لە دوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017 تا ئێستا بە بڕیاری دادگا 356 هەزار دۆنم زەویی كورد لە كەركووك بە عەرەبی هاوردە دراوە

 

كوردانی دانیشتووی كەركووك و ناوچە كێشەلەسەرەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، لە دوای خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەرەوە ڕووبەڕووی چەندین ڕووداوی نەخوازراو بوونەتەوە، لە سەرووی هەموویانەوە تەعریب و داگیركردنی ماڵ و زەوییە كشتوكاڵییەكانیان لەلایەن عەرەبی هاوردەوە، هاوكات نزیكەی 200 هەزار كەسیش ئاوارەی هەرێمی كوردستان بوون، كە بەشێكی زۆریان تاوەكو ئێستاش بۆ زێدی خۆیان نەگەڕاونەتەوە.

هەوڵ درا بەپێی ماددەی 140 و هەندێك بڕیار و ڕێنوینی، كێشەی لەمێژینەی زەوییە تەعریبكراوەكان چارەسەر بكرێت، بەڵام لە دوای 16ی ئۆكتۆبەری 2017وە كێشەكە ئاڵۆزتر بووە و تاوەكو ئێستا 356 هەزار دۆنم زەویی كورد لە كەركووك بە بڕیاری دادگا بە عەرەبی هاوردە دراوە.

بەپێی زانیارییەكان چەند ڕۆژێك پێش ئێستا هێزێكی سەربازیی عێراق جووتیارانی گوندی پەلكانەی سەر بە ناحیەی سەرگەڕان لە قەزای دووبز لە سنووری پارێزگای كەركووك ئاگادار كردبووەوە كە نابێت زەوییەكانیان بۆ كشتوكاڵكردن بەكاربهێنن، بەپێچەوانەوە تووشی سزا دەبنەوە. لە سنووری ناحیەی سەرگەڕان لە قەزای دووبزی سەر بە كەركووك 12 گوندی كورد هەیە كە عەرەبی هاوردە هەوڵی داگیركردنی زەوی و موڵكەكانیان دەدەن. بەشداربووانی ڕاپۆرتێكی شیكاری گۆڤاری گوڵان باس لە دەرەنجام و لێكەوتە خراپەكانی خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر دەكەن.

 

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

 

مەریوان جەلال ڕەشید كارگێڕی لقی سێی پارتی دیموكراتی كوردستان لە كەركووك، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «ناوچە كێشە لەسەرەكان كە ناوچەی ڕەسەنی كوردە و خاك و ئاو و هەواكەی موڵكی گەلی كوردە و مێژوو شاهیدە و ناسنامەكەی ناسنامەی گەلی كوردستانە، بە درێژایی مێژوو ناوچە كێشە لەسەرەكان كوردی تێدا ژیاوە و موڵكی كورد بووە و، عەرەب نەك لەم ناوچانە نەبوون، بەڵكو لە عێراقیش مێژووەكەیان زۆر نییە، كەچی ئێستا خۆیان كردووەتە ساحیب ماڵ و كوردیان بە میوانیش قبووڵ نییە». هاوكات دەڵێت: «ئەگەر لە مێژووش گەڕێین، كە ئێستا سەردەم، سەردەمی هەڵبژاردن و گشتپرسی و دەنگی خەڵكە، لەوەشدا پاش ئەو هەموو تەعریبەی كراوە، نەتەوەی كورد هەر زۆرینەیە و دەنگی یەكەمی ئەو ناوچانەیە بەتایبەت شاری كەركووك». گوتیشی: «لەپاش خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەرەوە عەرەبە هاوردەكان چوونەتە سەر زەوی و ئاوی جووتیارانی كورد و داگیریان كردووە و دەیكێڵن و لێ ناگەڕێن، جوتیارە كوردەكان بگەڕێنەوە سەر ئەرزەكانیان و هەموو ساڵێك كاتێك جووتیارە كوردەكان دەیانەوێ زەوییەكانیان بكێڵن، پەلامار دەدرێن دەكوژرێن و بریندار دەكرێن، یان ڕاپێچ دەكرێن بۆ بەندیخانە، چونكە عەرەبە هاوردەكان بە پاڵپشتیی هێزی سەربازی هەڵدەكوتنە سەر خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكە و حكومەتی داسەپێنراو بە هێز و بە یاسا هاوكاریانە و پشتگیرییان دەكات. بۆیە ئەم بابەتە بەردەوامە و كێشەیەكی قووڵ و بێ چارەسەرە و هیچ نییەتێكی باشیش نابینین، بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشە لەمێژینەیە، كە بەم شێوەیەش بەردەوام بێت، ڕووداوی گەورە و نەخوازراوی لێ دەكەوێتەوە، چونكە كورد دەستبەرداری مافە زەوتكراوەكانی خۆی نەبووە و نابێت، گەلی كوردستان سەدان ساڵە شۆڕش دەكات لە پێناو ڕزگاركردنی گەل و خاكەكەی و جەنابی بارزانیی نەمر شۆڕشی مەزنی ئەیلوولی كردە قوربانی كەركووك و ئەو ناوچانەی كە ئێستا پێی دەوترێ ناوچەی جێ ناكۆك و كێشەلەسەر».

مەریوان جەلال ئەوەشی خستەڕوو كە «ڕۆژی 8ی مانگی 12ی ساڵی 2022 جەنابی كاك مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بارەی ناكۆكیی نێوان جووتیارە كورد و عەرەبەكانی دەوروبەری كەركووك ڕاگەیەندراوێكی بڵاو كردەوە، داوای لە سەرۆكایەتییەكانی عێراق كرد، كۆتایی بە دەستدرێژیی (كەسانی دەستڕۆیشتوو) بهێنن بۆ سەر جووتیارانی كورد. جەنابیان بۆ چارەسەركردنی كێشەی جووتیارانی كورد بەردەوام لەسەر هێڵ بوون». گوتیشی: «لە ئێستادا هەوڵێك هەیە بۆ چارەسەركرنی ئاریشەكانی نێوان حكومەتی هەرێمی كورستان و حكومەتی فیدڕاڵی عێراق و كاراكردنەوەی لێژنەی مادەی 140 كە بەشێكی پەیوەستە بە گەڕاندنەوەی مافە زەوتكراوەكانی كورد، لە نێویاندا گەڕاندنەوەی زەوی و زاری جووتیاران، بەو ئومێدەین بە زووترین كات لێژنەكە دەست بە كار بێت و لە هەوڵی چارەسەركردنی ئەو كێشانە بێت و تەواوی بڕگەكانی ئەم ماددەیە جێبەجێ بكەن و ماف بۆ مافخوراوان بگەڕێتەوە. كێشەی جووتیارە كوردەكانیش كێشەی هەموو تاكێكی كوردە و پێویستی بە چارەسەركردنە و چیدی ڕێگە نەدرێ غەدر و زوڵمیان لێ بكرێت و پێویستە هەموو لایەك لەسەر ئەم كەیسە یەكدەنگ بین» .

مەسعود مەلا پەروێز كارگێڕی لقی سێی پارتی دیموكراتی كوردستان، هێما بۆ ئەوە دەكات كە مێژووی كەركووك و داگیركردنی زەوی لە چوارچێوەی پرۆسەی بەعەرەبكردندا، چەندین شێوازی بە خۆیەوە بینیوە. یەكێك لەو شێوازانە داگیركردنی زەویی كشتوكاڵی بووە. زەوییە كشتوكاڵییەكان لە كورد سەندراونەتەوە، لەلایەن حكوومەتیشەوە بەسەر عەرەبدا دابەش كراون. ئەم دابەشكردنە بە ناوی چاكسازی و كۆمەڵێك یاسا كراوە، یانیش بە بەكارهێنانی هێز و دەسەڵاتی سەربازی. نموونەیەكی زەق بۆ ئەمەش لە دوای هاتنی هێز و دەسەڵاتی بەعسییەكان بوو لە ساڵی 1963. لەو كاتەدا هێزی میلیشیایی ناونراو بە (حرس قومی)، شاڵاوێكی گشتگیر و دڕندانەیان بەرپا كرد و لە ئەنجامدا چەندین گوند و ئاوایی كورد سووتێندران و مەڕوماڵات و بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیش تاڵان كران. قوربانیی گەورەی ئەم شاڵاوەش كەوتوونەتە سنووری قەزای دووبز و سەرگەران. ئەم هەڵمەتەی داگیركردن و بەتاڵانبردنی بەرهەمەكان و پاشان سووتاندنی گوندە كوردییەكان بەردەوام بوو، هەتا پرۆسەی ڕزگاركردنی عێراق. دوای گەڕانەوەی هیوای جووتیاران، بڕێكیان توانییان بگەڕێنەوە سەر زەویی خۆیان، بیكێڵن و بیژێننەوە، لە ناوچەیەكی وەها پڕ كێشەدا، ئەم هیوایە زۆر ڕۆشن نەبوو. لە قۆناغی دواتردا، كێشەی یاسایی و كارگێڕییان لە بەڕێوەبەرایەتییە كشتوكاڵییەكان تووش دەبوو. یەكێك لەو كێشانە بەناوكردنی ئەو زەوییە كشتووكاڵییانە بوو، بە ناوی عەرەبەوە، ئەو عەرەبانەی كە پێشتر سوودمەندی هەڵمەتی بەعەرەبكردنی كەركووك ببوون. گرێبەستەكانی ئەو زەوییە كشتوكاڵییانە بە ناوی عەرەبەوە كرابوون. دواتر بە نیشاندانی بەڵگە و دۆكیۆمێنت توانرا بڕێكی زۆر لەو زەوییانە بگەڕێندرێتەوە بۆ كورد و بتوانن بیكێڵن و كشتوكاڵی تێدا بكەن. تا خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر. لە دوای ئەوە جووتیارانی كوردی سنووری پارێزگای كەركووك تووشی كێشە و تەنگژەی زۆر بوونەوە. هۆكارێك بۆ ئەو كێشانە پارێزگارێكی داسەپاوی شۆڤێنی بووە. بە هۆی ڕقبوونەوەیان لە كوردی ئەو ناوچەیە، ئێستاش لەلایەن سوپا و پارێزگارەوە پاڵپشتیی عەرەبی هاوردەی ئەو ناوچەیە دەكرێت بۆ دووبارە داگیركردنەوەی ئەو زەوییانە. هەر بۆیە پێویستییەكی زۆر هەیە لەسەر نوێنەرانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق كە بتوانن چارەسەرێكی ڕیشەیی و یەكجارەكی بدۆزنەوە بۆ ئەم كێشمەكێشەی زەوییە كشتوكاڵییەكانی كوردی ئەو ناوچەیە. یەكێك لەو ڕێگایانەی دەتوانرێت بگیرێتە بەر، ئەوەیە كە پێویستە ئەو زەوییانەی پێشتر بەسەر عەرەبی هاوردەدا دابەش كراون، گرێبەستەكەیان هەڵبوەشێندرێتەوە و گرێبەستی نوێ بۆ خاوەن زەوییە ڕەسەنەكان بكرێت. لە درێژەی ئەو چارەسەرەش پێویستە ئەو بڕیاڕ و ڕاسپاردانە هەڵبوەشێندرێنەوە كە دەربارەی زەوی و زاری كوردی ئەو ناوچەیە لەلایەن سەركردایەتیی ئەنجومەنی شۆڕشی ڕژێمی بەعس دەرچووە. پێویستیشە و مافێكی ڕەوایە كە قەرەبووی چەندین ساڵ لە نەهامەتی و دەركردنی خاوەن زەوییە ڕەسەنەكانی ئەو ناوچەیە بكرێتەوە كە بە درێژایی چەندین ساڵ داگیركراون.

نووسەر و چاودێری سیاسی ڕێبوار شوانی، لەسەر هەمان پرس دەڵێت: «هەموو ئاماژەكان پێمان دەڵێن، كە ئەگەر هەوڵی ڕژد نەدەین، بۆ چارەسەری ڕەوشی ناڵەباری ئەو شارە كوردستانییە و پێكەوە ژیان، ئەوا بەردەوامیی بەعەرەبكردنی و هەوڵی گۆڕینی كوردستانیبوونی كەركووك لەژێر هەڕەشەیەكی گەورەیەدایە، بەتایبەت لە سەر خەڵكانی ڕەسەنی ئەو شارە كوردستانییە، كە خیانەت و پیلانگێڕی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 كاریگەرییەكی زۆری لەسەر چەند بارە داگیركركردنەوەی گوند و ناوچەكە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بووە بەتایبەت كوردستانییانی ئەو ناوچانە لەسەر ماڵ و خاكی خۆیان و زەوییە كشتوكاڵییەكانیان لە ماوەی شەش ساڵی ڕابردوو كە چەندین جار هەوڵی داگیركردنیان دراوە. جووتیارانی كوردی ناوچەكە بە ناچاری سەرچاوەی ژیانیان بەجێ هێشتووە و، ئەو زوڵمە گەورەیەش درێژەپێدەری 35 ساڵ سیاسەتی ڕژێمی پێشووی بەعسی ڕووخاوە و، ئامانجی سەرەكییان ڕەخساندنی هەلومەرجێكە بۆ لاوازكردنی سەنگ و پێگەی كورد لە كەركووك، كە سەدا 80ی دانیشتووانی دەنگیان بە گەڕانەوە بۆ سەر هەرێمی كوردستان داوە، هەروەها هێنانی خەڵكی ناوچەكاتی دیكەی عێراقە بۆ سڕینەوەی مۆركی كوردستانیبوونی ئەو شارە و ڕێگریكردنە لە جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستووری هەمیشەیی، بۆیە مەبەستی سەرەكیی لەدوای داگیركردنی ئەو شارە بە پیلانگێڕی و خیانەتكاری، لە ڕاستیدا ئەوەیە كە بە هێنانی عەرەب و شیعەی هاوردە ڕێگری لە كاری كشتوكاڵی كورد بكەن لە هەموو ناوچەكانی كەركووك، كە ئاماژەیەكی ڕوون و ئاشكرایە و هەڕەشەیەكی مەترسیدارە لەسەر گۆڕینی دیموگرافیای ئەو ناوچە كوردستانییە و بەتایبەت مەرامیان لە هێنانی خەڵكانی غەیرە كەركووكی و هاوردەكراو، بۆ بەكارهێنانیانە بۆ كاتی هەڵبژاردنەكان و لاوازكردنی پێگەی گەلی كورد و شوناسی ئەو شارە دێرینە كوردستانییە، ئەوە جگە لە داگیركردنی موڵك و ماڵی كوردان لەو شارە، كە زەنگێكی مەترسیداریشە بۆ سەر داهاتووی كەركووك، چونكە كەركووك لە ڕووی دەستوورییەوە یەكلا نەبووەتەوە و پێویستی بە قۆناغی یاسایی هەیە». گوتیشی: «كاتی ئەوە هاتووە گوشار و هەوڵە دیپلۆماسی و سیاسییەكان بۆ ڕێگریكردن لە پرۆسەی بەعەرەبكردنەوەی كەركووك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بگیرێت و پێویستە ڕێگە لە شێواندنی كوردستانیبوونی كەركووك نەدرێت و كاری ڕژد بۆ جێبەجێكردنی ماددەی دەستووری 140 بكرێت».