لەگەڵ نزیكبوونەوەی وەرزی هاوین و هۆشداریی پارێزگاری هەولێر كە ئەم هاوینە پارێزگای هەولێر ڕووبەڕووی كێشەی كەمئاوی دەبێتەوە و، پرسی ئاو لە پەیوەندی بە دەستەبەركردنی ئاوی خواردنەوە و بەرەنگاربوونەوەی كێشەكانی كەمئاوی و سەركەوتنی پارێزگای هەولێر لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسیی لافاو لە زستانی ڕابردوو و چەند بابەتێكی دیكە، بوونە تەوەری دیدارێكی گوڵان لەگەڵ ئەندازیار ئاری ئەحمەد قادر بەڕێوەبەری گشتیی ئاو و ئاوەڕۆی هەرێمی كوردستان و بەمجۆرە وەڵامی پریارەكانی دایەوە.

 

* لەگەڵ نزیكبوونەوەی وەرزی هاوین پارێزگاری هەولێر هۆشداریی ئەوەی دا، كە ئەم هاوینە پارێزگای هەولێر ڕووبەڕووی كێشەی كەمئاویی مەترسیدار دەبێتەوە، هۆكاری دروستبوونی ئەم مەترسییە چییە؟ ئایا بۆچی وەك ساڵانی پێشوو لێژنەیەكی هاوبەش لە نێوان فەرمانگە پەیوەندیدارەكان بۆ ئەم پرسە پێك نەهاتووە، بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی ئەم قەیرانە ببنەوە؟

- ئەو هۆشدارییەی جەنابی پارێزگاری هەولێر داویەتی لە جێگەی خۆیەتی، ئەویش لەسەر بنەمای وشكەساڵیی ساڵانی ڕابردوو و كەمیی ڕێژەی بارانبارینە كە چەندین ساڵە دووبارە دەبێتەوە، هاوكات ئەم هۆشدارییە پەیوەستە بە دابەزینی ئاستی ئاوی ژێر زەوی، كە بەردەوام بیرەكانی ئاوی خواردنەوەی ناو شار و گەڕەكەكان ڕوو لە وشكبوون دەكەن، شاریش بە ڕاددەیەكی زۆر لە بەرفراوانبووندایە، ئاوی خواردنەوەی شاری هەولێریش 45% تا 50%ی لە ئاوی ژێر زەوی و لە رێگەی بیرەكانەوە دابین دەكرێت، ئەگەرچی لەلایەن حكومەتەوە كار و پڕۆژەی بەردەوام بۆ بەرهەمهێنان و دابینكردنی ئاوی خواردنەوە و چارەسەری گرفتەكان بەپێی بەرنامە و پلانێكی تۆكمە بەردەوامە، كە پارێزگاریش زۆر پاڵپشت بووە و بودجەی تایبەتیشی بۆ ئەو مەبەستە دابین كردووە، لێرەدا تەئكید دەكەینەوە هەر كێشە و گرفتێك لە ئاوی خواردنەوە ڕوو بدات، ئەوە كار و پلان هەیە و بودجەش بۆ چارەسەركردنیان تەرخان دەكرێت، تاوەكو نەهێڵدرێت كێشەی كەمئاوی زەق ببێتەوە و هاووڵاتیان تووشی زەحمەتی و ناخۆشی ببن، بێگومان ئەوانەی باسمان كرد هەر هەموویان پلانی كورتخایەن و هەنووكەیین بۆ ئەم وەرزی هاوینەی كە لە پێشمانە، ئەگەرچی بۆ چارەسەری كێشەی كەمئاوی لە شاری هەولێر پڕۆژەی ئیفراز چوار هەیە كە چەند ساڵێكە لەگەڵ كۆمپانیای بای وەتەری بەریتانی گرێبەست كراوە، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا نەچووەتە واری جێبەجێكردنەوە و، ئێستاكەش هەوڵ لەگەڵ ئەو كۆمپانیایە هەیە كە دەست بە كارەكانی بكات، هەروەها بۆ شاری سلێمانی پڕۆژەی ئاوی دووكان سێ هەیە و ئەو پڕۆژەیەش لە پلانی وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاو و ئاوەڕۆ ڕیزبەندی بۆ كراوە و، هەر ئێستا چوار پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەمان لە ژێر جێببەجێكردنە، كە بریتین لە پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی (بارزان، ئاكرێ، دەربەندی ڕانیە و دەربەندیخان) و لە ئایندەیەكی نزیكیشدا پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە (گۆپتەپە – چەمچەماڵ)یش ڕادەگەیەنین.  

* بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسیی لافاو لە زستانی ئەمساڵدا، پارێزگای هەولێر سەركەوتوو بوو و پارێزگای هەولێریش دەڵێت: «بۆیە سەركەوتوو بووین، چونكە پلانمان هەبوو، بودجەیەكمان لەبەردەستدا بوو بە بڕی 12 ملیار دینار، ئایا هیچ بودجەیەكی تەرخانكراو لەبەردەستانە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی كەمئاوی و دابینكردنی ئاوی خواردنەوە بۆ هاووڵاتیانی هەولێر؟

- ئەو پلانەی بۆ ساڵێك و نیو تا دوو ساڵ بۆ ڕووبەڕووبونەوەی لافاو دانرابوو، كاری لەسەر كرا و بودجە بۆ ئەو مەبەستە تەرخان كرابوو، بەشێكی پەیوەست بوو بە پارێزگا و بەشێكیشی بە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و بەشێكیش لە بودجەكە ڕاستەوخۆ بۆ بەڕێوەبەرایەتیی ئاودێریی هەولێر چووە، ئەو بودجەیەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی لافاو دانرا بوو، پەیوەست بوو بە كردنەوەی ڕێڕەوی ئاوی كەندە سرووشتییەكان و لادانی زێدەڕۆییەكان لەو شوێنانەی لافاو تێیدا ڕووی دا و، فراوانكردنی ڕێڕەوی ئاوەكان و چارەسەركردنی كێشە و گرفتی بەشێك لەو ئاوبەر و قەنتەرانەی كە هەبوون، لەو شوێنانەی كە ببوونە هۆكاری گلدانەوەی ئاو و دروستبوونی لافاو، ئاوەڕۆی ئەندازەیی و پێویست لە ژێر شەقامەكان دروست كرا لەلایەن بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەڕۆی هەولێر، بە هەماهەنگیی یەكە خزمەتگوزارییەكان و سەرۆكایەتیی شارەوانی هەولێر و كار و هەڵمەتێكی زۆر باش و گەورە كرا بۆ خاوێنكردنەوەی ئاوەڕۆیەكان، بەتایبەت بۆ چەمپەر و ئەو ئاوەڕۆیە لوولانەی كە ئاوی تێدا كۆبووبووەوە. هاوكات چەند پڕۆژەیەكی ئاوەڕۆ لەناو شاری هەولێر جێبەجێ كران، وەك ئەوەی لە چوارڕێیانی سەر 60 مەتری بۆ كە دووسایدی گەڕەكی نەورۆز دەچێت، كە تەواو بووە و پڕۆژەی ئاوەڕۆی سەر 30 مەتری كە درێژ دەبێتەوە تا بەردەم باڵەخانەی ئەنجومەنی وەزیران، ئێستا لە قۆناغی كۆتاییدایە و چەندین قەنتەرە لە ئاوەڕۆی ژێر ڕێگەی (هەولێر – پیرمام) و ژێر شەقامی 150 مەتری بە شێوەیەكی زۆر سەردەمییانە بەرفراوان كراون، كە دەبینین لە بارنبارینەكانی كۆتاییدا كە ڕێژەی ئاوەكەش چەند زۆر بوو، بەڵام ئاوەكە زۆر بە ئاسایی دەڕۆیشت و لە هیچ شوێنێك ئاو كۆنەبووەوە، لەو شوێنانەی ئاوەڕۆیەكانی هەیە، بە شێوەی سندوقی جێبەجێ كراون، هەروەك ئەو بودجەیەی بۆ ئاوەڕۆ و ڕووبەڕووبوونەوەی لافاو تەرخان كرابوو، بە هەمان شێوە ساڵانە بودجەیەك بۆ چارەسەری كێشە و گرفتەكانی ئاوی خواردنەوە لە شاری هەولێر و دەوروبەری تەرخان دەكرێت.

* نزیكەی 20 ساڵ لەمەوبەر پرۆژەی ئاوی ئیفرازی 3 تەواو بوو، ئەم پرۆژەیە پرۆژەیەكی ستراتیژیی گەورە بوو، تا ڕاددەیەكی زۆر باش كێشەی كەمئاویی هەولێری چارەسەر كرد، لەگەڵ فراوانبوونی هەولێریش بڕیار بوو، ڕیژەی بەرهەمهێنانی ئاوی ئیفراز لە 6 هەزار مەتر سێجا بەرز بكرێتەوە بۆ 10 هەزار مەتر سێجا، گرفتە سەرەكییەكانی ئاوی ئیفرازی 3 چییە و ئایا پرۆژەی ئاوی ئیفرازی 3 فراوان كراوە و حەوزی زیاتری بۆ دروست كراوە؟

- پڕۆژەی ئیفراز سێ كە ساڵی 2004 دەستی پێ كرد و لە ساڵی 2006 كۆتایی هات و 60%ی تەواو بوو، لە ساڵی 2014 تا 2016 رێژەی 40%ی پڕۆژەكە مابوو ئەویش كۆتایی هات، بەو هەنگاوە تەواوی بەرهەمهێنانی ئاوی خواردنەوەی پڕۆژەی ئیفراز سێ 100% كەوتە خزمەتی خەڵكی شاری هەولێر، بەڵام گرفتی سەرەكیی ئەو پڕۆژەیە شكانی بۆڕیی هێڵی گواستنەوەكەی بوو، بەتایبەتی لەو شوێنەی كە پێی دەگوترێت مەرعۆدا، كە دەكەوێتە نزیك گوندی گەزنە تا دەگاتە كۆگای سەرەكیی گلدانەوەی ئاوەكە كە دەكەوێتە پشت وەزارەتی پێشمەرگە، كە ئەو درێژییەش 11 كیلۆمەترە كە لە مانگی 11و12 ساڵی ڕابردوو بڕیاری بۆ دەرچوو، كە ئەو ماوەیە بۆڕییەكەی بگۆڕدرێت كە لەلایەن ڕێزدار سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی كوردستان بڕی زیاتر لە 21 ملیار دیناری بۆ تەرخان كرا و، وەك قۆناغی یەكەم (2750) مەتری لێ گۆڕدرا كە 70تا80%ی شكانەكان لەو ماوەیەدا بوو و قۆناغی دووەمی گۆڕینی بۆڕییەكە كە بەشێك لە شكان و گرفتەكانی تێدایە، كە درێژییەكەی نزیكەی (2000) مەتر دەبێت، لە ماوەیەكی نزیكدا دەست پێ دەكات و بە تەواوبوونی قۆناغی دووەمی گۆڕینی بۆڕییەكەش كێشەكان نزیكەی 90تا95%ی نامێنێت، لە ساڵی 2016 بەرهەمێنانی پڕۆژەكە لە 20 هەزار مەتر سێجا زیاد كرا بۆ 70هەزار مەتر سێجا، لەو كاتەدا حەوزێكی دیكەی گلدانەوەی ئاو دروست كرا و دەبێت بپرسین بۆچی ئەو پڕۆژەیە بەشی شاری هەولێر ناكات؟ بێگومان ئەو گەشەكردن و بەرفراوانییەی شاری هەولێر كە لە دوای ساڵی 2004 دەستی پێ كرد، ئەوە هاوتەریب نەبوو لەگەڵ ئەو پڕۆژانەی كە پێویست بوون بۆ شاری هەولێر، چونكە شەقامی 100 مەتری ئەو كات كۆتایی شاری هەولێر بوو، ئەگەرچی ئێستا شاری هەولێر چەند بەرانبەر زیادی كردووە و باڵەخانەی نیشتەجێبوون و بازرگانیی زۆر گەورە و بەرزیشی تێدا دروست كراوە، هەر بۆیە پڕۆژەكانی ئاو تەنیا بەشی 50%ی دانیشتووانی شاری هەولێر دەكات و 50%ی دیكەش بە نزیكەی 1400 بیر ئاوی خواردنەوەیان بۆ دابین دەكرێت، بەڵام لە ئێستادا شارێكی وەك هەولێر پێویستی بە پڕۆژەیەكی وەك هەولێر چوار هەیە، كە تواناكەی (25) هەزار مەتر سێجایە، كە ئەو بڕەش یەكسانە و دەتوانین بڵێین زیاتریشە لەو پڕۆژەی ئاوانەی ئێستا لە هەولێر هەیە لەگەڵ ئەو ژمارە بیرانەی كە ئاو بۆ گەڕەكەكان دابین دەكەن.

* باس لەوە دەكرێت لە ڕووی بەرهەمهێنانی ئاوی خواردنەوە بە ستاندەری جیهانی، بەرهەمهێنانی ئاوی خواردنەوە بۆ هەولێر نزیكە لە ئاستی ئەو ستاندەرە، بەڵام كێشەی بەفیڕۆدانی ئاو هەیە، ئایا بەرنامەتان بۆ ڕێگرتن لە بەفیڕۆدانی ئاو چییە و، ئایا وڵاتانی دیكە چۆن كێشەی بەفیڕۆدانی ئاویان چارەسەر كردووە؟

- وەك ئەو داتایانەی لەلامانە، ڕۆژانە بۆ شاری هەولێر و دەوروبەری (690) هەزار مەتر سێجا ئاو بەرهەم دێت و دەگوازرێتەوە وەك وڵاتانی دونیا، بەتایبەت وەك وڵاتانی دەوروبەر كە هەمان كەشوهەوایان هەیە، هەر تاكێكی دانیشووانی ئێمە ڕۆژانە پێویستی بە (200 تا 250) لیتر ئاو هەیە، بەڵام بەپێی ئەو بەرهەمهێنانی ئاوەی هەیە و ئەو ئاوەی دەگاتە ماڵەكان ئەوە هەر تاكێكی خەڵكی هەولێر ڕۆژانە (370) لیتر ئاوی بەردەكەوێت كە زۆر لە ستانداردی جیهانی زیاترە، بەڵام بەشێكی زۆر لەو ئاوی خواردنەوەیە بە چەندین ڕێگەی زێدەڕۆیی لەلایەن خەڵكەوە بە فیڕۆ دەچێت، بەتایبەت بە نەبەستنی تەوافە لەسەر تانكییەكانیان و شووشتنی ئۆتۆمبێل و بەردەرگاكانیان و ئاودانی باخچەكان، بەتایبەتی ئەو باخچانەی بەرانبەر ماڵەكانیان بە زێدەڕۆیی دروست كراون، هەر چەندە ئێمە پێوەرمان بە چەندین قۆناغ بۆ دەستگرتن بەسەر ئاو و بەفیڕۆنەدانی بەستووە، بەڵام هێشتا زۆر هاوبەشی ماڵان هەیە پێوەریان نەبەستووە، كە بۆ ئەوانەش ڕێنمایی و كرێی ئاو بەجۆرێكی دیكە حیساب دەكرێت، وەك ئەوە نییە كە پێوەری بەستووە، بەڵام لە كار و هەوڵداین، كە هاوبەشان پێوەری ئاو ببەستن و ئاو بەفیڕۆ نەدەن، لە هەموو هەرێمی كوردستان تا ئێستاكە یەك ملیۆن و هەشتاوپێنج هاوبەشمان هەیە و لەو ژمارەی هاوبەشەش 83%یان پێوەری ئاویان بەستووە .

* ئەمساڵ چەندین پڕۆژەی ئاوەڕۆ لە هەولێر جێبەجێ كران، كە وەك باسی دەكەن ئەوانیش بە هۆی نەبوونی پارەوە كاریان تێدا وەستاوە، ئایا ئەوە دەستپێكی پڕۆژەی ئاوەرۆی هەولێرە كە لە 2005 ـەوە ماستەر پلانەكەی تەواو بووە، یان ئەمە دەستپێكی قۆناغی یەكەم بوو؟ ئەی كەی قۆناغەكانی دیكەی دەست پێ دەكات؟

- لە ساڵی ڕابردوو تا ئێستا بە دەیان پڕۆژەی بچووكی ئاوەڕۆ لە ناو شاری هەولێر و دەوروبەری لە قەزا و ناحیەكان جێبەجێ كراون، هاوكات چەند پڕۆژەی گەورەش وەك ئەوەی باسمان كردن لە سەر 60 مەتری و پێش ئەنجومەنی وەزیران و تەیراوە و چەندین شوێنی دیكە، كە ئەو پڕۆژانە بەشێكی زۆر لە كێشە و گرفتەكانی ئاوەڕۆ لەو شوێنانە چارەسەر دەكات، پڕۆژەی ئاوەڕۆی قورسی شاری هەولێر لەلایەن ڕێكخراوی جایكای یابانیەوە لەسەر قەرزی درێژخایەن جێبەجێ دەكرێت، ماوەی چەندین ساڵە دیزاینەكەی تەواو كراوە، بەڵام لە ئێستادا ئەو پڕۆژە ستراتیژییە پێویستی بە زیاتر لە دوو ملیار دۆلار هەیە، وەك قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكە لەسەر قەرزی یابانی كە بڕی 300 ملیۆن دیناری بۆ دانراوە، ئەو قۆناغە لە هەنگاوی تەندەریندایە و بۆ جێبەجێكردنی ئێستا لە گفتوگۆداین لەگەڵ كۆمپانیایەكی شارەزای یابانی، ئەگەرچی ئەو ڕێژەی پارەی ئەو كۆمپانیایە داوای كردووە زۆر بەرزە، بۆیە ئێمە لە گفتوگۆداین لەگەڵیان تاوەكو بگەینە ئەو ڕێژە و بڕە پارەییە كە پێویست و گونجاوە بۆ پڕۆژەكە، بە جێبەجێكردنی ئەو پڕۆژەیە سیستمی ئاوی قورس لەگەڵ ئاوی باران لە یەكتر جیا دەبێتەوە و كارگەیەكی ڕیسایكلینیش لە خوارووی هەولێر هەر لەگەڵ ئەو قۆناغی پڕۆژەیەدایە، كە شوێنی بۆ ئامادە كراوە لە نزیك گوندی عارەب كەند، كە ئەو ئاوەی لەوێ ڕێسایكلین دەكرێت، دەتوانرێت جارێكی دیكە بۆ ئاودانی باخچە و پارك و چەندین كاری دیكە جگە لە خواردنەوە بەكار بێت.