پاشای نیگار عەلی مەندەلاوی
بە گوێرەی ئەو نەخشەیەی ئەدمۆندز لە ناوەڕاستی ساڵانی شەستی سەدەی بیستەمدا بۆ هەرێمی باشووری كوردستانی دانا، قەزای مەندەلی سەر بە پارێزگای دیالە هاوسنووری پارێزگای بەغدا بوو. نەخشەكە پیشانی دەدات كورد لەو قەزایەدا 50%ی دانیشتووانە، ئەوانی دیكەش عەرەب، توركمان و هی دیكەن. ئێستا مەندەلی تەنیا 5%ی كوردە، سیاسەتی عەرەباندن ڕیشەی كوردی لەو دەڤەرە هەستیارەی گەرمەسێر هەڵكێشاوە. وێڕای ئەوە، كەسانی هەڵكەوتووی ئەو شارە كە بەشێكیان بە نازناوی مەندەلاوی ناسراون، ئەوەمان وە بیر دەهێننەوە، مەندەلی هەردەم بەشێكە لە ناوچەی گەرمەسێری كوردستان.
ئا/ تاریق كارێزی
عەلی مەندەلاوی (مەندەلی-1958)، یەكێكە لە هونەرمەندانی پێشەنگی هونەری كاریكاتێری كورد. نزیكەی نیو سەدەیە وەك هونەرمەندێكی هەڵكەوتووی بواری نیگاری منداڵان، ئنجا كاریكاتێر و پاشان هونەری پۆرترێت، ناوبانگی هەیە. لە ناوەڕاستی ساڵانی حەفتای سەدەی بیستەم، سەرەتای دەركەوتنی عەلی مەندەلاوی لە گۆڤاری (مجلتی) و ڕۆژنامەی (المزمار) بوو، كە لە بەغدا بە زمانی عەرەبی بۆ منداڵان دەردەچوون. ئەم هونەرمەندە لە ڕێی كەسایەتیی (ناز)ەوە گۆشەیەكی سیناریۆ نیگاری هەبوو، (ناز) وەك كچۆڵەیەكی كورد لە داهێنانی عەلی مەندەلاوی، بە جلی كوردییەوە لە ڕێی چەند وێنە نیگارێكەوە پەیامێكی پەروەردەیی دەگەیاند. كەسایەتیی ئەو منداڵە كوردە دەرفەتێك بوو بۆ پیشاندانی ناسنامەی خاوەن گۆشەكە. ئەو زۆر جوان و سەرنج ڕاكێش نازی بە سیما و پۆشاكی كوردییەوە دەكێشا.
مامۆستای مەندەلاوی لە 19/ئادار/2022دا لە لایەن ئینستیتیووتی كورد لە پاریس پیشانگایەكی لە پایتەختی فەرەنسا بۆ كرایەوە. ئەو لە فێسبووكی خۆیدا نووسیویەتی «دوای بەشداری كردنم لە پیشانگای نیگاركێشانی كتێبی منداڵانی عەرەب لە ساڵی 2000دا لە پەیمانگای جیهانی عەرەبدا، جارێكی دی دوای 22 ساڵ هەر لە پاریس، ئەم جارەیان بە بانگێشتی پەیمانگای كورد، بەدەم هەڵبژاردەیەك لە تابلۆی پۆرترێتم كە بۆ دیارترین كەسایەتییەكانی كوردستان و عەرەب و جیهانم كێشاون و كۆمەڵێك كاریكاتێریش، بە دیدارتان شاد دەبمەوە.»
عەلی مەندەلاوی نووسەر و دیزاینەر و نیگاركێش و كاریكاتێریستە. هونەری نیگار و كاریكاتێر ئاوێتە بە یەك دەكات، بەدەم ڕەنگسازییەكی زۆر بەرزەوە لە شێوەی پۆرترتێت دەیخاتە ڕوو، ناودارترین نیگاركێشی تەنز پۆرترێتە لە كوردستان و عیراقدا. گرافیك و كاریكاتێر و نیگار بۆ كتێب و گۆڤار و ڕۆژنامەش دروست دەكات. گەلێك بەرهەمی لە نێو مۆزەخانە و دەزگاكانی هونەر لە وڵاتانی عەرەب و ئەوروپادا هەن. وێنەی ناودارانی جیهان لە شێوەی كاریكاتێر دەكێشێت. لە ساڵانی نەوەد لە سەدەی ڕابردوو بەرەو هۆڵەندا كۆچی كرد، لە ساڵی 2003دا گەڕایەوە و بۆ ماوەی دوو ساڵ لە باشووری كوردستاندا وەك ڕاوێژكار لە وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كاری كرد. پاشان ڕووی كردە بەغدا و (دەزگای میدیا بۆ چالاكیی هونەر)ی دامەزراند. لە ساڵی 1975ـەوە نیگاری بۆ گۆڤاری منداڵان كێشاوە، وێنەی بۆ پتر لە 40 كتێبی منداڵان كێشاوە كە لە بەغدا و كوردستان و وڵاتانی عەرەبدا چاپ كراون. لە گۆڤار و بڵاوكراوەی منداڵان بە كوردی (ئەستێرە، هەنگ) و عەرەبی (مجلتی، المزمار، العربی الصغیر، ماجد) نیگاری كێشاوە. لە ساڵی 1983وە كاریكاتێر لە ڕۆژنامەكانی عیراق و وڵاتانی عەرەب بڵاو دەكاتەوە، وێنە بەرگی بۆ دیوانی شاعیرانی كورد و عەرەب كێشاوە، لە هۆڵەنداش وێنەی بۆ گۆڤار و كاریكاتێری بۆ ڕۆژنامە كێشاوە، لە ساڵانی 1999- 2003 دەچێتە لەندەن لە ڕۆژنامەی (ئەلشەرقل ئەوسەت) كار دەكات و تا ئێستاش بەردەوامە. لە 2006دا یەكەمین فیستیڤاڵی جیهانیی تایبەت بە منداڵانی كوردستانی لە هەولێر ڕێك خست. ئەندامی دامەزرێنەری چەندین گرووپ و كۆمەڵەی هونەرە، گردبوونەوەی (هونەرمەندانی دژ بە سەركوت)ی دامەزراندووە. لە ساڵی 1977 پیشانگای (حەكایەتیی فۆلكلۆری منداڵانی كورد)ی لە بەغدا كردووەتەوە. لە دەیان پیشانگا لە ناوخۆی وڵات و وڵاتانی ئەوروپا و وڵاتانی عەرەبدا بەشداریی كردووە. چەندین پیشانگای تایبەتی لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵاتدا كردووەتەوە.
