بیرۆكەی ئەوەی نەهەنگ لە ئاژەڵێكەوە پەرەی سەندووە كە لە وشكاییدا ژیاوە و پاشان چووەتە ناو ئاو، زۆر پێش چارلز داروینیش باس كرابوو، بەڵام داروین لە تیۆرییەكەیدا زۆر بە باشی ڕاڤەی كرد، بەڵگەی پەرەسەندنی نەهەنگ ئاشكرا و ڕوونە، چونكە ئێسكەپەیكەری هەیە، بەڵگەی دیكە هەن كە نەهەنگ هاوشێوەی ئاژەڵە وشكانییەكانە، وەك: پاشماوەی پێیەكانی لە ئێسكەپەیكەریدا دیارە، شێوەی لەشی ئێسكەپەیكەری چەماوەییە وەكو ماسییەكان ڕاست و درێژ نییە، هەناسەدانی بە سییەكانە لە ڕێی ئۆكسجینی دەرەوە نەك ڕیشووەكەوانە وەكو ماسییەكان، گەدەی هاوشێوەی ئاژەڵە وشكاوەكییەكانە و.. كۆمەڵێك تایبەتمەندی دیكە. هەروەها چەندین توێژینەوە لەسەر پاشماوەی بە بەردبووەكان كراوە و دەركەوتووە نەهەنگەكان نزیكەی 50 ملیۆن ساڵ لەمەوبەر گیاندارێكی شیردەری وشكانی بووە و لەسەر پێیەكانی ڕۆشتووە و لە وشكانیدا ڕاوی كردووە، بەڵام نزیكەی 35 ملیۆن ساڵ لەمەوبەر گۆڕانكاریی كتوپڕی جینات sudden genetic event بووەتە هۆی لەدەستدانی پەلەكانییان و، بە تێپەڕبوونی كات جەستەیان وا گونجاندووە كە لە ناوئاودا بژین.