دڵی كەس عەمباری كەس نییە
فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی
كورد گوتوویەتی:
( دڵی من عەمباری كەس نییە...)
واتە: ئەوەی دەیزانم دەیدركێنم. زوو یا درەنگ دەیڵێمەوە.
هەمیشەش هەروەها بووە
ئیجگار كەمە یەكێك پەیدا بووبێت تا ئەبەدی نهێنییەكانی شاردبێتەوە. ئەگەر لە كن هەر كەسێكی نەدركاندبێ ئەوە هیچ نەبێت بە گوێی چەند نزیكێكی خۆیدا چرپاندوویەتی.
(2)
دنیا بە پێچەوانەش دەسوڕێتەوە.
(سڕقایمی، واتە: نهێنی پاراستن) بەهایەكی ئەخلاقی بەرزی جیهانی (جاران )بوو مەبەستم لە جاران تا 20-30 ساڵ پێش هەزاران ساڵ بەرێ وەلی ئێستا(قارەمان) ئەو كەسەیە نهێنییەك بزانێ، یا پەڕە بەڵگەنامەیەكی نهێنی بەدەس بكەوێت، یەكسەر رۆژنامە و ئینتەرنێت.
ئینتەرنێتیش، ماڵی بە قوڕ بگیرێ، عەمباری كەس نییە، هەرچی بخەیتە زارەوە بێ یەك و دوو بە سەرانسەری دنیای دەگەیەنێت، چونكە گەورەترین(فیتنەگێڕی) ئەم زەمەنەیە، عەمبارێك بۆ نهێنیەكان نەماوەتەوە!
(3)
زەمەنی ئاشكرا كۆپی و گوتنەوەی نهێنیەكان بەدەستی میكاییل گورباشۆفی رووسی دەستی پێكرد، ئەو كە بوو بە پێشەوای گەورەترین حیزبی فەرمانڕەوایی یەكێتی سۆڤیەتی جاران، لەناوەڕاستی هەشتاكانی سەدەی بیستەمدا دوو زاراوەی هێنایەوە كە بوون بە كلیلی گۆڕانكارییەكی بێ پێشینە.
1- پرۆسترۆیكا، واتە: گۆڕانكاری.
2- گلاسنۆسێت، واتە: ئاشكرا گۆی و شەفافییەت، گوربا چۆف و هەڤاڵانی بەو باوەڕە گەیشتبوون كە سیستەمی یەكێتی سوڤیەت و سوسیالیزمی ئەو سەردەمە، بە بنبەس گەهشتووە و، پێویستە لە بنەڕەتەوە بگۆڕدرێت، كلیلی گۆڕانكاریش: ئازادییە، ئازادكردنی ئازادییە سیاسییەكانی تاك و كومەڵ بە تایبەتی ئازادی دەربڕین.
نزیكترین رێگەش بۆ كرانەوەی ئازادیی بیروباوەڕ و لێكۆڵینەوە: دیالۆگە، دیالۆگیش پێویستی بە زانیارییە، بەڵام زۆربەی زانیارییەكان لە تۆی بەڵگەنامە و ئەرشیف و كتێبخانەكان شاراوە هەڵگیراون، هەر بۆیەش دەبێ زانیارییەكان ئاشكرا ببن و.. ئەرشیفە نهێنیەكان بكەونە بەردەست.
ئەوە یەكەمین هەنگاڤی ئاشكراگۆیی و رۆشنبینی بوو، لەوێوە وەكو بەربەستی (مارب) لە یەمەنی جاران كە كونە مشكێك ئاوی بەربەستەكەی بەردایەوە و، وردە وردە، پەرەی سەند تا گشت بەربەرستەكە، رووخا، ئاوەها دیواری ئاسنینی بڵندی سیستەمی یەكێتی سۆڤیەت كەلێنێكی لێكەوتەوە: كە ئەوەندەی نەبرد تەنیەوە و لە ئەنجامدا داڕما.
(4)
(گلاسنۆسێت) سەرانسەری دنیای گرتەوە، چەند رژێمێك نەبێ سفت و قایم خۆیان راگرت، بەڵام زۆرینەی رژێمەكانی هاوپەیەمانی سۆڤیەت و سوشیالیزم تێكۆ پێكچوون.
لەملاوە، بەرەی كەپیتالیزم: وڵاتانی ئەمەریكا و ئەوروپا و هاوپەیمانیان، كەموزیاد لەگەڵ ئاشكرابوونی بەڵگەنامە و ئەرشیفەكانیان راهاتبوون، بەشی خۆیان نهێنییان هەبوو و هەیە، بەڵام بە ئاسانی درز دەكەنە دەرەوە و، كەم شت هەیە شاراوە بمێنێ، (نیكسۆن)، سەرۆكی پێشووی ئەمەریكی، لە ئەنجامی ئاشكرا بوونی دیكۆمێنتی سانسۆری ئیدارەكەی لە سەر حیزبی بەرامبەر، ناچار كرا دەس لە سەرۆكایەتی كۆمار بكێشێتەوە، (بیل كلینتون) سەرۆكێكی دیكەی ئەمەریكا خەریك بوو دووچاری هەمان چارەنووس ببێتەوە، ئەویش لەبەر ئاشكرابوونی پێوەندی (ئەڤینداریی) لەگەڵ (مۆنیكا) كارمەندی هەرزەكاری جوانی كۆشكی سپی، كە پێچووپەنای هەموو كۆشكی سپی و توانا و دەسەڵاتی سەرەك كۆمار نەیتوانی ئەم پێوەندییە بە (نهێنی) بهێڵێتەوە، دیارە دنیا بووە بە ئاوێنەیەكی چەند روو، هەرچۆنی بتەوێ هەموو شتت لێوە دیار دەبێت.
(5)
(ویكیڵیكس) تازەترین و سەیرترین شێوازی ئاشكرایی و ئاشكرا گۆیی یە، كە نهێنیترین نامە و نامەكاریی نێوان دامودەزگاكانی سوپای ئەمەریكا و واشنتۆن و دەسەڵاتداران ئیتر بە نهێنی نەماون، هەموو كەوتوونەتە سەر لافاوی ئەنتەرنێت و(بوونە بە ئاوماڵك)(1).
لە هەموو حاڵەتەكانی سەدەكانی پێشوو و، ساڵانی دواییدا، دەردەكەوێ، ئینسان (بە تایبەتی دەسەڵاتدار) ئەگەر سانسۆری لەسەر نەبێ چ تاوان و خەتا و نەنگی و خراپەیەك دەكات، كەواتە: ئاشكراگۆیی جۆرە سانسۆرێكە تا ئینسانەكان بترسن، هیچ نەبێ لە ئابڕووچوون! دوو جۆرە سانسۆر هەیە كە رەنگە ئینسان لە ئەنجامی خراپە و تاوان گلبداتەوە.
1- سانسۆری كۆمەڵگا، كە ڕای گشتی و یاسایە واتە: ترس لە سزا گەورەترین راگرتنی ئینسانە تا نەكەوێتـە خەتاو و تاوانەوە، هەروەها ترس لە ئابڕووچوون بەربەستێكی دیكەیە.
2- سانسۆری ویژدان، كە مرۆڤ بەخۆی تا ڕاددەیەكی بەرز خوا پەرست بێ و، خۆ بە خۆ لە خراپە وپێشێلكاری و تاوان دوور بكەوێتەوە، نەك لە ترسی یاسا و ئابڕووچوون لە نێو خەڵكدا، بەڵام ئێجگار كەمن ئەوانەی تەنیا ویژدانی خۆیان بە سانسۆری خۆیان دەدانێن، هەندێ جار كەسانی وەهاش لە فشاری كۆمەڵگا رزگاریان نابێت، كە بە زۆری زۆرداری دەیانخلسكێنێ!!
بە هەرحاڵ، و . لە هەموو حاڵەتێكدا، دڵی كەس عەمباری كەس نییە!
_______
(1) ئاوماڵك: بەو خاشاك و شتومەكە دەڵێن لافاوی زستانان ڕایاندەماڵێ و بەرەو خواروو دەیانبات واتە: ئاوماڵك= ئاوڕاماڵیو....
