ئەحمەد سالار
ئەو رۆژانەی قوتابی ئامادەیی وێژەیی بووم، وا رێكەوت و بەدەستی خۆم نەبوو، بەرپرسیاریەتییەكی گرانم لە ئەستۆنرابوو، جگە لەوەی، سەرێك و هەزار سەودام هەبوو، ئەوە ئەدەب و هونەریشی سەربارەیان، رۆژانێكی چڕ و پڕی خەست تەنراوە، بە جەنجاڵی و هەزار و یەك ئاوات، لە رۆژێكدا تەنها ئاواز و باس و خواسی مەرگ و كوردستان وێرانكردن، هەر چۆن سەر دەمانێك (سالم) وته‌نی:
ساعقە و بەرقی نەدامەت زوڵمەتی دا شەرق و غەرب
بەردە بارانە بەمەخسوسی لەسەر موڵكی بەبان
چاوی عیبرەت هەڵبرە ئەی دڵ لە وەزعی دەهری دوون
سەیركە سا توركی دەلەك چی كرد بە زومرەی كورد زیان
ئەو ساڵانەش هەمان كوێرەوەری و خاكەساری و كوردستان وێرانكردن نوێ بوویەوە و، بەخراپترین شێوە، ئەوسا عوسمانی و، ئەمجارەش بەغداد، بەڵام جیاوازییەكی گەورە هەبوو، ئەوسا كۆتایی ئیمارەت، بەڵام ئەمجارە شۆڕشی مان یان نەمان، جەربەزە و چەك و چیا.
بەهەر حاڵ ئامادەییم تەواو كرد و، بەرامبەر چەند ڕیانێك بوومەوە، دیارە لەو تەمەنە گەنجێتییەدا، پلە و پایە و دەسەڵات، ئایندەی بریقەدار، پتر سەرنج رادەكێشێ و ، هەتا بڵێی مایەی خەیاڵ پڵاوییە.
حەز دەكرا ببمە ئەفسەر، یان ماف بخوێنم و رۆژێ لە رۆژان ببمه‌ پارێزه‌رێكی زرنگ و به‌ ده‌م وپل.
ئەو خەون و خەیاڵانەم، لە مێشكم تەكان و دامن بەدەم باوە و، دڵەڕاوكێ و هەلوور بلووری بەختم ناوەلاوە و، هونەری شانۆم هەڵبژارد وكردمە راستەڕیێ ژیانم و گشت تەمەنم خەڵات كرد.
لەگەڵ دەستەیەك لە دەرچووانی ئامادەیی(فۆرم)مان پڕ كردەوە و پێشكەشمان كرد، لە ناوەڕاستی شەستەكاندا بوو، وادەی ئەوەهات بۆ دیمانە و تاقیكردنەوە بەرەو بەغدا بچین، بە دڵێكی پڕ لەجۆش و خرۆشەوە سواری پاص بووین، هەر چۆن بۆ سەیرانی سەرسیر دەچین، جارو باریش بە قسەی خۆش و گاڵتە و گەپ و ناو بەناو گۆرانیمان دەوت(ئەمبەرە و بەرە ناسكە دولبەرە، لەسەر ماچێكت شەڕە خەنجەرە)، دەمە و ئێوارە گەیشتینە بەغداد و، لە حەیدەرخانە لە ئوتێلێكی نەك چوار ئەستێرە، بەڵكو چوار پەنجایی دابەزین، گەرمای بەغداد هەر لە گوڕ و تیندابوو، تەنها یەك هەوا ساردكەرەوەی تیادابوو، ئەویش لە هۆڵی پێشوازیدابوو، هێشتا وەكو شەقامی(رەشید) هەر جمەی دەهات، هەر زوو باسی گیرفان بڕەكانیان بۆ كردبووین و چاوێكمان كردبوو بە هەزار چاو، بۆ ئەوەی لە یەكدی دابڕ نەبین، هەروەك (حافز قورئان) دەستی یەكترمان گرتبوو، عەرەبانەیە شووتی قاشكراوی سه‌رسه‌هۆڵ نراومان بینی وتم: كوڕینه‌ با دەروونمان فێنێك بكەینەوە، كەوتینە شووتی خواردن، ئەوشەوە هەتا ئەو سەری شەقامەكەمان تەی كرد و، درەنگ وەختانێ بە كەنەفتی و شەكەتی گەڕاینەوە ئوتێلەكەمان و، چووینە سەربان رێزێ قەرەوێڵەمان داگیركرد و، دوایی وتم: ئەرێ كوڕینە كەسێ لە ئێوە(عیلم و خەبەری) لەوەی بەیانی نییە ؟
كەس وەڵامی نەبوو، وتم: دیمانەمان لەگەڵ دەكرێ، بەڵام دیمانەكە چۆن و چییە، وتیان بابە خوا كەریمە، دەی با بخەوین، تا بەیانی خوا دەمێنێ و موڵكی.. بەیانی دەبێ زووهەڵسین، بەیانی هەر كە بانگی فەرموو، هەر دەتگووت بڵندگۆی مزگەوتی حەیده‌رخانە، كە چەند مەتریك لێمانەوە دووربوور جگە لە ژمارەیە مزگەوتی دیكە لەو ناوچەیە، نەك هەر بە ئاگای هێناین، بەڵكو راچڵەكینێ رایچڵەكانین، كە بەخۆمانەوە نەماندیبوو، جگە لەوەی مێش بە گیزە گیزەوە كەپرۆكەیان لەسەر روومان هەڵبەستبوو، هەر زوو رامانكردە خوارەوە، دەستو دەموچاومان شت و، بەرامبەر ئوتێلەكە چەند چێشتخانەیەك هەبوو، چووین و داوای نسكێنەمان كرد، تومەس شاگردەكەی كوردبوو، كەوتینە قسەكردن و، ئەویش كوردایەتی خۆی نواند، بۆ هەر یەكەمان جووتێ باڵە مریشكی هاویشتبووە ناو نسكێنەكەمان، ئێمەش كردمانە تێوشین، یان بڵێین تریت، پاشان سەروچای شیرینمان بەسەرا كرد ویەكی پەنجا فلسمان دا، ئیدی كۆلێجەكەش لە(مەیدان)ەو، هەر بەو راستەرێیەی بەر وەزارەتی بەرگریدا رادەبوورد بۆ (وەزیرییە) بەرامبەر كۆشكی شاهانەبوو، تەنیشت پەیمانگەی هونەرە جوانەكان، بەپێ رێگاكەمان بڕی، خانوویەكی دوو نهۆمی كۆنی كلاسیك شێوەی بەخشت دروستكراوی نهۆم نهۆمی بوو، چووینە ژوورەوە هۆڵەكە پڕبوو لەوانەی وەكو ئێمە و بۆ هەمان مەبەست هاتبوون، واژە واژو هەرایەك بوو هەر مەپرسە هەمووان بەیەكدا دەهاتن و دەچوون، هەر چۆن فەقێیان لە هەیوانی مزگەوتاندا دەور دەكەنەوە، لە سووچێكەوە تەختە رەشێكی وانە خوێندن لەسەر ئەسكەملێك دانرابوو، بە تەباشیر پێداویستییەكانی دیمانەكەی لەسەر دیاری كرابوو:
1- بینراوێكی ئەفراندنی بێ دەنگ(پانتۆمایم).
2- بینراوێكی شانۆیی.
3- چامە شیعرییەك.
بە حەپاسەنەوەی سەیری یەكتریمان كرد، بەدبەختی ئێمە لەوەدابوو، كەسێك بەر لە ئێمە نەچوو بووە ئەو ئاكادیمیایە، هەتا پرسێكی لێ بكەین، ژمارەیەك دەرچووی پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی بەغدادمان هەبوو، كە پاش شۆڕشی چواردەی گەلاوێژ بوو بوونە قوتابی پەیمانگە، لەوانەبوون، كەلەسەردەمی پاشایەتیدا، لەبەر چالاكی سیاسیان لە خوێندن دەركرابوون و پاشان كرابوون بە سەرباز لە(شوعێبە) وتاك و تەرایەكیش هەبوون، كە زۆربەیان نەك شانۆ، لقەكانی دیكەیان خوێندبوو، هەروەها لەگەڵ بەرپابوونی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولدا دەنگ و رەنگی هونەری شانۆ كپ كرا، ئەو رۆژە رووبەڕووی حاڵەتێكی سەیر بووین، یەك رۆژی دۆش دامان و دەستە كۆڵەیی نەبوو، دەسبەجێ بیرم لەو سێ داواكارییەی لیژنەی تاقیكردنەوەكە كردەوە، یەكەمیان بۆ بێ دەنگەكە، ئەو بینراوەم بە بیر داهات، بەیانییە و چاوم خەواڵوە و هێشتاوەكو خەو بەرینەداوم، لەبەردەم دەستشۆرەكەدا وەستاوم و لە ئاوێنەكەوە لەسەر و چاوم دەڕوانم، بەلوعەكە دەكەمەوە و، دوو سێ شڵپ ئاو بە دەمووچاوما دەكەم و پاشان سابوونەكە لە دەمووچاوم دەسووم، سابوونەكە لە دەستم دەخزێ و بە چاوی نوقاوەوە لە ژێر دەستشۆرەكەدا، دەست بە زەویەكەدا دەگێڕم هەتا دەیبینمەوە، لەسەر بەرزكردنەوه‌دا سەرم لە ژێر دەستشۆرەكە دەداو زامدار دەبێ و خوێنی لێ دێ، بۆ داواكاری دووەم، لەسەر داستانی(مەم زین) ی(خانی) گیرسامەوە، چونكە رۆژانێك پەرۆشی ئەو شاكارەبووم، چ بە كرمانجاییە ژوورووەكەی و چ بە سۆرانی كردنەكەی(هەژار) و پاشان وەرگێڕانە عەرەبییەكەی(محەمەد سه‌عید رەمەزان بۆتی) كە بە دڵ كردویەتی بە عەرەبی، هەروەها ئەو كورتە شانۆییە شیعرییەی(پیرەمێرد)... لە نیو كاتژمێرێكدا، لە زەینمدا تاووتۆم كرد، وابزانم شتێكی پوختم لێ گەلاڵە كرد، جگە لەوەی لە توانامدا هەبوو، باسی خان و نهێنییەكانی ئەو شاكارەی بكەم.
بۆ داواكاریی سێیەمان، لە ئەدەبیاتی عەرەبی سەردەمی (جاهیلی) گەلێك بەیتم لە چامە هەڵواسراوەكەی (ئیمروئو القیسی ئیبن ئەلحەجەر)، كە بەنموونەی باڵای ئەدەبی ئەو سەردەمەی بەر لە ئیسلام دەهێنرێتەوە كە بەم بەیتە دەستپێدەكات:
(قفا نبكي من ذكرى حبيب و منزل)
(بسقط اللوى بين الدخول فحومل)
ناويان خوێندمەوە و لە دڵی خۆمدا(رب اشرح لي صدري)م
وێردكردەوە و چوومە ژووری دیمانەوە......