وەكو یا دیار هەر ژ دەستپێكا مێژوویا كوردی یا نوی هەتا ئەڤرو كوردستان وەلاتەكێ داگیركری و پارچەكریە ب شێوەكێ نە یاسایی ژلایێ هندەك دەولەتێن داگیركەرڤە، و ئەڤان دەولەتان ب هیچ رەنگەكی دان پێدان ب مافێن رەوایێن مللەتێ كورد نەكریە. و ب درێژاهیا ئەڤێ قوناغێ ژ مێژوویا كوردی بەرژەوەندیێن دەولەتێن زلهێز ژی نەدگونجان دگەل بەرژەوەندیێن كوردان، و هەمی دەما پالپشت و پشتەڤان بوون بو دەولەتێن داگیركەرێن كوردستانێ، و دەرئەنجامێ ئەڤێ چەندێ كوردستان هاتە پارچەكرن و كورد ب مافێن خو یێن نەتەوەیی شاد نەبوون، ئەوژی پێكئینانا دەولەتەكا كوردی یا سەربخو.

هەژی گوتنێیە كو كوردا ل هەر پارچەیەكا كوردستانێ هەول دایە هەر دەلیڤەكا بو هاتیە روخساندن مفا ژێ وەرگرتیە و داخوازا مافێ چارەنڤیسێ خو كریە (حق تقریر المصیر)، وەكی هەر مللەتەكێ دی ل جیهانێ، و ئەگەر ئەم تەماشەی پەیرەو و پروگرام و ئەدەبیاتێن پارتێن سیاسی یێن كوردی ل سەرانسەری كوردستانێ ژی بكەین دێ بینین كو ئەوان بەحسێ ب دەستڤەئینانا ئەڤی مافی كریە، لێ ژبەر چەند هوكارەكێن نافخو و دەرڤە ئەڤ دەلیڤە هاتینە ژ دەستدان.

دەربارەی هەرێما كوردستانێ - عیراق پارتێن سیاسی، ب تایبەت ژی پارتی دیموكراتی كوردستان ب سەروكایەتیا رێزدار مەسعود بارزانی، شیان مفای ژ ئەوان گورانكاریێن ل عیراقێ چێبووین ل سالا 2003 وەرگرن، و كوردان رولەكێ گرنگ د عیراقا نویدا گێرا، و لاپەرەیەكێ نوی دگەل عیراقا نوی ڤەكر، و ژیانەكا نوی دگەل پێكهاتێ عەرەبی ل سەر بنیاتێ شەراكەت و برایەتی و وەكهەڤیێ دەستپێكر، لێ سەركردێن سیاسی یێن نوی ل عیراقا نوی سیاسەتێن شوڤێنی وەكی یێن بەری خو پەیرەوكرن، و هەول دان ب هەمی رێكان كوردان پەراوێز بێخن، و پێگیریێ ب دەستورێ نوی یێ عیراقێ نەكەن، هەتا گەهشتیە وێ رادێ قویتێ خەلكێ هەرێما كوردستانێ ژی ببرن.

پشتی كورد بێ هیڤی بووین كو بگەهنە رێكە چارەیەكێ دگەل حكومەتا بەغدا، ب تایبەت ژی ل سەر پرسێن نەتەوایەتی، و هەروەسا ئەو پێشهاتێن دەولی و هەرێمی یێن پەیدابووین، ئەوژی شەرێ تیرورستێن داعش، و پشتبەستنا ئەمریكا ل سەر هەرێما كوردستانێ ب تایبەت ژی هێزێن پێشمەرگەی، كو شیان شەرێ ئەڤان تیرورستان بكەن، ئەڤە هەمی بوونە پالدەر كو سەروك مەسعود بارزانی بریارەكا مێژوویی بدەت ئەوژی ئەنجامدانا ریفراندوما سەربخویی یا هەرێما كوردستانێ ژ دەولەتا عیراقێ.

 و هەژی گوتنێیە كو پتریا پارت و لایەنێن سیاسی ل هەرێما كوردستانێ پالپشتی و پشتەڤانیا خو بو بریارا سەروك بارزانی دیار كر، و خەلكێ هەرێما كوردستانێ ب هەمی پێكهاتەیێن خوڤە، ب تایبەت ژی خەلكێ ئەوان دەڤەرێن دكەڤنە دەرڤەی ئیدارا حكومەتا هەرێما كوردستانێ، هەمیان خوشحالیا خو بو بریارا سەروك بارزانی دەربری، و ئەڤ چەندە هەمی پالدەر بو كو یێ رژد بیت ل سەر ئەنجامدانا ریفراندومێ ل 25 ئەیلولا 2017 . 

بێگومان ئەو خرڤەبوونا پارت و لایەنێن كوردی و خەلكێ هەرێما كوردستانێ ل دوور كەسایەتیا سەروك مەسعود بارزانی ژ بوشاییەكێ نەهاتیە، چونكی بارزانی رولەكێ دیار و بەرچاڤ د بزاڤا نەتەوەیی و رزگاریخوازا مللەتێ كورد دا گێرایە، هەروەسا گەلەك دەولەتێن هەرێمی و بیانی رێزەكا تایبەت ل ئەڤی سەركردێ كوردستانێ دگرن.

سەرەرای ئەو گڤاشتنێن هەرێمی و نێڤ دەولەتی یێن ل سەر سەروكایەتیا هەرێما كوردستانێ هاتینە كرن كو ریفراندوم نەهێتە ئەنجامدان، لێ سەروك بارزانی یێ رژد بو ل سەر ئەنجامدانا وێ، و هەمی دەما بو وان دیار دكر كو ئەگەر رێكەفتنەكا فەرمی و یا ئاشكەرا و بچاڤدێریا نەتەوێن ئێكگرتی دناڤبەرا حكومەتا هەرێما كوردستانێ و حكومەتا عیراقێڤە بهێتە گرێدان، كو تێدا مافێن نەتەوەیێن كوردان ل عیراقێ بهێنە پاراستن، هینگێ ئەو دێ ژ بریارا خو پاشگەزبیت. 

خالا سەرنج راكێش د ریفراندوما 25 ئەیلولا 2017 ئەوە كو ل ئەوان دەڤەران ژی هاتبوو ئەنجامدان ئەوێن دكەڤنە دەرڤەی ئیدارا هەرێما كوردستانێ، ب تایبەت ژی ل كەركوك و شنگالێ، و ئەڤ دەڤەرە هەر ژ دامەزراندنا دەولەتا عیراقێ و هەتا نوكە ژلایێ ئیدارەیا حكومەتا مەركەزی یا عیراقێڤە دهێنە ب رێڤەبرن، بو زانین ئەڤ هەردوو دەڤەرە گەلەك د زەنگینن ب سامانێن سروشتی، ب تایبەت ژی پەترول، زێدەباری سامانێ مروڤی، و ژبەر ئەڤێ چەندێ حكومەتێن عیراقێ یێن ئێك ل دویف ئێك هەمی دەما ب پلان و بەرنامە سیاسەتێن عەرەبكرن و ڤەگوهاستنێ ل ئەڤان دەڤەران پەیرەو كرینە. و ل دەمێ ئەنجامدانا هەر دەلیڤەیەكا دان و ستاندنێ دگەل كوردان ئەڤ حكومەتە رازینەبووینە كو ئەڤ دەڤەرە ل ژێر دەستهەلاتداریا كوردانڤە بن. بێگومان ئەنجامدانا ریفراندومێ ل ئەڤان دەڤەران و سەركەفتنا وێ دێ هێزەكا مروڤی و ئابووری یا زێدە دەتە قەوارێ نوی یێ هەرێما كوردستانێ.

دەولەتێن زلهێز ب درێژاهیا مێژوویا نوی و هەڤچەرخ یا كوردستانێ دژی بزاڤێن كوردی راوەستیاینە، و ب درێژاهیا ئەڤێ مێژوویی كوردان چ هەڤال ل سەر ئاستێ نێڤ دەولەتی نەبووینە، بەروڤاژی ئەو نەتەوێن دی ئەوێن ل روژهەلاتا ناڤین دژیان كو هەمی خودان هەڤال بون ل سەر ئاستێ نێڤ دەولەتی، و سەرەرای وێ چەندێ كو ئەڤ هەڤالینیە ل سەر بنیاتێ بەرژەوەندیان هاتبوونە دروستكرن، لێ قەدەرا كوردان نەبوونە خودان ئەڤان جورە هەڤالینیا، و ژبەر ئەڤێ چەندێ ژی ئەڤ گوتنا بەر بەلاڤ ل سەر هاتە گوتن: «كوردا چ هەڤال نینن ژ بلی چیا». و دژایەتیا دەولەتێن هەرێمی و بیانی بو ئەنجامدانا ریفراندوما هەرێما كوردستانێ بو مە دیار دبیت كو مێژوو دووبارە دبیتە ڤە.

و هەر چەوان بیت ریفراندوما هەرێما كوردستانێ دهێتە هژمارتن رویدانەكا مێژوویی یا گرنگ و دیار د مێژوویا كوردیدا، و دشیان دایە، ئەگەر كاودانێن نافخو و دەرڤە دگونجای بن، ل پاشەروژێ وەك بەلگەیەكێ مێژوویی پێشكێشی مەحفەلێن دەولی بهێتە كرن؛ چونكی تێدا هەمی خەلكێ هەرێما كوردستانێ داخوازا سەربخویی ژ عیراقێ كریە وەك مافەكێ رەوا یێ هەر مللەتەكی ل جیهانێ.

 

* پشكا مێژوو - كولێژا زانستێن مروڤایەتی - زانكویا دهوك