەی وڵاتان دەیان جار هەموار كراوەتەوە لەماوەی دوورمەودادا
- دەستوور پێویستیی بەدادگای دەستووریی دەبێت وەك دوا شیكردنەوەیەك بۆ راڤەكردنی دەقەكانی
- كاتی ئەوە هاتووە لەمە زیاتر هەرێمی كوردستان لەو مافە دەستوورییەی خۆی بێبەش نەكرێت و، دەبێت خاوەنی دەستووری خۆی بێت، چونكە تەنیا دەستوورە لەخەمی رێكخستنی پەیوەندیی نێوان دەوڵەت و هاووڵاتیانە