(3)
بە گشتی، كوردستان و باشووری سودان، لە گرفتە سەرەكییەكاندا (چوون یەكن)...
هەرچەندە دوو حكومەتی ناوەندیی جیاواز لە دوو وڵات و دوو قاڕەی جیاوازن(ئاسیا و ئەفریقیا). جیاوازییەكی دیكەش ئەوەیە كە كێشەی كورد لە چوار وڵاتی درواسێی یەكدیدایە، هەرچەندە كێشەی باشوووری سوودان، زیاتر لە نێو سوودانە، بەڵام پێوەندیی قووڵی بە چەندین وڵاتی دەوروبەرەوە هەیە.
كەواتە، ناتوانین بڵێین هەردوو كێشە بەرەو یەك چارەسەر دەچن، بەڵام ناشتوانین ئەو حاڵەتە بەرچاونەگرین، رەنگە وێكچوونێكی دیكەش لەوەدا ببینین كە شێوەی چارەسەری هەردوو كێشە كاریگەری قووڵ دەخاتە سەر سیستەمی رامیاری و كۆمەڵایەتی و ئابووریی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی، بەتایبەتی لە خۆرهەڵاتی ناڤیندا.
گەورەترین مەسەلە كە رووبەڕووی حكومەتی سوودان و حكومەتی باشووری سوودان بووەتەوە ئەوەیە كە:
1- ئایا ریفراندۆمی دیاریكردنی چارەنووسی باشوور لە كاتی خۆیدا(كانوونی یەكەمی 2011) بەڕێوەدەچێ یا نا؟!
2- ئەگەر ریفراندۆمەكە نەكرا، چی؟!
حكومەت و خەڵكی باشوور هەر لە ئێستاوە هەڕەشە دەنێرن بۆ خەرتووم، جیهان تێدەگەیەنن، كە بە هیچ شێوەیەك دواخستنی ریفراندۆمەكە قبووڵناكەن، پەرلەمانی باشوور رایگەیاندووە ئەگەر حكومەتی سوودان لە ریفڕاندۆمەكە پاشگەز بوەوە، ئەوە پەرلەمان و حكومەتی باشوور، رێگە چارەی تایبەتمەندی خۆیان دەگرنە بەر بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆمی ئازادی خەڵكی باشوور، جا بە هەر بڕیارێك بگەن جێبەجێی ئەكەن.
(4)
هەر لە ئێستاوەش دیارە كە خەڵكی باشوور دەنگ بە جیابوونەوە و سەربەخۆی و دامەزراندنی دەوڵەتی خۆیان دەدەن.
حكومەتی ناوەندی سوودان و ئۆپۆزسیۆن و وڵاتانی دەوروبەر و كۆڕ و كۆمەڵەی جیهانیش ئەو حەقیقەتە دەزانن.
بەڵكو، بەپێی گوزارشی ئاژانسەكان، حكومەتی ناوەندی سوودان هەر لە ئێستاوە خۆی بۆ ئەگەرێكی وەها ئامادە دەكات و، دامودەزگای نوێنەرایەتی ئاییندەی خەرتووم لە دەوڵەتی باشوور دادەمەزرێنێت.
هەروەها حكومەتی باشووریش خەریكی خۆ ئامادەییە بۆ دامەزراندنی دەزگا سیادییەكان و دەستنیشانكردنی نوێنەرایەتی دیبلۆماسی لە دەرەوە.
حكومەتی سوودان هیچی بەدەستەوە نەماوە، ئەوە نەبێ هەوڵدەدا هەندێ ئاژاوە و گرفتی ناوخۆ لە باشوور بنێتەوە، كە ئێستا سەرنەكەوتووە، چونكە بزاڤی رزگاریخوازی باشوور زاڵە بەسەر هەرێمەكەدا و دامودەزگای پتەو بەهێزی دامەزراندووە بۆ بەڕێوەبردن، هەروەها سیاسەتی خەرتووم تا ئێستا هیچ باشییەكی نەبووە تا خەڵكی باشوور دڵی بێخۆشكەن.
بەڵكو حكومەتی ناوەندی سوودان چەندین كێشەی گەورەی هەیە، وەك ئەوەی هەرێمی دارفۆر و گەمارۆی نێودەوڵەتی لەسەر سوودان و بڕیاری دادگای تاوانی نێودەوڵەتی بۆ گرتن و دادگاییكردنی سەرەك كۆماری سوودان، عومەر بەشیر و كێشەی ئابووری و گرفتی ئاو لەگەڵ میسر و تاد،كەواتە، حكومەتی ناوەندی سوودان، بەتایبەتی لەبەر هەڵە گەورەكانی عومەر بەشیر و رژێمەكەی، لە هەلومەرجێكی ناهەمواردایە، دەستی كەوتووتە ژێر بەرد، قەرزاریشە، كێشەی ئەپۆزسیون و هەرێمی دارفور و گرفتی ئابووری و كۆمەڵایەتی تەنگی پێهەڵچنیوون.
ئەوەتا هەرێمی دارفوریش هەڕەشەی دەربڕیوە كە ئەگەر حكومەتی ناوەندی فشاری لەسەر كەمنەكاتەوە ئەوە ئەویش(واتە: دارفۆر) بڕیاری یەكلاكردنەوەی چارەنووسی خۆی دەدات. سوودان ئێستا لە چەقی دووڕێیانە:
- یا دەبێ بە وڵاتێكی كۆنفیدراڵی، ئەویش ئەگەر خەڵكی باشوور رازی بن، بە سیستەمی دوو دەوڵەتی فیدراڵی لە ناویەك.
- یا دەبێ بۆ دوو دەوڵەتی سەربەخۆ.
لەهەموو حاڵەتێكدا وڵاتی سوودان وەك ئێستا نامێنێتەوە، چونكە ئەگەر باشوور یەكگرتنەوە لەسەر بناغەی كۆنفیدرالیش قبووڵبكات ئەوە هەر دەبێ سنووری هەرێمەكە دیاریبكرێت و سامان و دەسەڵاتیش بەسەر هەردوولادا دابەشبكرێت.
مەسەلەی جەنگ یا ئاشتیش لە ئارادایە، چونكە هێشتا نازانرێ كە حكومەتی ناوەندی سوودان تا چەند ئامادەی قبووڵكردنی ئەنجامی ریفراندۆمی باشوورە، ئەگەر قبووڵی نەكرد چی؟!
ئەگەر ئۆپۆزسیۆن لێی هەڵسانەوە چی؟! ئەگەر كودەتایەكی سەربازیی كتوپڕ لە خەرتووم هاتە كایەوە، چۆن، دەبێ؟! خۆلە نێو دامودەزگای سیاسی و سەربازی و ئەمنی دەوڵەتی سوودانیشدا كەسانێكی رەگەزپەرست و شۆڤێنیست هەن، كە ناتوانن مافی خەڵكی باشوور و خەڵكی دارفۆر و هەرێمەكانی دیكە قبوڵبكەن، پێكهاتەی حكومەت و دەوڵەتی سوودان، وەك وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی دیكە، پێكهاتەیەكی دیكتاتۆری و بەرچاو تەنگە، ناتوانێ فرە لایەنی نەتەوەیی و فرە كەلتووری قبووڵبكات.
خەڵكی باشووری سوودان، بەتایبەتی لە ساڵی 1953 ەوە، خەریكی موقاوەمەت و فیداكاری و خەباتی چەكداری و سیاسی و جەماوەری و دیبلۆماسی پێكهاتەی حكومەتەكەیان لەسەر كەلەپووری خەباتی درێژخایەنیان دامەزراوە، ئەزموونی چڕ و پڕیان دیتووە، جارێكی دیكە ناچنەوە ژێر دەسەڵاتی حكومەتی دیكتاتۆری رەگەزپەرستیەوە.
خەباتی باشووری سوودان هەمیشە گڕوگڵپەی داوە بە خۆڕاگری و خەباتی گشت خەڵكی سوودانە چ لەخەرتوومی پایتەخت یا لە هەرێمەكاندا.
ئەوە بڕیاری خەڵكی باشووری سوودانە.. ئەگەر ریفراندۆمەكەیان نەكرد واتە:
ئەگەر حكومەتی ناوەندی نەیكرد، یا كۆسپی هێنایەپێش!.
- ئەی ئێمە چی ئەگەر ماددەی 140 هەر پشتگوێ خراو بە دواخراو. جێبەجێنەكرا؟! خۆ ماددەی 140 دروست مەسەلەی سنووری هەرێمی كوردستانە، سنووری باشووری كوردستانە.
- ئەز نابێژم ئێمەش كتومت وەك باشووری سوودان ببین..
- بەڵام دیارە كە ئەزموونی هەر میللەتێك دەبێ بەپەند و وانە بۆ میللەتانی دیكە.