محەمەد ئەربیللی سێ چارەکە سەدە خزمەتی هونەر و میوزیکی کرد

لە ساڵی ١٩٤٤ دەچێتە بەرخوێندن لە قوتابخانەی ئەربیل ئولا تاوەکوو ساڵی ١٩٤٩لەخوێندن بەردەوام دەبێت دواتر ناچاردەبێت دەست لەخوێندن ھەڵبگرێت، بەھۆی دەنگ خۆشیەوە دەبێتە جێگای سەرنجی بەرێوەبەر و مامۆستایانی قوتابخانەکەی، لە تەمەنی زۆرمنداڵیەوە بەشداری لەچالاکیە مۆسیقیەکانی قوتابخانە دەکات کە ڕۆژانە دەستپێکی خوێندن بەسرودە نیشتمانیەکانی ھونەرمەند دەستی پێدەکرد، ھەریەک لە سرودە نیشتمانیە بەناوبانگەکانی نەورۆز و ئەی دلێران و لاوانی کورد لە لایەن ھونەرمەندەوە ئاوازی بۆ دانراوە لە تەمەنی منداڵی قوتابخانەییدا،لە ساڵی ١٩٥٦کاتێک مەلیک فەیسەڵی دووەم پاشای عێراق سەردانی هەولێر دەکات لە دیوەخانی مەلا فەندی چەندین مەقام و گۆرانی فۆلکلۆر پێشکەش بە پاشا دەکات وەک ئاھەنگی پێشوازی کەدەبێتە جێی سەرنجی پاشاو میوانانی دیوەخان، مۆسیقاژەن مەجید فەتاح گرنگی زۆری پێدەدات بە هۆی توانای بەرزی و سەلیقە هونەرییەکەی و مامۆستا عیزەددین فەیزی دەبێتە ھاندەری ڕاستەوخۆی بۆ بەردەوامبوون و درێژەدان بە کاری هونەریی، ئەمەش وایکرد گۆرانی و بەستە کوردی و تورکمانیەکانی ئەوکاتی ھەولێرێ لەکۆڕ و بۆنەکان بڵێتەوە.
لە ساڵی ١٩٥٣ لەبەرێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی ھەولێر دادەمەزرێت وەک شوفێر، بەدەم کارەکەیەوە گۆرانی یەڵا شوفێر دادەنێت و دواتر لە ١٩٥٩ دەچێت لە ڕادیۆی بەغدا تۆماری دەکات.
دوای سەرکەوتنی گۆرانی یەڵا شوفێر و بڵاوبوونەوی ئەربیللیش زیاتر بەناوبانگ دەبێت و دەناسرێت گۆرانیەکەیشی لەلایەن چەندین ھونەرمەندی مەزنی ئەوکات دەگوترێتەوە،ئیتر ئەم هونەرمەندە زیاتر پەرە بە خۆی دەدات و کات تەرخان دەکات بۆ نووسینی ھۆنراوە و دانانی ئاواز و وەک مەقام و بەستە تۆماریان دەکات بە زمانەکانی کوردی و تورکمانی، لە مەقامەکانی نەھاوەند و سەبا و کورد و بەیات خاوەن بەهرە توانایەکی بێ وێنە بووە، ھەروەھا لەگەڵ ھونەرمەندان عەبدولواحید گۆزەچی و نەجات توتنچی و یونس توتنچی ئاھەنگی گێڕاوە و چەندین ئاوازی بۆ داناون ھەربەھۆی محەممەد ئەربیللی جەباری براشی برەو پەیدادەکات.
لە سەرەتای ساڵی 1959 چووەتە ئێزگەی بەغدا و ئەو رۆژە یەکەم گۆرانی بەناوی (مه‌ن ئه‌ربیلده‌ چختم) واتا لە ھەولێر دەرچووم، تۆمار کردووە، ئەمەش یەکەم وێستگەی بڵاوبوونەوەی دەنگی محەمەد ئەحمەد ئەربیللی دەبێت و ئەم گۆرانییەش هەر زوو بە گوێی هەوادارانی میوزیک و گۆرانی بڵاو دەبێتەوە.
بە هۆی پتەوی گیانی پێکەوەژیانی نەتەوەکان لە شاری هەولێر، ئەربیلی پەیوەندییەکی بەهێزی لەگەڵ پێکهاتەکان هەبوو ئەمەش وایکردووە کە محەمەد ئەحمەد ئەربیلی بەهەرسێ زمانی تورکی و کوردی و عەرەبی گۆرانییەکان بچڕێت و بۆ خۆیشی چەندین جار دەیوت «جیاوازی نەتەوایەتیمان نەبووە و هەمیشە وەک یەک خێزان لەم شارەدا ژیاوین و ئەمەش وای کردووە کە هەموو لایەک رێز لە خۆم و هونەرەکەم بگرن و شانازیش بەو پێکەوەژیانە دەکەم».
محەمەد ئەحمەد ئەربیللی خێزاندار بوو و خاوەنی 3 كورو 6 كچە لەئێستاشدا خێزانەكەی لەشاری زێرینی دەوروبەری هەولێر ژیان بەسەردەبەن.