زۆرن ئەو مرۆڤە بەرز و ناودارانەی كە لە ڕووناكیی كتێبەوە پێگەیشتوون و گۆڕانكاریی گەورەیان لە خۆیان و دەوروبەر و كۆمەڵگەدا دروست كردووە. هەمیشە گوتراوە كتێب باشترین هاوڕێی مرۆڤە، كەواتە خوێندنەوە پرسێكی گرنگە و ناكرێت لەو بوارەشدا ڕۆڵی خێزان فەرامۆش بكرێت، لەبەر ئەوەی خێزانی هۆشیار پێویستی بە بوونی كتێبخانە لە ماڵەكەیدا هەیە و ئەوەش دەبێتە سەرەتایەكی باش و مرۆڤ ئاشنا دەبێت بە كتێب و خوێندنەوە و وردە وردە خوێندنەوە دەبێتە كەلتوور و بە خوێندنەوەش كەسێتی بەهێز بۆ تاك دروست دەبێت. كەچی لە ئێستادا خوێندنەوە لای زۆربەی تاكەكان بە تایبەت گەنجان فەرامۆش كراوە، لەم ڕوانگەیەوە دەپرسین: ئایا تا چەند گرنگە خوێندنەوە لە ناو خێزانەكان بە كەلتوور بكرێت؟ بەشداربووانی ئەم ڕاپۆرتەی گۆڤاری گوڵان وەڵامی پرسیارەكە دەدەنەوە.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

سەرەتا هونەرمەند و كەسایەتیی ناسراو حەمەڕەشید هەرەس باسی ئەوە دەكات كە «خوێندنەوە پتەوترین كەرەسەیە، لەناو بناغەی بنیاتنانی تاك و كۆمەڵدا. بەرانبەرەكەشی كە تەمبەڵییە لە خوێندنەوەدا، دەستەبەری دواكەوتن و بە لاڕێداچوون و تەنانەت نەخوێندەواری و هەناسەساردیی نەوە دوای نەوەی كۆمەڵگایە». هاوكات دەڵێت: «خوێندەوار كەسێك نییە تەنیا بتوانێت بنووسێت و بخوێنێتەوە، خوێندەواری برەودانە بە خوێندنەوەی بابەتی جیاواز، بۆ واڵاكردنەوەی ئاسۆی مژێكی ڕووناك و هاندان و هەڵوەدای دەوڵەمەندكردنی خود، دۆزینەوەی ڕێگایە و سەرەدەركردن لە ناو تاریكایی ژیاندا ڕێكردن بەرەو ڕووناكی»، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە «بە لای هەموو توێژەرە كۆمەڵایەتییەكانەوە، خوێندنەوە پیرۆزترین و كاریگرترین چالاكییە، كە تاك دەستی دەكەوێت، بۆ پاراوكردنی زمانی ئاخاوتن و دەستخستنی زانیاریی هەمە جۆر كە بە مژێكی ڕۆشنەوە گەشت بەم جیهانە فراوانەوەدا بكەیت و، ڕوو لە ژیانێكی شایستە بكەیت». گوتیشی: «خوێندنەوە ئەو بارە گرانە نییە، تاك هەموو ژیانی خۆی بۆ تەرخان بكات و، ببێت بە كۆیلەی كتێب و چالاكییەكانی دیكەی بۆ ئیفلیج بكات. خوێندنەوە دەكرێت ببێت بە خوویەكی چێژبەخش و بە سوود لەو كاتەی بێ ئیشی خۆتی پێ پڕ دەكەیتەوە».

هەرەس لە درێژەی وتەكانیدا تیشك دەخاتە سەر ئەوەی كە «تاكەكانی كۆمەڵگە هۆشیار و پێشكەوتووەكان هەمیشە كتێبیان كردووە بە هاوڕێ و هاودەمی خۆیان، لە شەمەنەفەڕدا، لە فڕۆكەدا، لە پاسدا، لە چاوەڕوانیی دكتۆر و سەرتاشخانە و لە زۆر بواری دیكەدا، كات بە فیڕۆ نادەن و بە خوێندنەوە پڕی دەكەنەوە. ئەوە خوێندنەوەیە، تاك بیرتیژ دەكات و، پێشبینی بۆ داهاتووی بەهێزدەكات و، ئەو توانایەی پێ دەبەخشێت لە هەموو بارودۆخێكدا، ڕێگاچارەی دەرچوون و سەرفرازی بدۆزێتەوە». گوتیشی: «هەموو خەمخۆرێك لەم كوردستانەی خۆماندا، بە ئاگایە لەوەی خوێندنەوە لە كۆمەڵگەی كوردیدا، پشتگوێ خراوە و، تیراژی كتێب كەمی كردووە، لە كتێبخانەكاندا سەریەك خراون و بێ ناز كەوتوون، چ جای ئەوەی زیانێكی زۆر لە چاپی كتێبدا بەو نووسەر و ڕۆشنبیرانە دەكەوێت، كە دەیانەوێت شیلەی مژ و ئەزموونیان پێشكەش بە نەتەوەكەیان بكەن».

د. ناز فەلەكەدین كاكەیی بەڕێوەبەری كتێبخانەی گشتیی هەولێر، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «خوێندنەوە دەرگای كەلتوور و فەرهەنگ و ئەندێشە بە ڕووماندا دەكاتەوە و كاریگەریی بەرچاوی لەسەر ژیانمان هەیە. زۆر كەس هەست بە ئەنجامی خوێندنەوەی كتێب لەسەر مێشك و هزری دەكات و كاریگەری ئەرێنی لەسەر دادەنێت. زانایان لەو باوەڕەدان كە كاتێك دایك و باوك بۆ كۆرپەلەیەكی تەمەن شەش مانگی كتێب دەخوێننەوە، كاتێك گەورە دەبێت لە تەمەنی چوار ساڵیدا زۆر بە باشی دەتوانێت فێری خوێندن و نووسین بێت». گوتیشی: «گومانی تێدا نییە كەوا هیچ ئامێرێكی دیجیتاڵی ناتوانێت جێگەی خوێندنەوەی كتێب بگرێتەوە. كتێب (چ ئەلیكترۆنی بێت، یان كاغەز بێت) شاكاری گرنگی فێربوونە و وەرزشێكی سوودبەخشی ڕووحە، خوێندنەوە ئیسترێس و نیگەرانی لەناو دەبات. زانایان دەڵێن تەنیا شەش دەقە خوێندنەوە وادەكات 68%ی دڵەڕاوكێ و پەرێشانی و دڵتەنگیی كەسەكە كەم ببێتەوە، دیارە ئەو كەسانەی كە ڕۆژانە كتێب دەخوێننەوە لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە خۆشەویستترن لەو كەسانەی كە ناخوێننەوە و دوورەپەرێزی لە كتێب دەكەن، چونكە لە كاتی گفتوگۆكردن و ئاخافتن زانیاری و مەعریفەی زۆریان نییە و ناتوانن سەرنجی بەرانبەر بۆ لای خۆیان ڕابكێشن و سوودێكیش بە بەرانبەر بگەیەنن».

بەڕێوەبەری كتێبخانەی گشتیی هەولێر جەخت لەوە دەكاتەوە كە «كتێب ئامرازی گۆڕینی شێوەی بیر و بۆچوون و تێڕامانی مرۆڤە، هەروەها جوگرافیا و مێژوو و كەلتووری خەڵكانی جیاواز لە وڵاتانی دی لەناو لاپەڕەكانی كتێب دەدۆزرێتەوە». هاوكات دەڵێت: «بە خوێندنەوەی كتێب دەتوانرێت وشەی تازە فێر ببین، چونكە بۆ زیاتر بەرجەستەكردنی هەست و هزر وشەی جوان و بەهێزمان پێویستە، قسەكردن بە شێوەی زانستی و سەردەمییانە وادەكات ڕۆڵی سەركردەبوون و حوكمڕانیمان هەبێت، خوێندەنەوە ڕێگری لە نەخۆشی لەبیرچوونەوە لە كاتی هەڵكشانی تەمەن دەكات. بۆ ئەوەی هەموومان خوێندنەوەمان لەلا خوشەویست بێت، پێویستە سەرەتا لەو كتێبانەوە دەست پێ بكەین كە حەز و ئارەزووی خوێندنەوەی دەكەین. تۆی مرۆڤ ئەگەر بە دوای ئارامیی دەرووندا دەگەڕێیت، لە ناو كتێبەكاندا ئارامی دەدۆزیتەوە، ئەگەر حەز بە شیعر و ڕۆمان و چیرۆك و شانۆ دەكەیت، ئەوا لە كتێبخانەی شارەكەت دەستت دەكەوێت، لە كەشێكی ئارام و بێدەنگی كۆلیدۆری كتێبخانە، یان تەلاری تایبەت بە خوێندنەوە دابنیشە و میوانی كتێبەكان بە».

كامەران ئەبابەكر خدر مامۆستایە لە كۆلێژی پەروەردەی شەقڵاوە و ڕای وایە: «خوێندنەوە لە هەر بابەت و كایەیەك بێت، سوودی خۆی هەیە، بۆیە بە یەكێك لەو ڕێگایانە دادەنرێت كە ئاستی ڕۆشنبیریی مرۆڤ پێش دەخات و دەروونی ئارام دەكاتەوە و چەندین كاریگەریی ئەرێنی لە سەری بەجێ دەهێڵێت، لەوانە كەسایەتیی‌ بەهێز و باوەڕبەخۆبووی بۆ دروست دەكات، دووری دەخاتەوە لە كاری نابەجێ و سەرەڕۆیی و ئەنجامدانی توندوتیژی، بۆیە خوێنەری ڕاستەقینە ئەوانەن كە دەرفەت و كات بە شتی بێسوود بەفیڕۆ نادەن و هەمیشە لە خەمی پرۆسەی خۆڕۆشەنبیركردندان، لەمەشدا چێژێكی تایبەت وەردەگرن، ئەمە جگە لەوەی وشیاری و ئاگامەندی زیاد دەكات و وادەكات لە ئاست پرس و ڕووداوە هەنووكەییەكان هەمیشە وەستاو و خاوەن هێزی متمانە و باوەڕبەخۆبوون بێت، ئەمەش دواجار هەم بۆ خۆی و بۆ كۆمەڵگەی سوودی دەبێت.» گوتیشی: «لە كۆمەڵگە پێشكەوتووەكان تاكەكانی بایەخێكی تایبەت بە خوێندنەوە دەدەن، تەنانەت خوێندنەوە بووەتە كەلتورییان، بۆیە تاوەكو خوێندنەوە نەبێتە كەلتوور لە وڵات مەحاڵە تاكێكی ڕۆشەنبیر و پێگەیشتوو و تێگەیشتوو بەرهەم بێت.