(1)
نیاندرتاڵ، دەبێ باپیرە ئازیزی بەشەر بێ، داكو زانایان دۆزییانەتەوە،هێشتا كۆمەڵێك لە زانایانی رشتە جیاجیاكانی زانست عەوداڵی دۆزینەوەی ئەسڵ و فەسڵی ئینسانن.
ئێستا خەریكە لەو تیۆرییە واز بهێنن كە ئەسڵی ئینسان مەیموونە، زانستی ئەنتروپۆلوژیا دەڵێ كە ئینسان لە دوو جۆرە گیانلەبەرەوە هاتووە: نیاندرتاڵ و هۆمۆسابین، بەڵكو بە ئەنجامێكی باشتر گەیشتوون و، ئێژن كە ئامۆزا(پسمامی) تازەمان لە سیبریا پەیدابووە،ئەویش پارچەی ئەسكەلەتی گیانلەبەرێكی بچووكیان لە ئەشكەوتێكی ناوچەی(دینیسۆڤا) لە ئاڵتایی سیبریا دۆزیوەتەوە، كە زانایان دوای زەحمەتێكی فراوان بەشێكی ترشایی ناوەكیی ئەم گیانلەبەرەیان دۆزیوەتەوە، كە بۆ نزیك چل هەزارساڵ دەگەڕێتەوە، بەڵام هەموو خەسڵەتەكانی هۆمۆسابین و نیاندرتاڵی نییە( هەرچەندە نزیكە لێیانەوە).
ساڵی 2008 یش لە ئەشكەوتێكی باشووری ئەفریقیا ئەسكەلەتی(ئوسترالوبیتیك) دۆزرایەوە كە نژادێكی دیكەی چەشنی ئینسانە.
(2)
كەواتە: زانایان هەر بە دوویا چوونە تا بەدەرانجامێك بگەن، گرنگی پەیداكردنی ئەسڵی ئینسان، ئەوەیە وەك خانمە مارلین باتو ـ ماتی پسپۆری فەرەنساوی ئەم بوارە دەڵێت:
ئەگەر ئیتر نازانی بەرەو كوێ دەڕۆی، ئەوە تەماشاكە لە كوێوە هاتووی(1)
- بەو پێیە، مرۆڤ دەبێ ئەسڵ و باپیرەیەكی هەبێ، جا چ ئادەم و حەوا( مەشی و مەشیانە)(2).بێ یا گیانلەبەرانێك وەك نیاندرتاڵ و هۆمۆسابین وئینسانی باشووری ئەفەریقاوسیبریا..
1-رۆژنامەی لافیگاروی فەرەنساوی، وەرگیرانی ئەلسەباح 5/7/2010
2- لە كولتووری زەردەشتیدا ناوی( مەشی و مەشیانە) دروست لە جیاتی(ئادەم و حەوا) هاتووە.
(3)
ئەگەر ئەسڵمان مەیموون نەبێ و گیانلەبەرێكی دیكە بێ، ئەوە پێم باشە نیاندرتاڵ بێ، كە لە مێژە بەناوی ئاشنابووینەو لە واژەی كوردییەوە دوورنییە، وەك: ماڵ بە ماڵ، شەنگ و شەپاڵ، كورتو شەرواڵ، گونیە و جەواڵ، سووری ئاڵ، بەژن و باڵ، فلان و فیساڵ، چاو كەژاڵ، گردەچاڵ، خورماڵ، خالحال.. بێخاڵ، گروگاڵ،....تاد!.
خوا خێری زمان بنووسێ كە هەمیشە بەفریامانەوە دێ.
(4)
ئەشكەوتی شانەدەر وەكو زانا و شارەزاكان ئەفەرموون، هی نیاندرتاڵ بووە، كەواتە دەبێ لەو سەردەمانەی بەرەبەیانی مێژووی كوردستان، ئەشكەوتەكان ماڵ و شاری باپیرانمان بووە، كە نیاندرتاڵی نازەنین و شكۆدارن.
لەو كات و ساتانەش نە رووس بووە نە ئەمەریكاییان، نەچین نە هیندییان، نەتورك و نە فارس نە عەرەبان.. هەر خۆمان بووینەو بەس.
كەواتە: ئینسانی نیاندرتاڵ ئەی باپیرە و داپیرەی ئازیز و خاوەن شكۆ لەو كاتەی كە هیچ دەوڵەت و هیچ ئیمپراتۆرییەك لە ئارادا نەبووە، چما دەوڵەتی سەربەخۆتان بۆ دانەمەزراندین؟ بۆچی سەرانسەری جیهانتان دانەگرت، بەڵكو ئەمڕۆ كۆنترین مێژووی ئیمپریاتۆرییەتی گشتگیرمان دەبووە؟!
(5)
كەوابێ دۆزیمەوە.
هەمووی خەتای نیاندرتاڵی باپیرەی خۆنەویستمانە، كە هیچی بۆ خۆی نەویستووە و هیچیش بۆ نەوەكانی بەجێنەهێشتووە.
دیارە مرۆڤگەل لەئەشكەوتەكانی كوردستانەوە، بەچوار قورنەی ئەرزا، پەرشوبڵاو بوونە، هەر بۆیەش كە لافاوی مەزن هەڵیكرد و لێیان قەوما سواری كەشتیەكەی(نووح)ی چاونەترس بوون و هاتن جارێك لەسەر چیای (جوودی) لەنگەریان پەست، ئەمجا چوونە سەر ئاگری(ئەرارات) و گەڕانەوە، بەرەو(جوودی)، تا رێبوارانی هەڵاتووی دۆستی لافاو و تۆفان لەسەر خاكی كوردستان دابەزین و ژیانیان پێكەوەنا تا، جارێكی تر پەرت و بڵاو بوونەوە بە قارەكانا.. هەر كەس بۆ خۆی ماڵ و حاڵ و دەوڵەت و كاڵی دامەزراند، بەڵام ئێمەو(سەرچاوە و پەناگایان بەبێ دەسەڵات و دەوڵەت بەجێهێشت.
(6)
ئەمجارەش ئەگەر لە بەشەری زەوی بقەومێ و ناچاری هەڵاتن و ئاوارەببن، رەنگە روو بكەنە كوردستان.
مەرج بێ ئەمجارە، ئەگەر بە كەشتی بێن، ئەوە لە لافاو، گلیان نادەینەوە.
دەهێڵین لە شیوەكان نقووم ببن.
ئەگەر بە فرۆكە هەڵاتن بەرەو لامان ئەوە فرۆكەخانەكان بەروویانا دادەخەین، ئەگەریش پیادە یا بەشەمەنەفەر و ئۆتومبیل بین ئەوە پرد و رێگاكان دەتەقێنینەوە!
رێگاكان دەتەقێنینەوە!
ئەمجا رێگە بە كەس نادەین!
ئۆباڵی ئەوەش بە ئەستۆی نیاندرتاڵی باپیرەی نازەنینمان بێ، كە وەكو چۆن و چی ماڵ و حاڵێكی بۆ ئێمە بەجێهێشتووە، ئێمەش هیچ شتێ بۆ كەس بەجێناهێڵین.
- هەمووی خەتای نیاندرتاڵە! ئەمڕۆش قوربانی بێكارەیی نیاندرتاڵانە!
.. ئەی بابا نیاندرتاڵی خۆشەویستی هیچنەویست! چیت بەسەرمانا هێناوە، خوایە لەوەخراپترت بەسەرابێ! ئەمجارەیان ئەنفالەكان هەر تۆ بگرێتەوە!
مەرج بێ چۆن ئێمەت بەوە دەسی پەتی(1) بەجێهێشتووە، ئێمەش ئاوەها رووت و قووتت بەجێبهێڵین! دەك روو رەش و ریسواببی، ئەی داپیرە نیاندرتاڵ!
(1) چەكی نیاندرتاڵ بەردو داربووە، چەكی دەستی ئەمڕۆی ئێمەش بەرامبەر بە تەكنەلۆژیای هەرە پێشكەوتووی دنیا هەروەك بەردو دارە!