HEZKURD ji bo zimanê Kurdî serî li UNESCOyê da
Koordînatorê HEZKURDê Fevzî Bulgan ji Rûdawê re ragihand ji bo ku zimanê Kurdî bi qanûnî were garantîkirin û bibe zimanê perwerdehiyê serî li Neteweyên Yekbûyî UNESCOyê danê.
Endamê Lijneya Rêveberiya HEZKURDê Aydin Dere îro ji bo ku zimanê Kurdî bi qanûnî were garantîkirin û bibe zimanê perwerdehiyê serî li Nûnertiya Daîmî ya Neteweyên Yekbûyî (NY) û UNESCOyê danê.
Aydin Dere got “Ji 1923 damezirandina Komara Tirkiyê vir de cara yekem e ku ji bo Kurdî serî lî Netewyên Yekbûyî (NY) tê dayîn. Em bi hêvî ne ku NY ji bo Kurdî li dijî Tirkiyê gav biavêje. Dê demek dirêj bigrê lê ji bo ku encamek jê bê girtin em ê pêvajoyê bişopînin.”
Dere da zanîn ku ji bo hewldanên bi NY re dê ji welatên cuda piştgiriyê bixwazin .
Herwiha Dere dibêje Kurd heta îro rêyên dîplomasiyê bikar neanîne û wiha berdeam kir “Di têkiliya bi saziyên navneteweyî re kêmasiyên Kurdan hene. Li gorî madeyên 14mîn û 46emîn yên NY yê tê diyarkirin ku mafê gelên xwecihî heye ku bi zimanê dayika xwe perwerde bibînin. Em dikarin bi saziyên kurd ên din re bixebitin û vê pêvajoyê bi hev re bimeşînin. Ji bo ku encameke ji werbigrin dê girêdayî hewldanên me be. 30 mîlyon mirov bi zimanê xwe perwerde nabînin, ev spartineke qirkirinê ye”
HEZKURD di daxwaznameya xwe ya ji bo NY û UNESCOyê de wiha got:
“UNESCO; Saziyekî navneteweyî ye ku perwerde, çand, mîrata dîrokî û nirxên mirovî diparêze.UNESCO ji bo aştî û mirovahiya cîhanê, ji bo jiyanekî demokratîk, azadî û dewleta hiqûqê, armanc wezîfeyek girîng girtiye ser milê xwe. Em li Tirkiyê dijîn û nifûsa wê nêzîkê 25 mîlyon Kurd, zimanê kurdî dibînin ku mixabin hîn jî rûyên fermî têne pejirandin û perwerdehiya bi zimanê dayikê li dibistanan dewlet ji ber astengiyan kurdî nayê dayîn.
Li ser bingeha dîroka kevnar a mirovahiyê ya hezar salan û ya ku ji malbata polîtîk, zimanê Kurdî, hişmendî û Komara Tirkiyeyê ye, ji ber polîtîkaya asîmîlasyonê ya ku hatî destnîşankirin hate meşandin, asîmlasiyon di bin xeteriyekî jidil de ye. Zimanên zikmakî, ku di encama têkiliyên çandî, erdnigarî, aborî û dîrokî yên bi sedsalan de pêk hatine, ji bo her gelî nirxa manewî, maddî û hebûna xwe digirin.
Di heman demê de ziman hêmana bingehîn e ku neteweyekê dike netewe. Di vê wateyê de, em wekî Neteweyê Kurd, dixwazin wekî her miletî vê mîrata maddî û manewî jî biparêzin û pêşve bibin.
Di sala 1923 an de ku hatiye damezrandin, hukûmeta Komara Tirkiyê, ku hebûna neteweya Kurd înkar kiriye û zimanê zikmakî qedexe kiriye. Neteweya Kurd, ku ev yek qebûl nekiriye, di hin demên dîrokê de berteka xweya rast di rengê refleksên civakî de nîşan daye. Komara Tirkiyeyê, mixabin qetlîamên Kurd, sirgûn û mirinê, bi siyasetek asîmlasyon plankirî û hişmendî bersiv daye. Tevî van hemî zilman jî, Netewa Kurd nehatiye asîmîlekirin û nekariye zimanê xwe û çanda xweya zikmakî biparêze û heya îro hilgire. Lêbelê, di qonaxa heyî de, ji ber polîtîkaya asîmîlasyonê, xetera qirkirina çandî ketiye meriyetê û rastiya asîmîlasyonê gihiştiye pîvanên cidî.
Di qonaxa niha de, bi refleksekî mafdar, damezrandinekî bi navê Hereketa Zimanê Kurdî (HEZKURD), ku destpêşxeriyek mafên medenî û rewa ye û li ser mafên zimanê zikmakî li ser navê Neteweya Kurd dixebite, hate damezrandin.
HEZKURD bê şert û merc li dijî her cûreyê şîdetê ye. Ew saziyekî demokratîk û hiqûqî ye ku tenê li ser bingeha demokrasiyê ye, ji ciwanan, sivîlan, çalakvanên mafên mirovan, akademîsyen û karkeran pêk tê, bi kurtahî ji hemî beşên civakê, yên ku pîvanên şaristaniya Ewropa ya şaristanî wekî referans dibînin. Armanca rêbazên demokratîk û aştiyane, ew e ku zimanê Kurdî di garantiya destûra bingehîn a Tirkiyeyê de wergire û zimanê perwerdehiyê.
Wekî ku tê zanîn, Neteweyên Yekbûyî (NY) ji bo azadiya zimanên qedexekirî an bindest di sala 1999an de 21ê Sibatê wekî Roja Zimanê Zikmakî ya Cîhanê ragihand. Bengalî Rafiqul Îslam, ku li Kanada dijî, di 9 Çile 1998 de ji Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî Kofi Annan re nameyek şand û tê de 21ê Sibatê wekî Roja Zimanê Zikmakî ya Navneteweyî hate îlan kirin, û UNESCO di 1999 de 21ê Sibatê wekî Roja Zimanê Zikmakî ya Navneteweyî ragihand. Ji 21ê Sibata 2000 an ve li seranserê cîhanê tê pîroz kirin.
Weke Neteweya Kurd, em jî, ji vê biryara ku ji hêla Neteweyên Yekbûyî ve hatî girtin, rêz û hurmetê digirin. Di danezana Neteweyên Yekbûyî de, rêzgirtina ji bo Tevgera Ziman a Bangladeş hate tekez kirin. Wekî din, Neteweyên Yekbûyî di danezana xwe ya ji bo Roja zikmakî de ragihand, "Hemî hewildanên ji bo pêşvexistina zimanên zikmakî ne tenê pirrengiya zimanî û perwerdehiya pirzimanî pêşve dixe, lê di heman demê de hişyarî û hişmendiya kevneşopiyên zimanî û çandî li çar aliyê cîhanê zêde dike Li ser bingeha têgihiştin, tehemûl û diyalogê. Ji bo giyangirtina hevkariyê xizmetê dikin. " tê gotin.
Em bi tevahî pabendî vê gotinê ne. Lê di heman demê de, em daxwaz dikin ku ev hestiyar ji bo zimanê kevnare yê qedexe yê Neteweya Kurd were nîşandan. Ev ji bo we ji Komara Tirkiyeyê ye, ku zimanê Kurdî bi zelalî di garantiya hiqûqî ya raya giştî de be û em gazî dikin ku zimanê perwerdehiyê misoger bibe. Ji bo vî jî Mafên Gelên Xwecihî ye ku ji hêla Komara Tirkiyeyê ve ji xala 46emîn a yekem ve hatî îmzekirin ji hêla Tirkiyê ve tê sepandin. Wekî din, li gorî Xala 14 an a Mafên Gelên Xwecih, "Mafê gelên Xwecih heye ku li gorî çanda perwerde û hîndekariyê pergalên perwerdehiyê û saziyên ku bi zimanê xwe perwerdehiyê didin saz bikin û kontrol bikin." Tê gotin. Di vê wateyê de, îddîayên gelê Kurd ew e ku qanûnên Dewleta KomaraTirkiyeyê bicîh bîn. Li gorî van gotaran, Neteweyên Yekbûyî (UNESCO) daxwaz dike ku Neteweyên Yekbûyî van gotaran bi kar bîne da ku zimanê Kurdî bi qanûnî were garantîkirin û zimanê perwerdehiyê ye.”
Rudaw
