كەواتە، زەردەشتی ڕەنگدانەوەی سروشتی خۆمانە (2-2)

كەواتە، زەردەشتی ڕەنگدانەوەی سروشتی خۆمانە  (2-2)
.. بەوە دەگەم كە زەردەشت ( و.. ئایین فەلسەفە و كولتوورەكەی)، خۆمان خوڵقاندوومانە.
زەردەشت زادەی ئەم ژینگەیەیە، بە ئاوو خاك و كۆمەڵگا و مێژوو و زمان و كولتوور و ئەفسانەو ڕامانەوە.
هەروەكو هەر زاناو فەیلەسووفێكی مەزنی دیكە خوڵقاوی ئاو هەواو كۆمەڵگاو كولتووری نەتەوەی خۆیەتی.
چەند سەر دێنم و دەبەم.. هەر بەوە دەگەم: كە قەت مومكین نەبوو فەیلەسووفێك وەك كونفۆشیۆس(چین) لە جزیرە و بۆتان پەیدابێ، هەروەها نەدەشیا ئەحمەدی خانی یا حاجی قادرێك لە ڕووسیا دەربكەوێ.
بێگومان چ ڕووسیا یا چین یا كوردستان و هەر نیشتمانێكی دیكە زانا و شاعیر و فەیلەسووفی خۆیان هەبووەو هەیە.
بەڵام نەدەبوو زەردەشت لە ئەرجەنتین یا ئوسترالیا لە دایك ببێ، چونكە ژینگەی ئەو وڵاتانە جیاوازن لە كوردستان و ئێران.
هەر بۆیەش دەبێ قبوڵبكەم كە فەیلەسووفێك وەك (هیگڵ) یا (نیچە) یا (ماركس) و ئەوانی تر، بۆیان هەیە تەنیا لەسەر ڕیشەی سروشت و كولتوور و ژینگەیی وڵاتێكی وەك ئەڵمانیا دەربكەون. (هیگڵ) مومكن نەبوو لە (سەحرای ڕۆژاوای مەغریب یا لە (یەمەن) پەیداببێ.
ڕەنگە لەم بۆچوونەمدا، توانا و دەرفەتی هزری مرۆڤم سنووردارتر كردبێت. هەر بۆیەش، یەكسەر ئەپرسم:
- ئاخۆ جیهانگەرایی و خێرایی بڵاوبوونەوەی زانیاری و پێشكەوتنی ئامرازی گەیاندن و تەقینەوەی زانستەكان.. ئاخۆ ئەمە نابێتە هێزی بزوێنەری مێژوو و، تێكشانی سنوور و لەمپەرەكانی نێوان گەلان و وڵاتان، كە هەزاران ساڵە وەهایان كردووە، هەر وڵاتێك بە هەموو توانای كولتوور و كەسایەتی خۆی بپارێزێت؟
یا هەر گەل و نەتەوەیەك سروشتی خۆی دەپارێزێت و، ئەم تەوژمەش بەشێوەیەك كۆتایی پێ دێت؟
دەگەڕێمەوە سەر ئەسڵی مەبەست كە(سروشتە)، وەكو وتمان. ئەم سروشتەش لە دوو دیاردەو ڕیشەی پتەوەوە ئاو دەخواتەوە: یەك نەتەوە (زمان و نیشتمان و كەلەپوور و هاونژادی و خاك و ئاو و ژنیگە بەگشتی)، دوو: ئایین، كە هەمان كولتوور و ڕامان و فەلسەفە و دنیا بینییە.
واتە: هەزاران ساڵە چەندین گۆڕانكاری و پێشكەوتن بەسەر ژیانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و شارستانەتی گەلانی دنیادا هاتووە، بەڵام ئەم دوو ئینتیمایە نەگۆڕاون، ئینتیمای نەتەوەیی و ئینتیمای ئایینی (بە مانای فراوانی كولتوورەوە).
لە مێژووشدا دیارە كە هەر نەتەوەیەك ئەو دوو ئینیتمایە (یا یەكێكی) لە دەست دابێت، فەوتاوە و نەماوە. ئەگەر مابێتیش ئەوە شێوەیەكی ئێجگار جیاوازی وەرگرتووە.
زەردەشتی، بۆ كورد و گەلە ئاریاییەكانی دیكە، بە گشتی ئینتیمای كولتووری ماوەتەوە، بەڵام لەلای نەتەوەی كورد هەم كولتووری و هەم نەتەوەییە، بەتایبەتی كە ڕیشە زمانەوانیەكی زەق و ئاشكرایە.
لەوەش گرنگتر سروشتی كوردە، كە هەمان كولتووری زەردەشتییە.
لە چەندین وتاری دیكەش نووسیوومە و ئێستاش دەیڵێمەوە، كە هەندێ سیما و خەسڵەت و ڕەوشتی سەڵاحەدینی ئەیوبی و كەریمخانی زەند و سەركردە مەزنەكانی سەدەی نۆزدە و بیستەم، بە هیچ ڕێبازێك بۆم ڕاڤە و شیناكرێتەوە، مەگەر بەوەی كە ئەو پێشەوا و سەركردانە، هەروەها شاعیر و بیرمەندە مەزنەكانمان، بە ڕێبازی (سروشتی زەردەشتییانە) ڕوونبكەمەوە.
خووڕەوشتی زەردەشتی لە ئێمە نابێتەوە، چونكە ڕەنگدانەوەی سروشتی خۆمانە. لێرەدا بەو برایانە ئەڵێم كە ڕەخنەمان لێدەگرن و دەڵێن كە ئێمەو مانان لە خۆڕایی ئاینێكی كۆنی لەناوچوو وەك زەردەشتی زیندوو دەكەینەوە.
دەڵێم: نەخێر.. ئێمە هیچ شتێكی كۆن تازە ناكەینەوە، بەڵكو دەربارەی كولتوورو سروشتێك دەدوێین كە (هەمان خۆمانین) واتە: قەت پێویست نییە و دروستیش نییە ئەگەر بڵێین ئێمە ئایینی زەردەشت دەبووژێنینەوە، ئەمەیان مومكین نییە، بەڵكو پێویستیش ناكات .. چونكە كولتووری زەردەشتی هەر هەبووە لەم خاك و ئاو و هەوایەدا، ئێستاش خۆمان لەو بازنەیە دەبینین. دەرنەچووینە. ناشتوانین بە ئاسانی لەخۆمانی بكەینەوە.
ئەوە ئێمەین. زەردەشت ئێمەین.. خۆمانین. كەواتە: زەردەشت هەبووە و هەیە ئیتر پێویستی بە كەسێك نییە زیندووی بكاتەوە.
هەمیشە لەخۆ دەپرسم: ئاخۆ چییە ئەوەی ئێمە لە نەتەوەكانی دیكە جیا دەكاتەوە؟
بێگومان سروشتی ژینگەكەمانە (تەواوی نیشتمانەكەمانە)، كە لە كولتوورێكی زیندوو وەكو زەردەشتی بەرجەستە بووە.
جیاوازیمان لە باوەڕ بەم ڕاستییە ڕەنگە لە وشە و زاراوەو ڕادەی سەربەخۆیی فیكری و شارەزایی لە كولتووری و تێگەیشتن لە سروشتی ڕەسەنمانا بێ.
سەیر ئەوەیە كە ناشمانەوێ تێبگەین چونكە مێشكمان لە كولتوور و فەلسەفە و ڕامانی خەڵكی تر تەژی بووە.
دووپاتی بكەمەوە، كە هەر كوردێكی هۆشیار دەزانێت سروشتی كورد لە سروشتی هەر نەتەوە و گەلێكی تر جیاوازە، زانینی ئەو ڕاستییە بەسە، تا پرسیاری هەرە گرنگی بەدوادابێت: گەلۆ! ئەم سروشتە تایبەتمەندەی ئێمە چییە كە وەهای كردووە نەبین بە نەتەوەیەكی تر؟! ئەو ئەم ڕاستییە وەرنارگرێت.
با تاقی بكاتەوە(ئەو جیا لە ئایدیولۆژیای سیاسی و فەلسەفی و پێگە و بەرژەوەندی چینایەتی كۆمەڵایەتی!)
خۆ زیادیش هەوڵیاندا لە هاوەنی نەتەوەكانی دیكەدا بمانكوتنەوە، بەڵام سروشتی سەربەخۆمان هەر وەك خۆی مایەوە! دەفەرموون: بۆچی نابن بە نەتەوەیەكی تر؟!
Top